عباس علی‌آبادی، وزیر نیروی جمهوری اسلامی، روز پنج‌شنبه ۱۳ شهریور، در پاسخ به پرسش خبرنگاری درباره زمان پایان خاموشی‌ها تنها گفت: «نمی‌دانم.»

موضع‌گیری تازه علی‌آبادی در حالی مطرح شده است که تنها دو روز پیش، همین وزیر وعده داده بود خاموشی‌های خانگی به‌زودی پایان می‌یابد. تناقض آشکار در گفتار مقامات، برای افکار عمومی چیزی جز بی‌اعتمادی و عصبانیت بیشتر در پی نداشته است. به‌ویژه آنکه علی‌آبادی در مجلس نیز اعلام کرده بود بیش از ۱۵ هزار مگاوات از ظرفیت نیروگاهی کشور فرسوده و از کار افتاده است؛ موضوعی که نشان می‌دهد بحران کنونی نه یک مشکل مقطعی، بلکه نتیجه سال‌ها غفلت و سوءمدیریت ساختاری است.

ابعاد این بحران حتی در مراسم سخنرانی مقامات ارشد دولت و حکومت جمهوری اسلامی یا برنامه‌های زنده تلویزیونی نیز آشکار است. پس از قطع سخنرانی چهره‌هایی همچون عباس صالحی، وزیر ارشاد، علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی یا عبدالکریم حسین‌زاده، معوان امور روستانی پزشکیان به علت قطعی برق، صبح روز پنجشنبه برنامه زنده «سلام صبح به خیر» در شبکه ۳ صداوسیما نیز به دلیل قطع ناگهانی برق استودیو نیمه‌کاره متوقف شد.

عباس بیگدلی، نماینده مردم تاکستان در مجلس، با انتقاد شدید از وزارت نیرو گفت نه وعده ساخت ۱۰ هزار مگاوات برق جدید محقق شده و نه قطعی‌ها کاهش یافته است. او یادآور شد در روستاها و مناطق کشاورزی، خاموشی‌ها به‌مراتب بیشتر از تهران است؛ تبعیضی که امنیت غذایی ایران را هم تهدید می‌کند. کشاورزان روزانه پنج ساعت بی‌برقی دارند و خانوارها نیز دو تا سه نوبت دو ساعته خاموشی را تجربه می‌کنند.

او همچنین بر رواج استخراج غیرمجاز رمزارزها تاکید کرد؛ فعالیتی پرمصرف که به گفته او، «افرادی که مشخص نیست به کجا وصل‌اند» همچنان آزادانه ادامه می‌دهند.

در همین حال صفحه فارسی وزارت خارجه آمریکا، همزمان با آغاز سال تحصیلی جدید در ایران، مشکلات ناشی از قطعی برق، آلودگی هوا و کمبود گاز را به‌عنوان موانعی جدی در مسیر آموزش دانش‌آموزان و دانشجویان ایرانی برشمرد و تاکید کرد جمهوری اسلامی به جای سرمایه‌گذاری در رفاه و آموزش کودکان، منابع خود را صرف حمایت از شبه‌نظامیان خارجی و فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده منطقه‌ای می‌کند. این پیام بازتابی از نگرانی‌های عمومی در داخل ایران است؛ جایی که والدین، هر سال با هزینه‌های بیشتر و مدارس تعطیل‌شده به دلیل بحران انرژی دست‌وپنجه نرم می‌کنند.

سوخت آلاینده، ترک سرمایه‌گذاران خارجی و اعتراف به سقوط

بحران انرژی تنها به فرسودگی نیروگاه‌ها محدود نمی‌شود. کمبود شدید گاز در زمستان گذشته دولت را به سمت استفاده گسترده از مازوت سوق داده بود؛ سوختی به‌شدت آلاینده که ضمن تخریب محیط زیست و افزایش بیماری‌های تنفسی، بازده نیروگاه‌ها را کاهش داده و هزینه تعمیرات را بالا برده است. علی‌آبادی در مجلس اعتراف کرد حتی شرکت‌های چینی نیز ایران را ترک کرده‌اند؛ واقعیتی که نشان‌دهنده ناامنی محیط سرمایه‌گذاری در ایران است.

مشکل خاموشی‌ها به قطع برق خانگی ختم نمی‌شود. گزارش تازه تجارت‌نیوز نشان می‌دهد در بسیاری از شهرها، قطع برق چهار یا ۶ ساعته به قطع همزمان اینترنت هم منجر می‌شود، زیرا باتری‌های پشتیبان تجهیزات مخابراتی فرسوده‌اند و توان ادامه سرویس‌دهی ندارند. مردم پس از پایان خاموشی نیز باید ساعت‌ها برای بازگشت اینترنت صبر کنند. در نتیجه، بسیاری از کسب‌وکارهای کوچک و خدمات آموزشی و بانکی عملا فلج شده‌اند.

مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری نظام ایران، هفته گذشته در جمع شماری از فعالان سیاسی حامی حکومت گفته بود: «وضعیت ما در آب و برق و پول و گاز و همه این‌ها در لبه سقوط است.» او این بحران را نشانه‌ای از ضرورت وحدت در داخل دانست، اما از دلایل واقعی این بحران که از نگاه منتقدان به چهار دهه سیاست‌های جنگ‌طلبانه و فساد ساختاری نظام ایران مربوط است، سخنی به میان نیاورد.

کارشناسان حوزه انرژی و منتقدان جمهوری اسلامی، بحران شدید فعلی را نتیجه مستقیم اولویت‌های ایدئولوژیک رهبر جمهوری اسلامی و نهادهای تحت امر او می‌دانند. طی دهه‌های اخیر، بخش بزرگی از درآمدهای نفتی و منابع عمومی، نه صرف توسعه نیروگاه‌ها، شبکه توزیع و انرژی‌های تجدیدپذیر، بلکه صرف پروژه‌های موشکی و هسته‌ای، حمایت از شبه‌نظامیان خارجی، نهادهای حکومتی و مذهبی مانند حوزه‌های علمیه و یا فساد داخلی مدیران نظام شده است. نتیجه این سیاست‌ها هم امروز در زندگی روزمره میلیون‌ها ایرانی با خانه‌های نیمه‌خاموش، صنایع تعطیل‌شده، کشاورزی فلج، هوای آلوده و اینترنت مختل دیده می‌شود.