مثلث برمودا، محدوده‌ای دریایی میان فلوریدا، برمودا و پورتوریکو، دهه‌ها است با روایت‌هایی مرموز درباره ناپدید شدن کشتی‌ها و هواپیماها گره خورده و لقب‌هایی چون «مثلث مرگ» و «مثلث شیطان» برایش ساخته است. تغییرات آب‌وهوایی سریع، تفاوت‌ سطح دریاها و دشواری‌های ناوبری در این مسیر پرتردد هم به افسانه‌های پیرامون آن دامن زده است، اما حالا یک اقیانوس‌شناس بریتانیایی می‌گوید که بخشی مهم از این راز توضیحی کاملا طبیعی دارد.

سایمون بوکسل، پژوهشگر دانشگاه ساوت‌همپتون، در گفتگو با دیلی‌میل و نیز مستند بریتانیایی کانال۵ با عنوان «معمای مثلث برمودا»، توضیح می‌دهد که بسیاری از موارد ناپدید شدن‌ به پدیده «امواج سرکش» (Rogue Waves) مربوط‌ است؛ امواجی شیب‌دار و غیرمنتظره که می‌توانند ناگهان دو برابر امواج معمولی قد بکشند و ارتفاعشان به حدود ۳۰ متر برسد.

به گفته او، این امواج از جهات مختلف و گاه خلاف جهت باد غالب، به شناورها ضربه می‌زنند و اگر یک کشتی بزرگ در تله چنین موجی بیفتد، ممکن است ظرف دو تا سه دقیقه غرق شود.

بوکسل توضیح می‌دهد که موقعیت جغرافیایی مثلث برمودا آن را به نقطه‌ای مستعد برای هم‌افزایی سامانه‌های جوی تبدیل می‌کند. وقتی طوفان‌هایی از جنوب و شمال به هم می‌رسند، اگر هم‌زمان، طوفان‌هایی از سمت فلوریدا هم اضافه شوند، الگویی مرگباری از امواج را شکل می‌دهند.

او و همکارانش برای آزمودن این فرضیه، مدلی بر اساس مقیاس اصلی یکی از کشتی‌های ناپدیدشده بازسازی و وضعیت آن را در برابر موج‌های سرکش شبیه‌سازی کردند. مطالعه آن‌ها بر پرونده‌ای نمادین تکیه داشت؛ یو‌اس‌اس سایکلوپ، کشتی باری نیروی دریایی آمریکا، به طول ۱۶۵ متر با ۳۰۶ خدمه که بنا به روایت موزه ملی نیروی دریایی آمریکا، در دوران جنگ جهانی اول به‌عنوان واحد نیروی پشتیبانی دریایی، از ناوهای جنگی در آب‌های اروپا حمایت می‌کرد.

این کشتی مارس ۱۹۱۸، هنگام بازگشت از برزیل، بی‌آنکه فرصت ارسال پیام اضطراری بیابد، ناپدید شد و جست‌وجوهای گسترده برای یافتن آن هم به جایی نرسید. لاشه کشتی نیز هرگز پیدا نشد و علت سانحه همچنان نامعلوم ماند.

تیم بوکسل با اشاره به ویژگی‌های هیدرودینامیکی سایکلوپ، می‌گوید کف نسبتا صاف و ابعاد بزرگ کشتی می‌تواند این شناور را در مواجهه با موجی بسیار بلند، لحظه‌ای در وضعیت معلق قرار دهد که طی آن، بدنه تحت تنش خمشی شدید قرار بگیرد. در این حالت حتی از وسط به دو نیم شدن کشتی هم نامحتمل نیست.

با این همه، جمع‌بندی بوکسل پایان بحث نیست. کارل کروزلنیتسکی، دانشمند استرالیایی، هم با تاکید بر داده‌های مقایسه‌ای خاطرنشان می‌کند که تعداد کشتی‌ها و هواپیماهایی که در مثلث برمودا گم می‌شوند، «به نسبت تردد»، مشابه سایر نقاط جهان است. از نگاه او، برای بخش بزرگی از رخدادها، خطاهای انسانی و شرایط بد جوی توضیح‌های محتمل‌تری‌اند؛ توضیحی که با بازتاب رسانه‌ای این حوادث و شکل‌گیری خرافات پیرامون مثلث برمودا هم‌خوانی دارد.

نهادهای رسمی در آمریکا نیز در گزارش‌هایشان همین رویکرد را اتخاذ کرده‌اند و در ارائه آمار با احتیاط عمل می‌کنند. اداره ملی اقیانوسی و جوی آمریکا سال ۲۰۱۰ در گزارشی تاکید کرد که «نرخ سوانح در مثلث برمودا از دیگر مناطق پرتردد بالاتر جهان نیست» و شواهد علمی وجود ندارد که اثبات کند این منطقه از سایر مسیرهای کشتی‌رانی یا پروازی به طور ویژه خطرناک‌تر است. 

بنا بر اعلام این نهاد، نیروی دریایی و گارد ساحلی ایالات متحده برای فاجعه‌های دریایی هیچ توضیح ماورایی قائل نیستند و تجربه عملی آن‌ها نشان می‌دهد ترکیب نیروهای طبیعت و خطای انسانی، اغلب از هر روایت شگفت‌آور دیگری پیشی می‌گیرد.

به این ترتیب، اگرچه تصویر عمومی از برمودا سال‌ها با افسانه‌های ترسناک شکل گرفته، یافته‌های تازه و شواهد تاریخی درباره پرونده‌هایی مانند سایکلوپ نشان می‌دهند که پاسخ‌ را نخست باید در فیزیک دریا و هوا جست‌وجو کرد. همگرایی طوفان‌ها، شکل‌گیری امواج سرکش با ارتفاع‌ استثنایی، ویژگی‌های هیدرودینامیکی شناورها و نقش خطای انسانی، در کنار هم ساختاری واقع‌گرایانه برای کشف بخشی از این‌ معما‌ها فراهم می‌آورند.

در عین حال، نبود شواهد آماری دال بر «استثنایی» بودن نرخ سوانح در این محدوده هم یادآور می‌شود که برمودا بیش از آنکه در قلمرو ماوراء بگنجد، در مرز باریک میان طبیعت پرتلاطم اقیانوس اطلس و محدودیت‌های ناوبری انسانی تعریف می‌شود.

نظریه امواج سرکش توضیحی علمی و آزمون‌پذیر برای بخشی از ناپدید شدن‌ها فراهم می‌کند و با جزئیات تاریخی برخی پرونده‌ها سازگار است. با داده‌های موجود، برچسب «رازآمیزتر از هر جا» دیگر با برمودا همخوانی ندارد. مثلث برمودا با همه پیچیدگی‌های جوی و دریایی‌ آن، نه منطقه‌ای غیرعادی که یادآور ضرورت مواجهه علمی با دریا و فروتن ماندن در برابر قدرت طبیعت است.