بهره‌برداری از سد پاشدان در ۲۵ کیلومتری شرق هرات و در شهرستان کرخ، که با تایباد ایران حدود ۷۰ کیلومتر فاصله دارد، روز پنجشنبه ۲۳ مرداد، در مراسمی با حضور مقام‌های ارشد طالبان آغاز شد.
آب‌گیری این سد یک سال پیش آغاز شد و پیشرفت در کار آن، اعتراض شدید مقام‌های جمهوری اسلامی را به دنبال داشت که از احتمال تشدید کمبود آب در جنوب ایران نگران بودند، اما طالبان بدون توجه به اعتراض‌ها، ساخت این سد را با هزینه ۱۱۷ میلیون دلار تکمیل کردند و اکنون در مرحله استفاده قرار گرفته است.
تکمیل این پروژه که ساخت آن سال ۲۰۱۱ آغاز شد، به دلایل مختلف از جمله درگیری میان طالبان و دولت‌های پیشین افغانستان به تعویق افتاد. سد پاشدان یکی از بزرگ‌ترین طرح‌های وزارت آب و انرژی افغانستان محسوب می‌شود که ظرفیت ذخیره‌سازی ۵۴ میلیون مترمکعب آب، آبیاری ۱۳ هزار هکتار زمین کشاورزی و تولید دو مگاوات برق را دارد. به گفته مقام‌های طالبان، این سد در کاهش خشکسالی، توسعه کشاورزی و ایجاد اشتغال در غرب افغانستان نقش مهمی ایفا خواهد کرد.
تصویری از سد پاشدان‌ــ خبرگزاری باختر
طالبان پس از تسلط بر افغانستان در سال ۱۴۰۰، تکمیل پروژه ساخت سد پاشدان را پس از سال‌ها توقف، در اولویت قرار دادند. ارتفاع این سد حدود ۷۰ متر و طول تاج آن نزدیک به یک هزار و ۱۰۰ متر گزارش شده است. به گفته ملا عبدالغنی برادر، معاون اقتصادی نخست‌وزیر طالبان، هدف اصلی این پروژه، مدیریت منابع آبی، تقویت زیرساخت‌های کشاورزی و تولید انرژی برق‌آبی در استان هرات است.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
ملا برادر در مورد اهمیت این پروژه گفت: «مدیریت آب از کارهای اساسی برای کاهش فقر، بیکاری و مهاجرت است. امارت اسلامی می‌خواهد از تمام منابع طبیعی افغانستان به شکل سالم استفاده کند و قصد ندارد حق کس دیگری را بگیرد.»
معاون نخست‌وزیر طالبان بدون نام بردن از ایران و با اشاره پرداخت حقابه کشورهای همسایه گفت: «ما هم می‌خواهیم آب‌های خودمان را مدیریت کنیم و هم حق ثابت دیگران را بدهیم.» او تاکید کرد که این پروژه برای استان هرات «حیاتی» است و با بهره‌برداری از آن، مشکلات کشاورزان کاهش خواهد یافت.
عبداللطیف منصور، وزیر آب و انرژی طالبان، نیز گفت هدف از اجرای پروژه سد پاشدان مدیریت آب، تقویت منابع آبی، توسعه کشاورزی و رشد اقتصادی است.
با این حال به باور برخی کارشناسان ایرانی، بهره‌برداری از این سد ممکن است روی مسیر آب هریرود و حقابه ایران تاثیر بگذارد و به تشدید کمبود آب در مشهد منجر شود.
در شرایطی که ایران با خشکسالی و کمبود شدید منابع آب روبرو است، طالبان علاوه بر سرباز زدن از پرداخت حقابه ایران، به ساخت سدهای بیشتر در مناطق نزدیک به مرز ایران اقدام کرده‌اند. پیش از این مقام‌های ایرانی بارها گفته بودند که حکومت‌های افغانستان از جمله طالبان توافق‌نامه حقابه ایران را نقض کرده‌اند.
مقام‌های طالبان در مراسم بهره‌برداری سد پاشدان-خبرگزاری باختر
مقام‌های طالبان از جمله امیرخان متقی، وزیر خارجه طالبان، در پاسخ به اعتراض مقام‌های ایرانی گفته‌اند که خشکسالی و کاهش باران باعث شده است که سدهای افغانستان نیز دچار کمبود آب شوند و به همین دلیل آب به قدری نیست که با عبور از دشت‌ها به خاک ایران برسد.
خبرگزاری تسنیم، رسانه نزدیک به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران، دی‌ماه امسال در مطلبی نوشت که احداث سد پاشدان را «شرکت‌های خارجی انجام می‌دهند و از جمله یک شرکت آذربایجانی با فعالیت ۲۴ ساعته، روند احداث این سد را ممکن کرده است». این رسانه ایرانی مدعی شد: «به نظر می‌رسد که در پس پرده تشدید تنش‌زایی‌های آبی در خاک افغانستان علیه ایران، طیفی از رقبا و دشمنان منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای ایران نیز نقش دارند.»
تسنیم اقدام طالبان در تکمیل سد پاشدان را «معنادار» دانست و تاکید کرد که این سد می‌تواند بر تنش‌های آبی میان ایران و افغانستان بیفزاید. به باور خبرگزاری تسنیم، «طالبان در برخی حوزه‌ها می‌خواهند امتیازگیری کنند و مسئله آب در این رابطه اهرمی مناسب ارزیابی می‌شود.»
در همین حال برخی رسانه‌های دیگر نزدیک به نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی نوشتند که مشهد از احداث سد پاشدان متاثر می‌شود و بهره‌برداری از این سد حتی ممکن است به خشکیدن منابع آبی این شهر که در مرز با افغانستان قرار دارند، بینجامد.
سایت خبری تابناک، نزدیک به محسن رضایی، در مطلبی نوشت که سد پاشدان یک چالش جدید برای ایران است و مخازن آبی مشهد را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، هم زمستان گذشته در واکنش به آغاز روند آب‌گیری سد پاشدان گفته بود که ایران اعتراض شدیدش را در این مورد با مقام‌های طالبان در میان گذاشته است. او در یک نشست خبری در تهران گفت: «بهره‌برداری از منابع و حوضه‌های آبی نمی‌تواند بدون رعایت حق ایران وفق معاهده‌های دوجانبه یا اصول و قواعد عرفی و نیز اصل مهم حسن همجواری و همچنین ملاحظات زیست‌محیطی صورت گیرد.»
با این حال، مقام‌های طالبان از جمله ملا عبدالغنی برادر، در مراسم بهره‌برداری سد پاشدان تاکید کردند که حقوق کشورهای همسایه افغانستان از منابع آبی تامین می‌شود و این گروه به تعهدات امضاشده در این زمینه پایبند است.
