جمهوری آذربایجان و ارمنستان روز جمعه در دیدار با دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، توافق صلحی را با میانجیگری ایالات متحده امضا کردند که پس از دهه‌ها درگیری، روابط اقتصادی دوجانبه این دو کشور را تقویت می‌کند و آنها را به سمت عادی‌سازی کامل روابطشان سوق می‌دهد.
به گزارش رویترز، این توافق میان رقبای قفقاز جنوبی دستاورد قابل توجهی برای دولت ترامپ است و مسکو را، که این منطقه را در حوزه نفوذ خود می‌بیند، به واکنش وامی‌دارد و برای جمهوری اسلامی نیز تبعاتی دارد.
ترامپ در مراسم امضای این توافق در کاخ سفید، در کنار الهام علی‌اف، رئیس‌جمهوری آذربایجان، و نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان، گفت: «این دو کشور ۳۵ سال جنگیده‌اند و اکنون قرار است برای مدت طولانی دوست باشند.»
اختلاف ارمنستان و آذربایجان از اواخر دهه ۱۹۸۰، که قره‌باغ با حمایت ارمنستان از آذربایجان جدا شد، آغاز شد. قره‌باغ منطقه‌ای کوهستانی است که اکثر ساکنانش ارمنی‌تبارند. آذربایجان در سال ۲۰۲۳ کنترل کامل این منطقه را پس گرفت و باعث شد تقریبا تمامی یکصد هزار ارمنی‌تبار این منطقه به ارمنستان بگریزند.
ترامپ گفت که دو کشور اکنون متعهد شده‌اند جنگ را متوقف و روابط دیپلماتیک را آغاز کنند و به تمامیت ارضی یکدیگر احترام بگذارند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
این توافق شامل اعطای حق انحصاری به ایالات متحده برای توسعه مسیر ترانزیتی در قفقاز جنوبی است که به گفته کاخ سفید صادرات انرژی و سایر منابع را تسهیل می‌کند.
ترامپ گفت که ایالات متحده برای گسترش همکاری در زمینه انرژی، تجارت و فناوری، ازجمله هوش مصنوعی، با هر کشور قراردادهای جداگانه‌ای امضا کرده است. او گفت که محدودیت‌های مربوط به همکاری دفاعی بین آذربایجان و ایالات متحده نیز برداشته شده است؛ تحول دیگری که مسکو را نگران خواهد کرد.
ترامپ در جریان امضای توافق میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان تاکید کرد که مهم‌ترین اختلاف دو کشور، یعنی گذرگاهی که خاک اصلی آذربایجان را به منطقه نخجوان وصل کند، حل شده و این گذرگاه ترانزیتی «گذرگاه ترامپ برای صلح و شکوفایی» نامیده شده است.
ترامپ همچنین از توافق ۹۹ ساله برای گسترش روابط اقتصادی بین سه کشور خبر داد و ابراز امیدواری کرد که این توافق تمدید شود. مقام‌های آمریکایی گفتند که این توافق در جریان سفرهای مکرر به منطقه حاصل شده و زمینه عادی‌سازی کامل روابط بین کشورها را فراهم می‌کند.
مقام‌های آمریکایی این هفته به رویترز گفتند که ارمنستان قصد دارد حق توسعه ویژه و انحصاری این دالان را به ایالات متحده اعطا کند. یکی از مقام‌ها گفت که طرح موسوم به «مسیر ترامپ برای صلح و رفاه بین‌المللی» تاکنون توجه ۹ شرکت ازجمله سه شرکت آمریکایی را به خود جلب کرده است.
دالان زنگزور در قفقاز جنوبی، همان دالانی است که ایران مدت‌هاست درمورد آن هشدار می‌دهد و با ایجاد آن مخالف است. عباس موسوی، معاون تشریفات دفتر ریاست‌جمهوری و سفیر پیشین جمهوری اسلامی در باکو، در اظهارات تازه‌ای ورود دونالد ترامپ به موضوع دالان زنگزور و تنش میان آذربایجان و ارمنستان را «جالب، بودار و خطرناک» توصیف کرد.
به‌رغم مخالفت‌های جمهوری اسلامی، جمهوری آذربایجان، ترکیه و آمریکا بر سر ایجاد این دالان تفاهم دارند و خواستار سرعت یافتن روند ساخت و بهره‌برداری از آن هستند. رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه، که بارها از ایجاد این دالان حمایت کرده است، به‌تازگی گفته است که این دالان نه‌تنها به نفع جمهوری آذربایجان، ارمنستان و ترکیه، که به نفع سایر کشورهای منطقه نیز خواهد بود.
به گفته مقام‌های تهران، اجرای این طرح مرز راهبردی ایران با ارمنستان را، که تنها راه زمینی ایران به قفقاز و اروپا محسوب می‌شود، به طور کامل حذف می‌کند. چنین تغییری، نه‌تنها دسترسی ایران به بازارهای غربی و اروپایی را محدود می‌کند، که ایران را از یکی از مسیرهای حیاتی ترانزیتی در منطقه محروم می‌کند و به سمت نوعی محاصره ژئوپلیتیکی می‌برد.
با امضای این قرارداد مشخص شد که کشورهای منطقه، به‌ویژه جمهوری آذربایجان، توجهی به مخالفت‌های جمهوری اسلامی ندارند و با جدیت روند توسعه دالان را دنبال می‌کنند. واگذاری حق انحصاری بهره‌برداری و توسعه این دالان به ایالات متحده، نه‌تنها موقعیت جمهوری اسلامی را در معادلات قفقاز جنوبی بیش از پیش تضعیف می‌کند، که می‌تواند مسیرهای ترانزیتی سنتی ایران را نیز دور بزند و بر موازنه قدرت منطقه‌ای تاثیر بگذارد.
پس از امضای این قرارداد، هر دو رهبر از ترامپ به خاطر کمک به پایان دادن به درگیری چندین ساله‌شان تمجید کردند و گفتند که او را برای جایزه صلح نوبل نامزد می‌کنند. یک روز پیش از آن نیز نخست‌وزیر کامبوج اعلام کرد که ترامپ را برای دریافت جایزه صلح نوبل نامزد کرده است.
کاخ سفید پیش‌تر اعلام کرده است که دونالد ترامپ را به خاطر میانجیگری آتش‌بس میان کامبوج و تایلند و انعقاد توافق صلح میان رواندا و جمهوری دموکراتیک کنگو و همچنین آتش‌بس پاکستان و هند تحسین می‌کند. با این حال، او هنوز نتوانسته است به جنگ روسیه در اوکراین یا درگیری اسرائیل با حماس در غزه پایان دهد. ترامپ روز جمعه گفت که در روز پانزدهم اوت با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، در آلاسکا دیدار خواهد کرد تا برای پایان دادن به جنگ اوکراین تلاش کنند.
رئیس‌جمهوری آمریکا همچنین روز پنجشنبه گفت که با از میان رفتن برنامه هسته‌ای ایران، فرصت مناسبی برای پیوستن کشورهای منطقه به پیمان ابراهیم فراهم شده است.
