تلاش رهبر طالبان برای کنترل مطلق بر شبکه مذهبی افغانستان

طالبان بسیاری از علما و خطیبان مساجد در دوران نظام جمهوریت را از کار برکنار کرده‌اند 

عکس رهبر طالبان در یکی از تجمعات تبلیغی طالبان-Wakil KOHSAR / AFP

رهبر طالبان در ماه‌های اخیر دیدارهایش با علمای دینی و روحانیون را افزایش داده است. او در اغلب این نشست‌ها از روحانیون می‌خواهد که بیعتشان را با او تجدید کنند. روز پنجشنبه ۱۶ مرداد، ملا هبت‌الله آخندزاده، رهبر طالبان، با شماری از علمای قندهار، رئیس عمومی دارالافتای مرکزی (شورای عالی فتوا) طالبان، رئیس عمومی مدارس جهادی و رئیس ارزیابی انتشارات دینی این گروه دیدار کرد. در اطلاعیه رسمی این رژیم آمده است: «اخیرا تمامی علمای کرام یک بار دیگر بیعتشان با امیرالمومنین، حفظه الله تعالی، را تجدید و تعهد کردند که حامی قوی زعیم و نظام شرعی خویش بوده‌اند و خواهند بود.»  

در این اطلاعیه ذکر شده که پنج تن از این علمای دینی برقراری «نظام اسلامی طالبان» را «نعمت بزرگ» و امکانی برای «اصلاح» مردم و از بین بردن «فساد» توصیف کرده‌اند. این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که اکثریت مردم افغانستان به اصول دینی پایبندند. با این حال، این علمای حامی طالبان توضیح نداده‌اند که از نظر آنان از بین بردن «فساد» و «اصلاح» مردم در چه حوزه‌هایی باید صورت گیرد. این پرسش به‌‌ویژه زمانی پررنگ‌‌تر می‌شود که رژیم طالبان تنها تا کلاس ششم به دختران اجازه تحصیل رسمی می‌دهد. آیا از دید آنان ادامه تحصیل دختران بالاتر از این مقطع مصداق «فساد» است؟ در حالی که در دوران نظام جمهوریت محدودیتی در آموزش دختران و زنان وجود نداشت.  

Read More

This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)

ملا هبت‌الله آخندزاده، به جز آموزش دینی در مساجد و مدارس دینی، سابقه آموزش عالی ندارد و همین موضوع باعث شده تمرکز اصلی‌اش بر ساخت مساجد، توسعه مدارس دینی و اجرای فعالیت‌های تبلیغاتی برای جلب همسویی مردم با «امارت طالبان» باشد. او در این دیدار تاکید کرده است که مردم باید از علمای دینی و حاکمان این رژیم پیروی و برای «اصلاح» جامعه و به‌‌ویژه نسل جوان تلاش کنند.  

در اطلاعیه طالبان آمده است که رهبر این گروه مدعی است که در حکومت‌های پیشین افغانستان «فساد و فحشا» در جامعه گسترش یافته و مردم با دین بیگانه شده بودند. او گفته است: «افکار و ذهنیت‌های مردم را خراب کرده بودند، مردم را به این تشویق می‌کردند که با دین و مذهب مقابله کنند و به همین خاطر سرمایه‌‌گذاری بسیار کردند. اذهان و افکار مردم به میزانی خراب شده بود که اکنون با شریعت احساس بیگانگی می‌کنند.»  

ملا هبت‌الله آخندزاده در ادامه، نماز و «اصلاح» مردم را در نظام اسلامی «مهم» دانسته و اجرای امر به معروف و نهی از منکر را یک الزام اجتماعی عنوان کرده است.  

با بازگشت دوباره طالبان به قدرت، این گروه شمار بسیاری از علما و خطیبان مساجد در دوران نظام جمهوریت را از کار برکنار کردند و به جای آنان نیروها و هواداران خود را به عنوان ملا، خطیب و عالم دینی در مساجد و مدارس دینی منصوب کردند. ملا هبت‌الله آخندزاده تمرکز ویژه‌ای بر مساجد، مدارس دینی و کنترل علمای دینی و خطیبان مساجد دارد و با این قشر بسیار دیدار می‌کند.  

در حکومت پیشین افغانستان به کنترل و مدیریت مساجد و مدارس دینی توجه چندانی نمی‌شد و همین خلا باعث شد طالبان به برخی از این مراکز مذهبی نفوذ و از طریق منبرهای آنها علیه نظام جمهوریت تبلیغ کنند. مساجد و مدارس دینی به طالبان امکان داد تا نیروی جنگی رایگان به‌‌ویژه از میان روستانشین‌ها جذب کنند. اکنون رهبر طالبان می‌کوشد از تکرار سناریویی که در دوران جمهوریت علیه آن نظام اجرا شد جلوگیری کند و تا حد امکان از تبلیغ مخالفان طالبان در منبرها جلوگیری می‌کند.  

چهار سال از سلطه دوباره طالبان بر افغانستان گذشته است و در این مدت ملا هبت‌الله آخندزاده همچنان به شکل پنهانی و در خفا زندگی می‌کند. او تنها هنگام برگزاری نماز عید در قندهار، محل اقامتش، ظاهر می‌شود و طالبان نیز صرفا فایل صوتی منتسب به سخنرانی او را منتشر می‌کنند. حتی بسیاری از مقام‌های ارشد طالبان به دشواری  به رهبر خود دسترسی دارند. با این حال، رهبر طالبان ارتباط با علمای دینی و روحانیون را در اولویت قرار می‌دهد و می‌کوشد حلقه اتصالش با آنها را مستحکم‌‌تر کند تا از این طریق نفوذش در جامعه افزایش یابد. در مقابل، علمای طرفدار طالبان نیز در مساجد به ستایش او می‌پردازند و از مردم می‌خواهند که بدون چون و چرا از رهبر طالبان و فرمان‌هایش پیروی کنند.  

ملا هبت‌الله آخندزاده یکی از چهره‌های تندرو در میان رهبران طالبان به شمار می‌رود. او مدعی است که در افغانستان «شریعت اسلامی» را اجرا می‌کند و براساس همین رویکرد محدودیت‌های شدیدی بر آزادی‌های فردی و شهروندی اعمال کرده است. تحت رهبری او، میلیون‌ها زن و دختر افغان از حق کار و آموزش محروم شده‌اند و ناچارند در حصار خانه‌ها زندگی کنند. با گذشت چهار سال از حاکمیت مجددد طالبان، هیچ نشانه‌ای از کاهش یا لغو این محدودیت‌ها دیده نمی‌شود و فشارها بر زنان، دختران و سایر شهروندان افغانستان روزبه‌‌روز افزایش می‌یابد. 

بیشتر از جهان