امید به درمان آلزایمر و دیابت؛ شاید در ژن‌های ما توانایی‌ خواب‌ زمستانی نهفته باشد

وقتی حیواناتی مانند خرس از خواب زمستانی بیرون می‌آیند، به نظر می‌رسد از علائم خطرناکی بهبود یافته‌اند که مشابه آن در افرادی که به دیابت، آلزایمر و سکته دچارند دیده می‌شود

تصویر تزئینی از اجداد انسان-کانوا

دانشمندان می‌گویند «قدرت‌های اعجاب‌آور» حیواناتی که خواب زمستانی دارند، در دی‌ان‌ای انسان نیز وجود دارد، [این یافته‌ها] براساس دو بررسی جدید [به دست آمده‌اند] که سرنخ‌هایی را برای فعال‌سازی این توانایی و ایجاد راه‌های جدید برای درمان دیابت و آلزایمر ارائه می‌دهند. 

حیواناتی مانند سنجاب‌ها و خرس‌ها، که به خواب زمستانی می‌روند، تاب‌آوری شگفت‌انگیزی نشان می‌دهند و، با کند کردن سوخت‌وساز بدنشان، مدت‌های طولانی بدون غذا و آب دوام می‌آورند و دمای نزدیک به یخ‌زدگی را تحمل می‌کنند. آنها از تحلیل رفتن عضلات و اعصابشان جلوگیری می‌کنند و به‌رغم نوساناتِ شدیدِ وزن سالم باقی می‌مانند.

وقتی این حیوانات از خواب زمستانی بیرون می‌آیند، به نظر می‌رسد از علائم خطرناکی بهبود یافته‌اند که مشابه آن در افرادی که به دیابت، آلزایمر و سکته دچارند دیده می‌شود. الیوت فریس، یکی از نویسندگان این مقالات، می‌گوید: «اگر ما بتوانیم ژن‌های خود را کمی شبیه به حیواناتی که خواب زمستانی دارند تنظیم کنیم، شاید بتوانیم همان‌طور که یک حیوان دارای خواب زمستانی از خواب زمستانی بیرون می‌آید و به وضعیت سوخت‌وساز طبیعی بازمی‌گردد، بر دیابت نوع ۲ غلبه کنیم.»

این تحقیقات بر یک خوشه ژنی به نام «جایگاه توده چربی و چاقی [در کروموزوم]» متمرکز است که در حیواناتی که به خواب زمستانی می‌روند نقش مهمی ایفا می‌کند.

به گفته پژوهشگران، نواحی دی‌ان‌ای نزدیک به جایگاه ژنی «اف‌تی‌او» (FTO)، فعالیت ژن‌های مجاور را تنظیم و آنها را کم و زیاد می‌کنند. پژوهشگران می‌گویند این نواحی به حیواناتی که به خواب زمستانی می‌روند امکان می‌دهند پیش از جا خوش کردن در جایی دنج و راحت برای زمستان، وزن اضافه کنند و در طول خواب زمستانی به آرامی از ذخایر چربیشان استفاده کنند.

کریس گِرِگ، نویسنده ارشد یکی از این مقالات از مرکز سلامت دانشگاه یوتا، می‌گوید: «چیزی که درباره این ناحیه چشمگیر است، این است که این ناحیه قوی‌ترین عامل خطر ژنتیکی برای چاقی انسان است.»

زمانی که پژوهشگران نواحی ژنی مخصوص خواب زمستانی را در موش‌ها جهش دادند، تغییراتی در سوخت‌وساز و وزن آنها مشاهده کردند.

Read More

This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)

برخی از جهش‌ها باعث افزایش سریع وزن شدند، در حالی که برخی دیگر تحت شرایط غذایی خاصی، سرعت افزایش وزن را کاهش دادند. این جهش‌ها همچنین بر توانایی موش‌ها برای بازیابی دمای بدن پس از وضعیتی شبیه خواب زمستانی تاثیر گذاشتند.

سوزان استاین‌وند، یکی دیگر از نویسندگان این مقالات، می‌گوید: «وقتی یکی از عناصر این ناحیه کوچک و به‌ظاهر بی‌اهمیت دی‌ان‌ای را حذف می‌کنید، فعالیت صدها ژن تغییر می‌کند.»

مطالعات پیشین نشان می‌دهند که حیواناتی که به خواب زمستانی می‌روند می‌توانند «عصب‌تباهی» [یا اصطلاحا تخریب عصبی] را وارونه کنند، از تحلیل عضلانی جلوگیری کنند، به‌رغم نوسانات شدید وزن سالم بمانند و پیری و طول عمر بهتری نشان دهند.

جدیدترین مطالعات نشان می‌دهند که اگر بتوانیم از برخی از «سوئیچ‌های سوخت‌وسازی» خود عبور کنیم، کد ژنتیکی لازم برای داشتن توانایی‌های اعجاب‌آور شبیه به خواب زمستانی را در اختیار داریم.

پژوهشگران می‌گویند: «این کار چارچوبی ژنتیکی را برای بهره‌گیری از سازگاری‌های حیواناتِ دارای خواب زمستانی فراهم می‌کند تا کنترل سوخت‌وسازی انسان درک شود.»

دکتر استاین‌وند می‌گوید: «انسان‌ها همین حالا هم این چارچوب ژنتیکی را دارند. ما فقط باید سوئیچ‌های کنترلی این ویژگی‌های خواب زمستانی را شناسایی کنیم.»

دانشمندان می‌گویند مطالعات بیشتر روی این ژن‌ها و نواحی دی‌ان‌ای پیرامون آنها می‌تواند به انسان‌ها کمک کند تا مقاومت مشابهی به دست آورند.

دکتر گِرِگ می‌گوید: «این فرصت بالقوه وجود دارد که با درک این سازوکارهای مرتبط با خواب زمستانی در ژنوم، راهبردهایی برای مداخله و کمک به بیماری‌های مرتبط با سن پیدا کنیم.»

«اگر این اطلاعات در ژنومی که همین حالا داریم پنهان شده باشد، می‌توانیم از حیوانات زمستان‌خواب بیاموزیم تا وضع سلامتمان را بهبود دهیم.»

© The Independent

بیشتر از علوم