عملیات اسرائیل موسوم به «طلوع شیران» در ژوئن ۲۰۲۵ نقطه عطفی در دکترین امنیتی این کشور بود. به نوشته آموس یالدین* در اورشلیم پست، برخلاف فاجعه اطلاعاتی ۷ اکتبر ۲۰۲۳، این عملیات با برنامه‌ریزی پیش‌دستانه، نوآوری در فناوری، و اجرای دقیق همراه بود. اسرائیل موفق شد ۹۹ درصد از ۱۰۰۰ پهپاد جمهوری اسلامی را رهگیری کند، ۸۵ درصد از سامانه‌های پدافند هوایی جمهوری اسلامی را از کار بیندازد و نیمی از موشک‌اندازها را نابود کند.
به نوشته اورشلیم پست، این عملیات بار دیگر نشان داد که دکترین امنیتی سنتی اسرائیل همچنان کارایی دارد: جنگ‌های کوتاه و قاطع با به‌کارگیری نیروی کوبنده با هدف دستیابی به نتایج راهبردی مشخص. این موفقیت‌ها نه تنها پیروزی‌های تاکتیکی، بلکه نماد هماهنگی راهبردی در سطوح اطلاعاتی، سایبری، هوایی و دفاع موشکی بود که اعتماد به بازدارندگی اسرائیل را احیا کرد.
فرصت طلایی برای حمله و بازدارندگی
تصمیم اسرائیل به آغاز عملیات گسترده نظامی نتیجه تلاقی تهدیدی حاد و فرصتی راهبردی بود. این عملیات در پی دستیابی به اطلاعات جدید از فعالیت‌های تسلیحاتی هسته‌ای، گسترش زرادخانه موشکی، و برنامه‌های حملات نیابتی برون‌مرزی، صورت گرفت. هم‌زمان، محور مقاومت جمهوری اسلامی در منطقه با شکست حزب‌الله، سقوط رژیم اسد، و آسیب‌پذیری شدید پدافند هوایی جمهوری اسلامی رو به فروپاشی بود. این «فرصت راهبردی» در کنار پنجره سیاسی که دولت ترامپ باز کرده بود، اسرائیل را به این نتیجه رساند که همگرایی شرایط نشان‌دهنده لحظه مناسب برای حمله است.
اهداف واقعی عملیات
هدف اسرائیل نابودی کامل برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی نبود، زیرا این برنامه چندلایه، مستحکم و پراکنده است. در عوض، اسرائیل می‌خواست پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران متوقف و زیرساخت‌ها تضعیف شود و تهران در موضع ضعف قرار گیرد تا زمینه برای توافقی قوی‌تر و الزام‌آورتر فراهم شود.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
در جریان حملات، اسرائیل ده‌ها فرمانده ارشد سپاه و حدود ۲۰ متخصص هسته‌ای را هدف قرار داد. تاسیسات نطنز، اصفهان و اراک آسیب دیدند، و نیمی از موشک‌اندازها نابود شدند. اسرائیل نیز هدف حمله تلافی‌جویانه قرار گرفت اما خسارت‌های وارد‌شده بسیار کمتر از برآوردها بود.
تلاش برای جلوگیری از بحران جهانی و تغییر رژیم
اسرائیل به‌عمد از حمله به زیرساخت‌های نفت و گاز ایران خودداری کرد تا از وقوع بحران اقتصادی و انتقاد جهانی جلوگیری کند. گرچه فروپاشی رژیم ایران از دید اسرائیل مطلوب است، تغییر رژیم هدف اصلی عملیات نبود؛ چرا که اسرائیل می‌داند فروپاشی حکومت مذهبی ایران از خارج ممکن نیست و تحول واقعی باید از داخل و به‌دست مردم ایران رخ دهد.
نقش آمریکا و مسیر آینده
ورود مستقیم دولت ترامپ با حمله بمب‌افکن‌های بی-۲ به تاسیسات فردو، حمایت بی‌سابقه آمریکا از اسرائیل را به نمایش گذاشت. ترامپ همچنین یک پیام دیپلماتیک روشن ارسال کرد: دعوت از جمهوری اسلامی برای خودداری از تلافی‌جویی و بازگشت به میز مذاکره.
اما اکنون پیروزی نظامی به‌دست‌آمده باید به دستاوردی راهبردی و سیاسی تبدیل شود: یک توافق دیپلماتیک سختگیرانهتر و فاقد کاستی‌های برجام که ممنوعیت غنی‌سازی، بازرسی‌های فراگیر، حذف بندهای انقضا، و اعمال محدودیت شدید بر برنامه موشکی و فضایی جمهوری اسلامی.
دستیابی به چنین توافقی نیازمند هماهنگی نزدیک اسرائیل و آمریکا و همچنین مشارکت موثر بریتانیا، فرانسه و آلمان به‌عنوان امضاکنندگان برجام است‌ــ این سه کشور اروپایی اختیار فعال‌سازی مکانیسم ماشه را دارند.
گزینه‌های پیش‌روی جمهوری اسلامی
اکنون توپ در زمین جمهوری اسلامی است و سه گزینه پیش رو دارد:
۱. بازگشت به میز مذاکره و پذیرش توافقی سختگیرانهتر و جامع‌تر
۲. تشدید تنش و انتخاب مسیر دستیابی به سلاح هسته‌ای؛ در حال حاضر، بازرسان آژانس اخراج شده‌اند، خروج از پیمان منع گسترش تسلیحات هسته‌ای و غنی‌سازی ۹۰ درصدی نشانه‌ای روشن از انتخاب این گزینه خواهد بود.
۳. صبر راهبردی برای خرید زمان، بازسازی برنامه هسته‌ای در چارچوبی قانونی، و انتظار برای تغییر دولت در آمریکا به امید توافقی آسان‌تر.
درس‌های راهبردی برای اسرائیل
اوشلیم پست در پایان می‌نویسد، درسی که اسرائیل باید به یاد داشته باشد این است که نباید دچار غرور یا سرخوشی زودهنگام شود. جمهوری اسلامی اکنون در حال درس گرفتن از تحولات اخیر و تطبیق راهبرد آتی‌اش است. همان‌طور که تجربه عملیات «نگهبان دیوارها» علیه حماس در ۲۰۲۱ نشان داد که اعلام پیروزی‌های زودهنگام می‌تواند گمراه‌کننده باشد. بنابراین، تنها راه مقابله پایدار با تهدید جمهوری اسلامی، تدوین راهبردی جامع و بلندمدت با همکاری نزدیک آمریکا و دیگر قدرت‌ها است‌ــ راهی که از میدان جنگ آغاز می‌شود و به جبهه دیپلماسی می‌رسد.
ترجمه و تلخیص از اورلشیم پست
* آموس یادلین رئیس پیشین سازمان اطلاعات نظامی ارتش اسرائیل (امان) و رئیس کنونی موسسه مطالعات امنیت ملی اسرائیل (INSS) است.
