خبرگزاری آسوشیتدپرس روز شنبه دهم خرداد با انتشار بخش‌هایی از گزارش محرمانه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرد که دیده‌بان هسته‌ای سازمان ملل معتقد است که جمهوری اسلامی ایران ذخایر اورانیوم غنی‌شده را تا حدی افزایش داده است که به سطح استفاده تسلیحاتی نزدیک است.
گزارش آژانس با اظهار نگرانی درباره افزایش غنی‌سازی ۶۰ درصدی، از تهران خواسته است فورا مسیرش را تغییر دهد و با ناظران آژانس همکاری کند.
این گزارش در زمان حساسی منتشر می‌شود که تهران و واشینگتن مذاکرات هسته‌ای را پیش می‌برند و در هفته‌های گذشته چندین دور گفتگو را بدون نتیجه قطعی برگزار کرده‌اند.
گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که آسوشیتدپرس می‌گوید آن را مشاهده کرده بیانگر آن است که تا تاریخ هفدهم ماه مه، ایران ۴۰۸.۶ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده ۶۰ درصدی فراهم آورده است.
این میزان بیانگر افزایش ۱۳۳.۸ کیلوگرم، یا تقریبا ۵۰ درصد بیشتر، از آخرین گزارش آژانس در ماه فوریه است. گزارشی که در ماه فوریه منتشر شده بود میزان ذخایر غنی‌شده ۶۰ درصدی ایران را ۲۷۴.۸ کیلوگرم اعلام کرده بود.
بنا به گفته ناظران، غنی‌سازی اورانیوم تا سطح ۶۰ درصد با اهداف غیرهسته‌ای سازگاری ندارد و رسیدن به این سطح از غنی‌سازی تنها یک گام فنی کوتاه تا سطح ۹۰ درصدی مورد نیاز برای تسلیحات هسته‌ای فاصله دارد.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
مقام‌های جمهوری اسلامی همواره تلاش برای رسیدن به تسلیحات هسته‌ای را انکار می‌کنند و درمورد گزارش جدید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز هنوز هیچ اظهار نظری نکرده‌اند.
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، روز شنبه پیش از انتشار این گزارش، با تاکید بر موضع جمهوری اسلامی در مخالفت با تسلیحات هسته‌ای، گفت: «اگر موضوع برسر تسلیحات هسته‌ای است، ما همیشه آن‌ها را رد کرده و از ممنوعیتشان دفاع کرده‌ایم. از این منظر، دیدگاه مشترکی با طرف‌های غربی داریم.»
او با اشاره به تعهد کشورهای دارای سلاح هسته‌ای در پیمان منع گسترش (NPT) افزود: «آن‌ها نیز طبق ان‌پی‌تی موظف بوده‌اند تسلیحات هسته‌ای خود را کنار بگذارند، اما نه‌تنها اقدامی در این مسیر انجام نداده‌اند، بلکه خلاف آن عمل کرده‌اند.»
این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که آمریکا، بریتانیا، فرانسه و آلمان در حال تدوین پیش‌نویس قطعنامه‌ای علیه جمهوری اسلامی ایران هستند که در صورت تصویب در نشست شورای حکام آژانس انرژی اتمی، ممکن است زمینه‌ساز ارجاع دوباره پرونده هسته‌ای ایران به شورای امنیت شود. این نخستین‌بار در حدود دو دهه گذشته است که ایران ممکن است رسما به نقض تعهدات هسته‌ای متهم شود.
گزارش جدید آژانس چه می‌گوید؟
گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با هشدار جدی اعلام می‌کند که ایران اکنون تنها کشور غیرهسته‌ای است که به غنی‌سازی اورانیوم تا سطح ۶۰ درصد اقدام کرده است؛ موضوعی که آژانس آن را «نگرانی جدی» می‌خواند.
در حالی که ایران ادعا می‌کند برنامه هسته‌ای را فقط برای اهداف صلح‌آمیز دنبال می‌کند، رافائل گروسی، رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، پیش از این نیز هشدار داده است که تهران اورانیوم غنی‌شده کافی تا سطوح نزدیک به تسلیحات هسته‌ای دارد تا در صورت تمایل «چندین» بمب هسته‌ای بسازد.
در ماه‌های گذشته برخی مقام‌های ایرانی اظهار داشتند که تهران می‌تواند درصورت تمایل تغییر جهت دهد و درپی ساخت بمب اتمی باشد.
سازمان‌های اطلاعاتی ایالات متحده ارزیابی می‌کنند که ایران هنوز برنامه تسلیحاتی را آغاز نکرده اما «اقداماتی کرده که در صورت تمایل، آن را در موقعیت مناسب‌تری برای تولید سلاح هسته‌ای قرار می‌دهد.»
رافائل گروسی روز شنبه «درخواست فوری از ایران برای همکاری کامل و موثر» با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را درمورد آثار اورانیوم کشف‌شده در چندین مرکز در ایران تکرار کرد.
آژانس همچنین یک گزارش محرمانه ۲۲ صفحه‌ای را، که آسوشیتدپرس آن را مشاهده کرده، در اختیار کشورهای عضو قرار داده که به درخواست چند کشور غربی تهیه شده است.
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در این گزارش «جامع» اعلام کرد که همکاری ایران با آژانس درمورد آثار اورانیومی که بازرسان کشف کرده‌اند «به هیچ وجه قانع‌کننده نبوده است». بازرسان آثار اورانیوم را در چندین مکان در ایران کشف کرده‌اند که تهران آن‌ها را به عنوان سایت‌های هسته‌ای اعلام نکرده است.
مقام‌های غربی گمان می‌کنند که آثار اورانیوم کشف‌شده می‌تواند شاهدی باشد مبنی بر اینکه ایران تا سال ۲۰۰۳ یک برنامه هسته‌ای نظامی مخفی داشته است.
یکی از این مکان‌ها در سال ۲۰۱۸ پس از آنکه بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، آن را در سازمان ملل متحد فاش کرد، به‌طور عمومی افشا شد. ایران این موضوع را تکذیب کرد، اما در سال ۲۰۱۹ بازرسان آژانس وجود ذرات اورانیوم دست‌ساز را در آنجا شناسایی کردند.
بازرسی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ایران
پس از ممانعت از دسترسی آژانس، بازرسان درنهایت توانستند در سال ۲۰۲۰ از دو مکان دیگر که در آن‌ها نیز ذرات اورانیوم را شناسایی کردند نمونه‌برداری کنند. این سه مکان در تورقوزآباد، ورامین و مریوان بودند.
یک مکان اعلام‌نشده چهارم نیز به نام لویزان‌ـ‌شیان بخشی از تحقیقات آژانس انرژی اتمی است، اما بازرسان نتوانستند از این مرکز بازدید کنند زیرا پس از سال ۲۰۰۳ ایران آنجا را تخریب کرد.
در گزارش روز شنبه، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌گوید که «عدم پاسخ و توضیحات ایران» باعث شده این نتیجه برسیم که این سه مکان و سایر مکان‌های مرتبط احتمالی، بخشی از یک برنامه هسته‌ای ساختاریافته اعلام‌نشده بودند که جمهوری اسلامی تا اوایل دهه دو هزار از آنجا «در برخی فعالیت‌های هسته‌ای اعلام‌نشده استفاده می‌کرده است.»
مراحل بعدی چیست؟
گزارش جامع روز شنبه می‌تواند مبنای اقدامات احتمالی کشورهای اروپایی علیه جمهوری اسلامی باشد که به تشدید احتمالی تنش‌ها بین ایران و غرب منجر می‌شود.
این گزارش می‌تواند مبنایی برای کشورهای اروپایی فراهم کند که به بازگشت تحریم‌هایی علیه ایران، که پس از برجام لغو شدند و پیش از ماه اکتبر رسما منقضی می‌شوند، منجر شود.
روز پنجشنبه، مقام‌های ارشد ایران گمانه‌زنی‌ها درمورد توافق هسته‌ای قریب‌الوقوع با ایالات متحده را رد و تاکید کردند که هرگونه توافقی باید به لغو کامل تحریم‌ها و تداوم برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی منجر شود.
این اظهارات یک روز پس از آن بود که دونالد ترامپ گفت به نتانیاهو گفته است از حمله به ایران خودداری کند تا دولت او برای پیشبرد توافق جدید با تهران فرصت بیشتری داشته باشد.
ترامپ روز جمعه گفت که فکر می‌کند توافق با تهران می‌تواند در «آینده نه چندان دور» تکمیل شود. او تاکید کرد: «آن‌ها نمی‌خواهند بمباران شوند و ترجیح می‌دهند توافق کنند. اینکه بتوانیم بدون بمباران خاورمیانه به توافق برسیم، اتفاق خیلی خوبی خواهد بود.»
به‌رغم این امیدواری، موضوع غنی‌سازی به نقطه اختلاف نظر میان مذاکره‌کنندگان تهران و واشینگتن تبدیل شده است. در حالی که آمریکا بر غنی‌سازی صفر در ایران تاکید دارد، جمهوری اسلامی می‌گوید که از ادامه غنی‌سازی عقب‌نشینی نمی‌کند.
عباس عراقچی که روز شنبه در محل دفن روح‌الله خمینی سخنرانی می‌کرد، گفت: «حق غنی‌سازی به قضیه نفی سلطه برمی‌گردد. اینکه به ما می‌گویند شما غنی‌سازی نباید داشته باشید چون ما نگرانیم اصلا از طرف ملت ایران پذیرفتنی نیست چون پذیرش سلطه دیگری است.»
در همین حال نشریه وال‌استریت ژورنال در گزارش تازه‌ای به نقل از یک مقام ارشد آمریکایی نوشته است: «اگر جمهوری اسلامی شرط توقف غنی‌سازی را نپذیرد، روز خوبی برایش نخواهد بود.»
این مقام آمریکایی افزوده است که درباره چگونگی برخورد با ایران آمریکا با اسرائیل اختلاف‌نظرهایی دارد، اما تاکید کرده است که «اگر تهران نخواهد به توافق برسد، ممکن است رویکرد ما تغییر کند».
در این گزارش همچنین آمده است که منابع اسرائیلی گفته‌اند اقدام نظامی علیه ایران می‌تواند برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی را دست‌کم یک سال به تاخیر بیندازد.
