دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، در بحبوحه تنش‌های فزاینده پیرامون مسئله ایران و غزه، به خاورمیانه سفر کرده و قرار است پس از عربستان سعودی، به قطر و امارات متحده عربی برود.
به نوشته العربیه، تصمیم ترامپ به نگنجاندن اسرائیل در برنامه سفرش، نگرانی‌های اورشلیم از میزان اتکاپذیری مهم‌ترین متحدش را تشدید کرده است.
توماس ژونو، پژوهشگر در برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا در موسسه چتم هاوس، به العربیه گفت: «یکی از نتایج اصلی تحولات اخیر این است که ترامپ در تغییر نظر و کنار گذاشتن هر متحد، شریک یا دوست تردیدی ندارد. او این کار را بارها با متحدان ناتو انجام داده و اکنون با اسرائیل نیز همین کار را کرده است.»
اعلام خبر توقف حملات آمریکا علیه حوثی‌های یمن و ادامه مذاکرات هسته‌ای با جمهوری اسلامی ایران، نهادهای امنیتی اسرائیل را غافلگیر کرد. به نظر می‌رسد توافق آتش‌بس با حوثی‌ها حملات این گروه به اسرائیل را شامل نمی‌شود و حملاتشان به اسرائیل همچنان ادامه دارد.
مایک هاکبی، سفیر آمریکا در اسرائیل، تلاش کرد این نگرانی‌ها را کم‌رنگ جلوه دهد و به رسانه‌های اسرائیلی گفت که هدف اصلی سفر ترامپ به منطقه مسائل اقتصادی است.
مذاکره درباره گروگان حماس
در تحولی که پرسش‌هایی درباره میزان هماهنگی آمریکا و اسرائیل برانگیخته است، حماس و ترامپ اعلام کردند که در چارچوب تلاش‌ها برای دستیابی به آتش‌بس، آخرین گروگان آمریکایی زنده در غزه، ادان الکساندر، روز دوشنبه آزاد شد. اما نقش اسرائیل در این توافق همچنان مبهم است.
ژونو گفت: «عبور آشکار آمریکا از اسرائیل برای مذاکره درباره آزادی ادان الکساندر، نشان‌دهنده تمایل بیشتر ترامپ برای نادیده گرفتن ملاحظات اسرائیل و دنبال کردن مستقیم منافع آمریکا است.»
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
اسرائیل اعلام کرده است تا پایان سفر ترامپ، از گسترش عملیات نظامی در غزه خودداری خواهد کرد، اقدامی که می‌تواند فرصت دستیابی به آتش‌بس جدید را فراهم کند.
مذاکرات هسته‌ای با جمهوری اسلامی ایران
این سفر در حالی انجام می‌شود که مذاکرات هسته‌ای با جمهوری اسلامی به «سطح تخصصی» رسیده، هرچند هنوز پیشرفت چشمگیری حاصل نشده است. گفته می‌شود ضرب‌الاجل دوماهه سپری شده است و مقام‌های آمریکایی احتمالا فشار خواهند آورد که جمهوری اسلامی به‌طور کامل از غنی‌سازی صرف‌نظر کند، خواسته‌ای که تهران همواره آن را خط قرمز دانسته است.
ژونو گفت: «اگر آمریکا به توافق جدیدی با ایران دست پیدا کند‌ــ که با توجه به اختلاف‌های شدید میان دو طرف تضمینی نیست‌ــ واکنش اسرائیل چه خواهد بود؟ اسرائیل با توافقی که به برچیدن کامل برنامه هسته‌ای ایران منجر نشود مخالفت خواهد کرد‌ــ اما جمهوری اسلامی هرگز با این موضوع موافقت نمی‌کند.»
مخاطرات این سفر بسیار بالا است.
هم ترامپ و هم اسرائیل تهدید کرده‌اند در صورتی که دیپلماسی شکست بخورد، به تاسیسات هسته‌ای ایران حمله خواهند کرد، و در همین حال مقام‌های جمهوری اسلامی نیز از احتمال دستیابی به سلاح هسته‌ای سخن می‌گویند.
ژونو افزود: «اقدام‌های اخیر ترامپ نشان می‌دهد که او در مقابل اقدام‌های اسرائیل که ممکن است توافق احتمالی با جمهوری اسلامی را برهم بزند چندان بردبار نخواهد بود. این مسئله بار دیگر نتانیاهو را در وضعیت دشواری قرار می‌دهد.»
جمهوری اسلامی با فشارهای داخلی فزاینده نیز مواجه است. در همین حال، گزارش‌هایی منتشر شد مبنی بر اینکه ترامپ احتمالا قصد دارد خلیج فارس را «خلیج عربی» بنامد، اقدامی که با انتقادهای گسترده ایرانیان مواجه شده است.
منافع تجاری
تصمیم ترامپ به تمرکز سفرش بر سه کشور ثروتمند حاشیه خلیج فارس‌ــ که همگی میزبان پروژه‌های املاک با برند ترامپ‌اند یا برای آن برنامه‌ریزی کرده‌اند‌ــ بازتاب‌دهنده تمایل او به ادغام دیپلماسی با فرصت‌های تجاری است.
قطر اخیرا از آغاز پروژه‌ای با نام تجاری ترامپ خبر داده و گزارش‌ها حاکی از آن است که پیشنهاد داده هواپیمایی به آمریکا هدیه دهد تا به هواپیمای ریاست‌جمهوری تبدیل شود.
تلاقی منافع تجاری و سیاست خارجی نگرانی‌هایی درباره تعارض منافع ایجاد کرده، به‌ویژه که ترامپ در حال بررسی توافق‌های امنیتی بزرگ با این کشورها است.
همسویی با عربستان سعودی
به گفته ژونو، به نظر می‌رسد ترامپ در کاهش تنش‌های منطقه‌ای با شاهزاده محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، هم‌نظر است.
ولیعهد عربستان سعودی تلاش کرده است روابط با ایران را بهتر مدیریت کند، از درگیری یمن خارج شود و با دولت سوریه تعامل داشته باشد.
ژونو گفت: «این هم‌راستا با دیدگاه جدید رئیس‌جمهوری است که می‌خواهد حضور آمریکا در جنگ‌های خاورمیانه را به حداقل برساند و تمرکز بیشتری بر جذب سرمایه‌گذاری‌ــ به‌ویژه از سوی کشورهای ثروتمند خلیج فارس‌ــ در آمریکا داشته باشد.»
بازسازی روابط با قطر
سفر ترامپ به قطر نقطه عطفی در روابط با این کشور محسوب می‌شود؛ به‌ویژه پس از آنکه در دوره نخست ریاست‌جمهوری‌اش و پس از سفر سال ۲۰۱۷، از تحریم قطر حمایت کرده بود.
آن زمان، ترامپ قطر را به تامین مالی تروریسم متهم کرد، اما کمتر از یک سال بعد از این موضع عقب‌نشینی کرد. تحریم قطر درست پیش از آغاز دوره ریاست‌جمهوری بایدن به پایان رسید.
تغییر موضع در قبال اسرائیل؟
به عقیده ژونو، رابطه متغیر میان دولت ترامپ و اسرائیل بازتابی از تحولات گسترده‌تر در حزب جمهوری‌خواه است.
او در ادامه افزود: «در حالی که بسیاری از اعضای حزب جمهوری‌خواه همچنان حامی سرسخت اسرائیل‌اند، جناح ماگا در این حزب تمایل بیشتری به انتقاد از اسرائیل نشان می‌دهد.
این تغییر در حالی رخ می‌دهد که ترامپ از قصد دولت ائتلافی نتانیاهو به ادامه جنگ در غزه به‌وضوح ابراز نارضایتی کرده است.
با آغاز سفر ترامپ به خاورمیانه در روز سه‌شنبه، او باید میان منافع شخصی تجاری، اتحادهای سنتی آمریکا و هدف اعلام‌شده‌اش مبنی بر کاهش مداخله نظامی آمریکا در منطقه تعادل برقرار کند‌ــ آن هم در شرایطی که در غزه و ایران با بحران‌هایی مواجه است که می‌تواند ثبات منطقه را تهدید کند.
