وعده مقام‌های جمهوری اسلامی و در راس آن‌ها مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری، و عباس عراقچی، وزیر امور خارجه، به رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در سفر هفته گذشته او به تهران نه به کاهش تنش درباره برنامه هسته‌ای ایران کمکی کرد و نه کشورهای غربی را تحت فشار قرار داد تا از صدور قطعنامه در شورای حکام آژانس علیه تهران خودداری کنند.
قول مشروط جمهوری اسلامی برای اطمینان دادن به غربی‌ها درباره متوقف کردن روند غنی‌سازی ۶۰ درصدی اورانیوم و اتخاذ اقدام‌های لازم برای پایان دادن به این روند، نیز هیچ سودی نداشت. این در حالی است که در گزارش آژانس، درباره نشست فصلی شورای حکام آمده که «ایران اقدام‌های اولیه را برای پایبندی به میزان تعیین‌شده غنی‌سازی اورانیوم آغاز کرده است».
از آنجا که این وعده‌ها به متقاعد کردن سه کشور اروپایی (فرانسه، بریتانیا و آلمان) برای کنار گذاشتن پیش‌نویس قطعنامه تند در محکومیت جمهوری اسلامی کمکی نکرد، سه کشور یادشده به هشدار و تهدید متوسل شدند. خبرگزاری ایرنا در پیوند با تماس تلفنی اخیر عراقچی با گروسی، به نقل از عراقچی نوشت: «اگر طرف‌های مقابل (کشورهای غربی) بی‌توجه به حسن نیت و رویکرد تعاملی ایران، در نشست شورای حکام اقدام‌هایی غیرسازنده از طریق صدور قطعنامه را در دستور‌کار قرار دهند، ایران به نحو مقتضی و متناسب پاسخ خواهد داد.»
از سوی دیگر، عراقچی پس از گفت‌وگو با ژان‌نوئل بارو، همتای فرانسوی‌اش، اعلام کرد که ابتکار تروییکا اروپایی نه‌تنها با فضای مثبتی که در مراودات ایران و آژانس ایجاد شده، عملا در تضاد است، بلکه به پیچیده‌تر شدن بیشتر موضوع منجر می‌شود.
طبق معمول، میان آنچه تهران و پاریس در مورد تماس‌های دو کشور می‌گویند، تناقضی آشکار وجود دارد. بیانیه وزارت خارجه فرانسه با نادیده گرفتن تهدیدهای عراقچی، خاطرنشان کرد: «بارو بر لزوم اجرای تعهدات ایران در چارچوب توافق پادمان و همکاری کامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تاکید می‌کند تا اینکه آژانس بتواند ماهیت کاملا صلح‌آمیز بودن فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی را تایید کند.»
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
بارو معتقد است: «تشدید تنش هسته‌ای که جمهوری اسلامی در آن درگیر شده، نگران‌کننده است و خطرات فراوانی را برای گسترش سلاح‌های هسته‌ای به دنبال دارد. با این حال، فرانسه همراه با شرکای آلمانی و بریتانیایی خود، به تلاش‌هایش برای بازگشت به مذاکرات با جمهوری اسلامی با هدف دستیابی به راه‌حل دیپلماتیک ادامه می‌دهد.»
بازگشت ترامپ
در همین حال، منابع دیپلماتیک در پاریس می‌گویند که جمهوری اسلامی همواره و قبل از شروع هر نشست منظم آژانس، با دادن وعده‌های بیشتر آمادگی خود را برای همکاری با جامعه جهانی اعلام می‌کند، اما به محض پایان نشست، دیگر از وعده‌هایش خبری نیست.
منابع یادشده افزودند: «در طول دو سال گذشته، ایالات متحده به دلیل نگرانی از افتادن کامل ایران به آغوش روسیه، کشورهای اروپایی را در برخورد با ایران به میانه‌روی واداشت، در جنگ روسیه علیه اوکراین، از اروپایی‌ها حمایت کرد و از آن‌ها خواست از سوق دادن خاورمیانه به سمت بی‌ثباتی و هرج‌ومرج بیشتر خودداری کند.»
با این حال، منابع مزبور معتقدند که بازگشت ترامپ، به‌عنوان دشمن سرسخت جمهوری اسلامی، به کاخ سفید، حمایت آشکار تهران از مسکو در جنگ اوکراین و آشفتگی ناشی از جنگ غزه و لبنان در خاورمیانه، وضعیت تعامل با جمهوری اسلامی را به‌شدت دشوار کرده است.
در حال حاضر، سه کشور اروپایی تحولات اخیر و چالش‌های ناشی از آن را بررسی می‌کنند تا بتوانند رویکرد آینده خود را با سیاست‌های دوره دوم ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ همسو کنند؛ به‌ویژه اینکه نامزدهای پیشنهادی کابینه ترامپ دو ویژگی دارند: اول، حمایت کامل از اسرائیل و جاه‌طلبی‌های آن در منطقه و دوم، خصومت آشکار با جمهوری اسلامی. نتیجه ترکیب این دو عامل می‌تواند به معنای نشان دادن چراغ سبز به اسرائیل برای حمله نظامی به جمهوری اسلامی باشد تا برنامه هسته‌ای ایران را مختل کند یا حداقل به تاخیر اندازد.
اظهارات بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، مبنی بر اینکه پس از انهدام هر چهار سامانه پدافند هوایی اس۳۰۰ ساخت روسیه که برای محافظت از تهران و تاسیسات هسته‌ای آن به ایران منتقل شده بود، اکنون اسرائيل برای ورود به حریم هوایی ایران آزادی بیشتری دارد، می‌تواند بازتاب‌دهنده واقعیت اخیر باشد.
سازوکار ماشه
با این حال قبل از رسیدن به این مرحله، جمهوری اسلامی از تصمیم شورای حکام که به احتمال زیاد امروز (پنجشنبه) صادر خواهد شد، می‌ترسد، زیرا این اقدام گامی در راستای انتقال پرونده هسته‌ای ایران به شورای امنیت سازمان ملل به منظور فعالسازی فوری سازوکار ماشه و اعمال تحریم‌های بیشتر علیه جمهوری اسلامی است. از این رو، تصمیم موردانتظار شورای حکام را می‌توان آخرین اخطار به جمهوری اسلامی تلقی کرد تا در نهایت، تهران پیش از ورود ترامپ به کاخ سفید، همکاری جدی با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را از سرگیرد.
برخی ناظران اروپایی بر این باورند که جمهوری اسلامی در حال گذار از مرحله نظامی، منطقه‌ای و بین‌المللی بسیار حساسی است. یک منبع سیاسی در پاریس گفت که جمهوری اسلامی در حال حاضر ضعف موضعش را احساس می‌کند. بنابراین، ممکن است امتناع تهران از پاسخ به حمله نظامی اسرائیل در پایان ماه گذشته، تلاش برای بهره‌جویی و تقویت موضع جمهوری اسلامی در پرونده هسته‌ای و امتیازگیری از غرب باشد. پیشنهاد جمهوری اسلامی برای متوقف کردن غنی‌سازی اورانیوم در ازای امتناع شورای حکام آژانس از صدور قطعنامه‌ای که تهران از هراس دارد هم می‌تواند مصداق این مدعا باشد. اما آنچه همه می‌دانند، این است که در حال حاضر، روابط جمهوری اسلامی و غرب به سطح بالایی از تنش رسیده است.
با توجه به اظهارات قبلی مقام‌های جمهوری اسلامی مبنی بر اینکه تهران در صورت لازم، دکترین هسته‌ای خود را تغییر خواهد داد، جمهوری اسلامی در حال آماده‌سازی پاسخ‌هایش به آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای است. در عین حال، بعید نیست که در صورت تشدید بحران، جمهوری اسلامی از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای خارج شود. اما دست زدن به چنین اقدام مخاطره‌آمیزی می‌تواند عواقب جدی برای جمهوری اسلامی داشته باشد و از یک سو آن را به «کره شمالی دوم» که در گذشته این مسیر را پیمود، تبدیل کند و از سوی دیگر بهانه‌ای به دست اسرائيل و آمریکا بدهد تا برای از بین بردن برنامه هسته‌ای ایران برای مداخله نظامی تصمیم بگیرند.
علاوه بر آن، چنین تصمیمی که به معنای زیر پا گذاشتن یکی از مهم‌ترین معاهدات بین‌المللی محسوب می‌شود، به افزایش رقابت برای دستیابی به تسلیحات هسته‌ای در منطقه می‌انجامد. در نتیجه، می‌توان گفت تا زمانی که سیاست ترامپ در قبال پرونده هسته‌ای پرتنش ایران روشن نشود، پاسخ جمهوری اسلامی به جامعه جهانی محدود خواهد بود.
برگرفته از روزنامه الشرق‌الاوسط
