سرمه یکی از وسایل آرایش چشم است که از آزمون تغییر معیارهای زیبایی‌شناختی در طی قرن‌ها سربلند بیرون آمده و در مناطق وسیعی از دنیا همچنان یکی اصلی‌ترین لوازم آرایشی زنان و البته مردان است.
سرمه کشیدن به چشم و مدل‌های آن در خاورمیانه و شمال آفریقا به قدمت خود این منطقه و به همان میزان متنوع است. رد این «جد بزرگ خط چشم» را که از هزاران سال پیش جزو لاینفک فرهنگ خاورمیانه بوده است، می‌توان تا مصر باستان پی گرفت؛ جایی که این سبک آرایش چشم فقط برای زیبایی نبود، بلکه تصور می‌شد از انسان در برابر آفتاب خشن صحرا و حتی چشم بد هم محافظت می‌کند.
به گزارش سی‌ان‌ان، در طی قرن‌ها استفاده از سرمه در سراسر شبه‌جزیره عربستان گسترش یافت و با کاربردهای گسترده آن، چه زیبایی، چه دارویی و مذهبی، به عنصری اصلی در زندگی روزمره مردان و زنان تبدیل شد.
اعتقاد بر این است که احتمالا جنگجویان صلیبی بودند که سرمه را با خود به اروپا بردند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
روش‌های تهیه سرمه و مدل کشیدن آن نیز بازتابی از چشم‌انداز فرهنگی متنوع منطقه است. این ماده رنگی معمولا از مواد طبیعی ساخته می‌شود. برای مثال، اماراتی‌ها دانه‌های خرما را ترجیح می‌دادند، در حالی که در لبنان از صمغ سرو و حتی کیسه صفرای کفتار استفاده می‌شد.
در جوامع روستایی مردم اغلب سرمه را در خانه و به صورت جمعی تولید می‌کنند. این فرایند عبارت است از تامین مواد اولیه در دسترس مانند گیاهان، شیره درختان یا سنگ که با سوزاندن به صورت دوده در می‌آید و سپس با هاون آن را پودر می‌کنند. زنان اماراتی نیز مانند همتایانشان در مصر باستان سرمه‌شان را نیز همراه جواهرات و سفال‌هایشان دفن می‌کردند.
آیینی برای ورود به مردانگی
از عربستان سعودی و اردن گرفته تا روستاهای فلسطین، سرمه در مناسبت‌های خاص مانند عروسی، زایمان و جشن‌های مذهبی استفاده می‌شود. برخی مسلمانان استفاده از سرمه را سنت و رسم پیامبر اسلام می‌دانند.
در این مناطق سرمه فقط در امتداد خطوط اشکی چشم و برای جذابیت و زیبایی کشیده نمی‌شد، بلکه در اطراف کل چشم، زیر خط مژه پایین و گاهی اوقات بالای خط مژه بالایی استفاده می‌شود. این کار دو هدف دارد: افزایش زیبایی چشم و محافظت در برابر نور خورشید، باد و شن. بازتاب این جایگاه ویژه سرمه در عربستان سعودی مشهود است؛ جایی که برخی مردان (مانند «مردان گل» از قبیله قحطان) برای احترام به میراث قبیله‌‌شان به چشم می‌کشند.
در جامعه بادیه‌نشین استفاده از سرمه آیینی برای ورود به مردانگی و نشانگر تجرد محسوب می‌شود. در میان بادیه‌نشینان جوان‌تر، تصدیقی بازیگوشانه از تاثیر سرمه بر ظاهر افراد وجود دارد. راعد، یک بادیه‌نشین ۱۹ ساله، با اشاره به ظاهر زیبایش پس از استفاده از سرمه، به شوخی می‌گوید: «من شبیه جک اسپارو هستم یا جک اسپارو شبیه من؟»
جای پای محکم در فرهنگ‌ها
سرمه در آزمون زمان مقاومت کرده و دوره‌های تحولات عمیق از جمله جنگ‌ها، استعمار، اشغال، ظهور و سقوط امپراتوری‌ها، بلایای طبیعی و تغییرات فرهنگی قابل‌توجه را پشت سر گذاشته و از دوره‌های طولانی آشفتگی اقتصادی، جهانی شدن و تغییر استانداردهای زیبایی هم جان سالم به در برده است.
به این ترتیب، خیلی قبل از اینکه خط چشم کشیدن یک سبک آرایشی رایج در غرب شود، در فرهنگ خاورمیانه و شمال آفریقا عمیقا جا افتاده بود. در فرهنگ عامه، ادبیات، آواز و رقص‌های منطقه نیز قرن‌هاست که از سرمه یاد می‌شود و زیبایی «عیون‌الاسود» یا «چشمان سیاه» زنان خاورمیانه و مدیون آن است. سرمه همچنین ویژگی بسیاری از اسطوره‌ها، آیین‌ها و افسانه‌های هزاره‌ای است. زرقاء الیمامه (کبوتر آبی)، قهرمان داستان‌های فولکلور پیش از اسلام، به دلیل قدرت بینایی که به استفاده از سرمه نسبت داده می‌شد، شهرت داشت.
پلی میان سنت و مدرنیته
امروزه سرمه جایگاهش را در سراسر جهان عرب و جوامع مسلمان حفظ کرده، اگرچه استفاده از آن تکامل یافته است. نسل‌های جوان موج‌های زیبایی مدرن مانند خط چشم مایع را در لوازم آرایش روزانه‌شان گنجانده‌اند و شهرنشین‌ها به دلیل کاربردی‌تر بودن، به سمت خط چشم‌های وارداتی از غرب یا آسیای جنوبی تمایل پیدا کرده‌اند. تهیه سرمه ساده است، اما بسیاری از زنان استفاده از محصولات آماده را آسان‌تر می‌دانند، با این حال سرمه دست‌ساز که اغلب از بازارها و فروشندگان محلی خریداری می‌شود، به‌ویژه در میان کسانی که برای تداوم سنن فرهنگی ارزش قائل‌اند، همچنان پرطرفدار است.
