در حالی‌ که جنگ اوکراین وارد یکی از پیچیده‌ترین مراحل خود شده، کی‌یف می‌کوشد هم‌زمان با مقاومت در جبهه شرق، دامنه درگیری را به حوزه‌های جدیدی از دریای خزر گرفته تا نبرد روایات و اطلاعات، گسترش دهد.

سه تحول اخیر شامل حمله اوکراین به کشتی‌های روسی در دریای خزر، شروط تازه کرملین برای آتش‌بس و اعلام بازپس‌گیری مناطق جدید در خارکیف، تصویری از تشدید این تقابل چندلایه را ارائه می‌دهند.

نیروهای ویژه اوکراین روز جمعه ۱۲ دسامبر (۲۱ آذر) اعلام کردند که در عملیاتی مشترک با یک «جنبش مقاومت محلی»، دو کشتی روسی حامل سلاح و تجهیزات نظامی را در دریای خزر هدف قرار داده‌اند. به گفته این نیروها، این عملیات از سواحل شمال‌غربی خزر متعلق به جمهوری کالمیکیا، یکی از مناطق فدراسیون روسیه، انجام شد.

در بیانیه منتشرشده در تلگرام، زمان دقیق این حمله و همچنین میزان خسارات واردشده به کشتی‌ها مشخص نشده، اما مقام‌های اوکراینی تاکید دارند که این عملیات بخشی از تلاش‌های گسترده‌تر کی‌یف برای ضربه زدن به زنجیره‌های لجستیکی و نظامی روسیه است.

یک مقام اوکراینی یک روز پیش از این بیانیه گفته بود پهپادهای اوکراینی برای نخستین بار یک سکوی نفتی روسیه را در دریای خزر هدف قرار داده‌اند؛ حمله‌ای که بنا بر این اظهارات، استخراج نفت و گاز از حدود ۲۰ چاه را مختل کرده است.

نیروهای ویژه اوکراین در ادامه، اعلام کردند کشتی‌های هدف قرارگرفته «کامپوزر راخمانینوف» و «اسکار‌ـــ‌ساریدژا» نام داشتند؛ دو کشتی که به گفته کی‌یف، به دلیل انتقال محموله‌های نظامی میان جمهوری اسلامی ایران و روسیه تحت تحریم‌های ایالات متحده قرار دارند. در این بیانیه همچنین آمده که جنبش مقاومت موسوم به «جرقه سیاه» درباره مسیر حرکت و نوع محموله این کشتی‌ها اطلاعات دقیق در اختیار نیروهای اوکراینی قرار داده است.

این ادعاها در حالی مطرح می‌شوند که مسکو هم‌زمان مواضع سختگیرانه‌تری درباره هرگونه آتش‌بس احتمالی اتخاذ کرده است. یوری اوشاکوف، مشاور سیاست خارجی کرملین، روز جمعه گفت که آتش‌بس در اوکراین «تنها زمانی ممکن خواهد بود که نیروهای اوکراینی به‌طور کامل از منطقه دونباس عقب‌نشینی کنند.»

به گزارش روزنامه روسی کومرسانت، اوشاکوف تاکید کرد که مناطق تحت کنترل فعلی کی‌یف در دونباس باید به گارد ملی روسیه واگذار شوند و «آتش‌بس فقط پس از عقب‌نشینی نیروهای اوکراینی می‌تواند محقق شود». او همچنین هشدار داد که اگر این هدف از طریق مذاکره به دست نیاید، «با ابزار نظامی» محقق خواهد شد و این مناطق به‌طور کامل تحت کنترل فدراسیون روسیه قرار خواهند گرفت.

بر اساس این گزارش، روسیه اکنون کنترل کامل منطقه لوهانسک و حدود ۸۰ درصد منطقه دونتسک را در اختیار دارد. هرچند اوکراین همچنان چند شهر بزرگ از جمله اسلوویانسک و کراماتورسک را حفظ کرده است.

اوشاکوف همچنین گفت که در چارچوب یک طرح صلح احتمالی، ممکن است تنها نیروی مستقر در بخش‌هایی از دونباس که اکنون تحت کنترل اوکراین است، گارد ملی روسیه باشد و ارتش روسیه در آن مناطق حضور نداشته باشد. به گفته او، حتی ممکن است هیچ نیروی نظامی، نه روسی و نه اوکراینی، در این مناطق مستقر نباشد و تنها گارد ملی و نیروهای پلیس روسیه مسئول «حفظ نظم و ساماندهی امور» باشند.

گارد ملی روسیه نیرویی شبه‌نظامی با حدود ۴۰۰ هزار نیرو است که از آغاز جنگ در سال ۲۰۲۲ در اوکراین حضور دارد و یگان‌هایی از چچن نیز جزو آن است  در سال ۲۰۲۳، روسیه قانونی را تصویب کرد که به این نیرو اجازه می‌داد از تسلیحات سنگین، از جمله تانک و توپخانه، استفاده کند.

در مقابل این مواضع، کی‌یف می‌کوشد با برجسته‌ کردن تحولات میدانی، روایت متفاوتی از وضعیت جنگ ارائه دهد. اوکراین روز جمعه اعلام کرد که دو شهرک را در شمال منطقه خارکیف بازپس گرفته و نیروهای روسیه را از بخش‌هایی از شهر کوپیانسک عقب رانده است. فرماندهی یگان خاریتیا هم اعلام کرده که شهرک‌های کیندراشیفکا و رادکیفکا به‌همراه حومه‌ آن‌ها آزاد شده‌اند و چند محله در شمال کوپیانسک نیز از کنترل نیروهای روسیه خارج شده است.

ارتش روسیه پیش‌تر در پایان ماه نوامبر، مدعی شده بود که بار دیگر کوپیانسک را تصرف کرده است؛ شهری که نخستین‌ بار سال ۲۰۲۲ به اشغال روسیه درآمد، اما پاییز همان سال نیروهای اوکراینی آن را پس گرفتند. با وجود این، کی‌یف ادعاهای مسکو را درباره پیشروی‌های گسترده رد می کند و آن‌ها را بخشی از جنگ اطلاعاتی روسیه می‌داند.

ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین، ادعا می‌کند روسیه در «فضای اطلاعاتی» بسیار موثر عمل می‌کند و روایت‌هایی منتشر می‌کند که بازتاب‌دهنده واقعیت‌های میدانی نیست. به گفته او، این روایت‌ها با هدف تاثیرگذاری بر روند مذاکرات برای پایان جنگ مطرح می‌شوند.

در همین حال، گزارش‌ها حاکی از آن است که ایالات متحده کی‌یف را برای پذیرش امتیازهای ارضی عمده در چارچوب طرحی برای پایان دادن به جنگی که اکنون به چهارمین سال خود نزدیک می‌شود، تحت فشار قرار داده است. با این حال، مجموعه تحرکات اخیر اوکراین، از میدان‌های نبرد خارکیف تا ادعای کشاندن جنگ به دریای خزر، نشان می‌دهد که کی‌یف همچنان می‌کوشد با افزایش هزینه‌های جنگ برای مسکو،  در معادلات نظامی و سیاسی آینده دست بالاتر را داشته باشد.