زمین‌لرزه‌های شنبه، ۱۵ مهر (۷ اکتبر)، در غرب افغانستان، یک بار دیگر نشان داد که توانایی طالبان برای کنترل یا مدیریت بحران حوادث طبیعی در حد صفر است. با اینکه نزدیک به ۴۸ ساعت از وقوع زمین‌لرزه‌های فاجعه‌بار هرات می‌گذرد، طالبان تاکنون نتوانسته‌اند حتی وضعیت همه روستا‌هایی را که زلزله ویران کرده است، بررسی کنند. در اکثر روستا‌ها مردم همچنان زیر آوار‌ باقی مانده‌اند و اگر اندک امیدی هم به زنده بودن آنان وجود داشت، کم‌کم جای خود را به ناامیدی داده است. زیرا گذشته از گذشتن زمان زیادی از وقوع زلزله و زیر آوار ماندن مردم، به دلیل شیوه معماری و مواد اصلی خانه‌های روستایی افغانستان که از خشت خام و کاهگل ساخته شده‌اند، پدید آمدن فضایی در زیر آوار برای حرکت یا حتی تنفس افراد پس از تخریب، ناممکن است. به همین دلیل، تصور عموم این است که بیشتر افرادی که در زیر آوار مانده‌اند، احتمالا جان خود را از دست داده‌اند. از سوی دیگر، روند کمک‌‌‌رسانی هلال احمر افغانستان و اداره‌ مبارزه با حوادث طبیعی به مردم نیز به شدت ضعیف و بسیار کند و محدود بوده است. به همین دلیل، خود مردم آستین بالا زده‌اند و با ایجاد کمیته‌های جمع‌آوری کمک به آسیب‌دیدگان، در صدد رسیدگی به بازماندگان قربانیان و کسانی‌اند که نیاز به کمک دارند. 

دلایل ناتوانی طالبان برای کنترل و مدیریت حوادث طبیعی کدام است؟ 

در گام نخست، طالبان تقریبا اکثر متخصصان و کارشناسان حوادث طبیعی را یا از کار برکنار کرده‌اند، یا خود آنان از کار با طالبان کناره گرفته‌اند. بر اساس شواهد، در وزارت مبارزه با حوادث طبیعی که اینک طالبان آن را مدیریت می‌کنند، متخصص و کارشناس مدیریت بحران به معنای واقعی وجود ندارد. اکثر افرادی که در این نهاد کار می‌کنند، اعضای طالبان‌اند که حتی سواد ابتدایی درستی نیز ندارند. از سوی دیگر، امکانات فنی و ظرفیت‌های تخصصی لازم نیز در این اداره و نهاد‌های دیگر مسئول مدیریت بحران حوادث طبیعی، دیگر وجود ندارد.

در وهله دوم، کابینه طالبان بودجه وزارت و نهادهای مسئول جلوگیری و مبارزه با حوادث طبیعی را کاهش داده و به کمترین میزان رسانده است. در حالیکه بودجه این وزارتخانه در دوران جمهوریت با احتساب کد اضطراری آن به نزدیک به یک میلیارد افغانی (معادل ۱۳ میلیون دلار) می‌رسید، این رقم در دوران طالبان به کمتر از نصف آن تقلیل یافته است. در چنین شرایطی، طالبان جز اینکه از مردم بخواهند دست به دعا بلند کنند، کار دیگری نمی‌توانند انجام دهند. 

در وهله سوم، طالبان ستاد مشترک اضطراری برای مقابله با حوادث طبیعی ایجاد نمی‌کنند. در دوران حکومت‌های جمهوری، به محض رخ دادن حادثه‌ای طبیعی در گوشه‌ای از افغانستان، ستاد مشترک اضطراری ایجاد می‌شد و چندین نهاد کابینه به رهبری معاون رئیس جمهوری، مدیریت مشترک بحران را بر عهده می‌گرفتند. اما پس از گذشت ۲۴ ساعت از وقوع زمین‌لرزه اخیر، رهبری طالبان صرفا معاون اداره مبارزه با حوادث را برای بررسی اوضاع به شهر هرات فرستاده است. 

به صورت معمول، در اکثر نقاط دنیا، وقتی حادثه‌ای طبیعی نظیر زلزله رخ می‌دهد، اول از کشور‌های همسایه و پس از آن از سراسر دنیا تیم‌های فنی و امدادی به کمک دولت و مردم حادثه‌دیده می‌شتابند. مثلا زمانی که زلزله شدیدی در فوریه سال جاری میلادی ترکیه و سوریه را لرزاند و تلفات و خسارات زیادی به بار آورد، در همان ۲۴ ساعت نخست پس از حادثه، صد‌ها تیم متخصص امدادی از سراسر دنیا به این منطقه اعزام شدند. اما در افغانستان، گذشته از اینکه هیچ کشوری هنوز تیم فنی برای کمک نفرستاده است، حتی سازمان‌های کمک‌رسان موجود در افغانستان نیز تا صبح یکشنبه کمک‌های خود را آغاز نکرده بودند. شماری از کشور‌های جهان برای کمک به زلزله‌زدگان اعلام همکاری کرده‌اند، اما این همکاری هنوز عملی نشده است. 

بدترین مسئله که باعث می‌شود طالبان مردم را به حال خود رها کنند، جهانبینی این گروه در قبال حوادث طبیعی است. ملا‌های کوته‌بین حاکم بر افغانستان، حوادث طبیعی را قهر خداوند به دلیل گناه کردن مردم می‌دانند و از مردم می‌خواهند به جای تلاش برای نجات آسیب‌دیدگان، به دعا و توبه متوسل شوند. هنگامی که در ژوئن ۲۰۲۲ زلزله مدهش شرق افغانستان رخ داد، بسیاری از خطیبان مساجد در نماز‌های جمعه پس از زلزله، آن را به گناهکاری مردم ربط دادن و از مردم خواستند که استغفار و توبه کنند. حتی در مناطق زلزله‌زده، آخوند‌ها از مردم خواستند که اجساد را از زیر آوار‌ها بیرون نیاورند و آن محل‌ها را گور کشته‌شدگان در نظر بگیرند. 

طبیعی است که چنین دیدگاهی باعث می‌شود که زمانی که حادثه‌ای طبیعی در افغانستان رخ می‌دهد، آمار تلفات و خسارات افزایش یابد. در حال حاضر آمار تلفات تا بعدازظهر یکشنبه، ۱۶ مهر (۸ اکتبر)، به بیش از دو هزار تن رسیده و شمار زخمی‌ها نیز ده هزار تن اعلام شده است. آمار رسمی حاکی از تخریب کامل ۱۳۰۰ خانه در مناطق زلزله‌زده است. اما بر اساس گزارش مردم از محل، صد‌ها جسد همچنان در زیر آوار باقی مانده است و به چندین روستای ویران‌شده هنوز هیچ تیم امدادی نرفته است.