جوان‌های ایرانی مانند گذشته علاقه‌ای به تحصیل در دانشگاه‌ها ندارند، آنهایی هم که می‌خواهند ادامه تحصیل دهند، از رشته‌های ریاضی و تجربی گریزانند و علاقه زیادی به تحصیل در رشته‌های علوم انسانی و کامپیوتر دارند.
بیکاری گسترده صاحبان مدارک دانشگاهی و مبهم بودن آینده دانشجویان در بازار کار در این روی‌گردانی نقشی اساسی بازی می‌کند.
مرکز پژوهش‌های اتاق ایران سال ۱۴۰۰ گزارشی منتشر کرد که نشان می‌داد نرخ بیکاری در میان فارغ‌التحصیلان ایرانی به مراتب بیشتر از کشورهایی مانند افغانستان و پاکستان است.
بیکاری بیش از ۹۱۷ هزار فارغ‌التحصیل در زمستان سال ۱۴۰۰ که معادل ۱۳ درصد کل جمعیت فعال فارغ‌التحصیل آموزش عالی در ایران است، ازجمله زمینه‌های روی‌گردانی جوانان از تحصیل در دانشگاه‌ها محسوب می‌شود.
در حال حاضر هم بیش از دو میلیون و ۴۰۹ هزار نفر در ایران بیکار محسوب می‌شوند که سهم تحصیلکردههای دانشگاهی از این آمار ۳۸.۱ درصد است.
در کنار ظرفیت بازار، امکانات مراکز دانشگاهی در جذب دانشجو در رشته‌های تحصیلی هم اهمیت زیادی دارد.
آن‌طور که مقام‌های وزارت علوم در ایران می‌گویند از آنجا که راه‌اندازی مراکز آموزش عالی در حوزه علوم انسانی نیاز چندانی به سرمایه و پول ندارد، بنابراین عرضه این رشته‌ها بیشتر از تقاضاست و در این رشته دانشگاهی رقابت بسیار پایین است.
به گفته علی باقر طاهری‌نیا، رئیس موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی، غیررقابتی‌ترین رشته دانشگاهی در ایران مربوط به ریاضی است، به‌طوری که متقاضیان آن از ۱۱ درصد در سال گذشته به ۹ درصد در سال ۱۴۰۱ رسیده است.
این نسبت در دوره دبیرستان هم برقرار است، به‌طوری که در حال حاضر «کمتر از ۱۵ درصد دانش‌آموزان متوسطه دوم، رشته ریاضی را انتخاب می‌کنند.»
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
علوم تجربی از دیگر رشته‌های دانشگاهی است که در نظام آموزشی ایران رو به افول است و متقاضیان آن از ۴۳ درصد در سال گذشته به ۳۹ درصد در کنکور امسال کاهش یافته‌اند.
پزشکی با تمام زیرشاخه‌هایش، زیر مجموعه رشته علوم تجربی است که بازار کار خوبی در ایران ندارد.
آمار‌های سال ۱۴۰۰ نشان می‌دهد که ۴۰ هزار پزشک در ایران بیکارند و بخشی از این تحصیلکردههای رشته پزشکی ترجیح داده‌اند مشغول فعالیت‌های دیگری شوند، زیرا سود آن بیشتر از طبابت است.
این مسئله تا جایی پیش رفته است که در کنکور سال ۱۴۰۱ در رشته جراحی قلب ۱۸ ظرفیت اعلام شده بود که هیچ متقاضی نداشت و تمام این ظرفیت خالی ماند.
محمد رئیس‌زاده، رئیس سازمان نظام پزشکی، تصمیم‌های غلط دولتی را عامل بروز چنین مسئله‌ای معرفی کرد و گفت: «اگر وضعیت به همین روال پیش برود مجبور می‌شویم برای برخی درمان‌ها با چند برابر هزینه، بیماران را به خارج از کشور بفرستیم یا با یک عقب‌گرد ۴۰ ساله، واردات پزشک از هند، پاکستان و فیلیپین داشته باشیم.»
فرستادن بیمار به کشور‌های غربی برای درمان بیماری‌های سخت، امری معمول در ایران است، اما پدیده درمان بیماری‌های شایع و معمول در خارج کشور را باید شاخصی منفی برای سیستم آموزش، بهداشت و سلامت ایران دانست، همان‌طور که افزایش مهاجرت نخبگان دانشگاهی و متخصصان نشانه‌ای از این شاخص است.
افزایش گرایش به تحصیل زبان‌های خارجی به ۱۳ درصد کل متقاضیان در آزمون سراسری سال ۱۴۰۱، در کنار کسب‌وکار پر رونق آموزشگاه‌های زبان، می‌تواند نشانه‌ای از مقدمه‌چینی جوانان ایران برای مهاجرت باشد.
نتایج آخرین نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد نیمی از جوانان در ایران تمایل به مهاجرت دارند و ۴۳ درصد از ایرانی‌های دارای مدرک دانشگاهی هم می‌خواهند مهاجرت کنند.
مشکلات اقتصادی با ۵۷ درصد، نخستین انگیزه مهاجرت ایرانی‌ها اعلام شده است، همان عاملی که در کاهش داوطلبان تحصیل در دانشگاه‌ها و روی‌گردانی از رشته‌هایی چون ریاضی و تجربی نقش بازی می‌کند.
