در اروپا و سراسر خاورمیانه، سیاستمداران به گونه‌ای فزاینده از آوارگان سوری می‌خواهند حالا که آتش جنگ رو به خاموشی است، به موطنشان بازگردند. آن‌ها می‌گویند، بشار اسد قدرتمند به یاری روسیه و ایران در جنگ پیروز شده و چه از او خوشتان بیاید چه نیاید، به هرحال ثبات را به کشور بازگردانده است.

اما گزارشی که در این هفته با دقت کامل تدوین شده، حاکی از خشونت و وحشتی است که زندگی شهروندان سوریه را در رژیم اسد احاطه کرده است. بنظر می‌رسد اطرافیان او از درگیری‌ها و خواست سوری‌هایی که پس از بازگشت به وطن، بازهم آن را ترک می‌کنند، چیزی جز اعمال حداکثر اختناق علیه مردم یاد نگرفته‌اند. 

این گزارش که توسط «انجمن حیثیت شهروند سوریه» منتشر شده، مبتنی بر گفتگو با ۱۶۰ شهروند «حمس»، حومه «دمشق»، «درعا» و «حلب» است که پس از فرار از جنگ، بار دیگر به سوریه بازگشته و با یک زندگی تاریک و شوم مواجه شده‌اند. این گزارش، همچنین، حاکی از شکست جامعه بین‌المللی در حل هسته اصلی درگیری‌های سوریه، یعنی ادامه حیات و ماهیت خودکامه رژیم اسد است.

Syrian government soldiers chant slogans with a national flag and portraits of President Bashar al-Assad near the outskirts of the northern city of Manbij in the north of Aleppo province. AFP 

در این گزارش ۴۴ صفحه‌ای چنین نتیجه‌گیری شده است: «بازگشت به مناطق زیر کنترل اسد برای آوارگان سوری خطرناک است. زندگی شهروندانی که بازگشته‌اند و نیز کسانی که در این مناطق اسکان دارند در وحشت می‌گذرد و آن‌ها سخت احساس عدم امنیت و آسیب پذیری می‌کنند».

این گزارش به ادامه «تجاوز گسترده و سیستماتیک از حقوق بشر» توسط نیروهای غیر منظم و آزاد امنیتی، شبه نظامیان تحت الحمایه ایران و گروه‌های خارجی، اشاره می‌کند و می‌گوید، بازداشت‌های خودسرانه، ثبت نام اجباری (در ارتش و نیزوهای امنیتی)، اخاذی و نبود خدمات اولیه، در میان دلایل عمده این وحشت و خواست مردم به ترک مجدد وطن، این‌بار برای همیشه است».

این گزارش ضمن اشاره به این که «اکثریت قابل توجه آوارگانی که به سوریه بازگشته‌اند، به‌رغم رنج‌هایی که در غربت کشیده بوده‌اند، از تصمیم به بازگشت پشیمانند»، می‌گوید ۶۳ درصد کسانی که با آن‌ها گفتگو شده، فعالانه در صدد فرار مجدد از سوریه هستند. 

مسئله، فرای خشونت و تخطی از حقوق بشر است. رژیم بشار اسد کاملا فاسد است. کسانی که با آن‌ها مصاحبه شده، می‌گویند از طرف نیروهای امنیتی و مقامات سوری – در مورد همه چیز، از گرفتن اسناد رسمی گرفته تا انتقال محصول میوه و سبزی ـ  مورد اخاذی قرار گرفته‌اند. با از میان رفتن صنایع و سقوط اقتصاد، بسیاری از کسانی که به سوریه بازگشته‌اند، ضمن آن که بیکارند و نمی‌توانند زندگیشان را اداره کنند، باید به عمال رژیم باج هم بدهند.

یک شهروند ۶۲ ساله «حمس» می‌گوید: «همیشه نگران اخاذی یا بازداشت هستم به خاطر این که فرزندانم به خاطر خباثت نیروهای امنیتی کنارم نیستند». 

یکی دیگر از اهالی شهر «حمس» به پژوهشگران این گزارش گفته :«تا به حال چند بار بازداشت شده و مورد اخاذی قرار گرفته‌ام، و در محله ما چندین مورد دزدی بوده است. همه سارقین را می‌شناسند، اما کاری از دستشان بر نمی‌آید».

درمیان کسانی که می‌خواهند سوریه را ترک کنند، ۳۱ درصدشان خواهان مهاجرت به اروپا، و ۳۱ درصدشان مایل به رسیدن به ترکیه هستند. هم اروپا و هم ترکیه نشان داده‌اند مایل به پذیرش پناهجویان بیشتری از سوریه نیستند. آن‌ها در صدد یافتن راهی نه تنها برای ممانعت از ورود آوارگان سوری بلکه متقاعد کردن دستکم برخی از پناهندگان به بازگشت به کشورشان هستند.

اما شرایط مصیبت بار سوری‌ها در داخل کشورشان احتمالا مانع بازگشت داوطلبانه پناهندگان است. ۸۴ درصد سوری‌هایی که پس از بازگشت در مناطق تحت کنترل اسد اسکان یافته‌اند، می‌گویند به هموطنانشان که در خارج پناه گرفته‌اند توصیه نمی‌کنند به کشور بازگردند.

آن‌ها در گفتگو با دوستان و اقوامشان در خارج از کشور، از «دور باطل ترس از بازداشت، مفقود الاثر شدن مردم، کمبود الزامات اولیه زندگی، انحصار تجارت در دست حامیان رژیم، فساد گسترده و نبود حکومت قانون» می‌گویند.

یک شهروند ۲۷ ساله اهل «درعا» به پژوهشگران این گزارش گفت: « بازگشت؟ به کجا؟ به بی عدالتی، بازداشت، خدمت وظیفه اجباری یا ذخیره، یا نیروهای امنیتی؟»

به‌رغم بی ثباتی زندگی پناهندگی در یک کشور خارجی، سوری‌ها کمتر و کمتر مایل به بازگشت به وطنشان هستند حتی اگر جنگ داخلی پایان یابد.

رژیم اسد با جنگ علیه مردم خودش موجب بروز بزرگترین بحران پناهجویی در تاریخ معاصر شده که حدود نیمی از جمعیت ۲۵ میلیونی کشور را آواره کرده است.

اکنون به‌نظر می‌رسد رژیم بشار اسد می‌رود که با تصرف مجدد بخش‌های بزرگی از کشور که در سال‌های اخیر از دست داده بود، در درگیری‌ها پیروز شود. این گزارش، از رهبران جهان می‌خواهد از حقوق آوارگان سوری که به کشورشان باز می‌گردند، حمایت کنند و شاید حتی حقوق آن‌ها را در قانون اساسی جدید این کشور که در حال تدوین است، بگنجانند.

در این ارتباط، گزارش «انجمن حیثیت شهروند سوریه» می‌گوید: «جامعه بین‌المللی باید با افزایش و تطبیق تلاش‌هایش، از آوارگان سوری در مقابل فشار برای بازگشت به کشور حفاظت کند تا زمانی که شرایط برای بازگشت داوطلبانه آن‌ها مهیا، و تضمین‌های لازم برای امنیت و حفظ حیثیت آن‌ها داده شود». 

تا زمانی که اسد و اطرافیان بی‌رحم و فاسدش در مصدر کارند، چه کسی می‌تواند پناهندگان سوری را برای عدم تمایل به بازگشت، سرزنش کند؟

https://www.independent.co.uk/