در سپتامبر ۲۰۲۰، یک شرکت ثبت شده در هنگ‌کنگ، مالکیت یک کشتی که حدود یک ماه از پایگاه‌های داده ردیابی دریایی ناپدید شده بود را به شرکتی در پیونگ‌یانگ منتقل کرد.

به گفته ناظران سازمان ملل، این شرکت چینی حدود ۲۰۰ هزار تن زغال‌سنگ کره شمالی را وارد کرده و درازای آن دو محموله کود به کره شمالی ارسال کرده است.

با این مثال، فایننشیال تایمز در مقاله‌ای به بررسی راهکارهای کره شمالی برای دور زدن تحریم‌های غرب پرداخته و آن را الگویی برای روسیه عنوان کرده است.

به نوشته این نشریه، مانورهای پیچیده شرکتی تنها بخش کوچکی از یک شبکه جهانی از شرکت‌های صوری است که معامله‌گران کالا، جاسوسان، مجرمان سایبری، بانک‌ها و اپراتورهای کشتی آن را تشکیل می‌دهند. این شبکه برای دور زدن تحریم‌های بین‌المللی تجارت و معاملات مالی کره شمالی طراحی شده‌اند.

عملیات این شبکه نشان‌دهنده نقش مبهم چین و روسیه است. هر دو کشور در ظاهر به تحریم‌های سازمان ملل علیه پیونگ‌یانگ متعهد هستند، حتی اگر چشمانشان را بر روی اقدامات پنهانی که رژیم کره شمالی را سرپا نگه می‌دارد، ببندند.

اکنون که به دلیل تهاجم روسیه به اوکراین، روسیه تحت‌فشار شدید تحریم‌های غرب قرار دارد، تحلیل‌گران در حال ارزیابی نمونه کره شمالی هستند؛ از جمله نقش چین در کاهش فشار اقتصادی بر مسکو.

جیمز برن از مؤسسه خدمات متحد سلطنتی در لندن در این زمینه می‌گوید: «کره شمالی از بسیاری جهات نقش آموزنده دارد، از جمله اینکه چطور توانسته سر پا بماند. خصوصا با توجه به اینکه بخش زیادی از اقتصاد خود را به روسیه و چین واگذار کرده است.»

در سال ۲۰۱۷، خزانه‌داری ایالات متحده تحریم‌هایی را علیه بانک دندونگ (یک بانک کوچک چینی که دارایی ۱۰.۶۶ میلیارد دلاری داشت) اعمال کرد. اتهام این بانک تسهیل در معاملات برای شرکت‌های دخیل در برنامه تسلیحاتی کره شمالی و انتقال میلیون‌ها دلار برای این کشور بود.

زونگیوان لیو، یکی از اعضای شورای روابط خارجی در نیویورک، گفت که روسیه می‌تواند از بانک‌های چینی که تراکنش‌های غیرقانونی را تسهیل می‌کنند، استفاده کند؛ اما این قبیل بانک‌ها قبل از کشف فعالیت‌هایشان منحل یا بازسازی می‌شوند.

لیو افزود: «این یک مدل ثابت است و قبلاً توسط کره شمالی و ایرانی‌ها استفاده شده است. اما حجم تبادل مالی با روسیه آن‌قدر زیاد است که انتقال پول قبل از گرفتار شدن در تحریم‌های آمریکا بسیار دشوار خواهد بود.»

به گفته لیو، در مقابل چین می‌تواند اهرم‌های بیشتری برای مذاکره بر سر قراردادهای نفت و گاز روسیه داشته باشد. به این معنی که می‌تواند نفت و گاز روسیه را با تخفیف‌های سنگین خریداری کند.
چین در ماه فوریه، درست قبل از حمله روسیه به اوکراین، محدودیت‌های واردات گندم و جو روسیه را لغو کرده است.

تام کیتینگی، مدیر مرکز تحقیقات جرائم مالی و امنیت، گفت که بانک‌های چینی به صورت موردی در حال ارزیابی ریسک پردازش تراکنش‌های مرتبط با روسیه هستند.
او گفت: «تراکنش‌هایی که در شعب بانک‌های چینی در غرب رد می‌شوند، اگر از نظر استراتژیک برای چین مهم تلقی شوند، در شانگهای پردازش می‌شوند.»

به نوشته فایننشیال تایمز، چین به‌خوبی می‌تواند به یک مرکز تهاتر برای معاملات روسیه تبدیل شود و ترفندهای جالب زیادی وجود دارد که می‌توان از آن‌ها استفاده کرد. چه مدل «بازار پزو سیاه» مکزیکی برای تأمین مالی فرامرزی دارو یا همان روش قدیمی حواله برای دلالان.

اما آرون آرنولد که هم در دولت آمریکا و هم در هیئت سازمان ملل برای نظارت بر نقض تحریم‌های کره شمالی کار کرده است، به تجربه ناخوشایند ایران از تلاش برای «سیستم مبادله با چین که اساساً نفت در برابر کالا بود» اشاره می‌کند.

او گفت: «ایران خیلی زود خود را غرق در کالاهای چینی دید که نه به آن نیاز داشت و نه می‌خواست. جابه‌جایی فعالیت‌های اقتصادی به چین ممکن است فشار بر برخی بخش‌ها را کاهش دهد، اما نمی‌تواند کل اقتصاد را نجات دهد.»

در سال ۲۰۲۰، تولید ناخالص داخلی روسیه که تقریباً ۱.۵ تریلیون دلار بود که در مقایسه با تولید ناخالص داخلی واقعی کره شمالی که تنها ۲۷.۴ میلیارد دلار است، تفاوت چشمگیری را نشان می‌دهد. به این معنی است که طرح‌های مقابله با تحریم‌ها حتی اگر ده‌ها میلیون دلار یا کمتر برای مسکو به ارمغان بیاورند، می‌توانند تفاوت معناداری برای رژیمی ایجاد کنند که صرفاً بر بقای خود و غنی‌سازی متمرکز است.

ادعاهای موجود در گزارش اخیر سازمان ملل در مورد نقض تحریم‌های کره شمالی شامل موارد متعددی می‌شود: کمک آژانس کشتیرانی تایوانی به واردات ده‌ها هزار تن نفت به پیونگ‌یانگ، یک جاسوس کره شمالی که هتل‌ها و کازینوها را در کامبوج اداره می‌کند، طرحی برای راه‌اندازی کارخانه تولید اسلحه و ... مواد مخدر در اوگاندا و طرح‌هایی برای واردات خودروهای لوکس و حتی پیانو.

این‌ها نمونه‌هایی از تلاش‌های کره شمالی برای پنهان ماندن از چشمان ناظران اجرای تحریم است.

اما روسیه روش‌های دیگری را نیز در نظر دارد.

آنتون سیلوانوف وزیر دارایی روسیه از گروه بریکس متشکل از برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی برای گسترش استفاده از ارزهای ملی و یکپارچه‌سازی سیستم‌های پرداخت خود خواسته است تا این راهکار را اجرایی کنند.

ماه گذشته، معاون وزیر امور خارجه روسیه با سفیر کره شمالی در مسکو دیدار کرد تا در مورد بهبود روابط دوجانبه در چارچوب تغییراتی که در عرصه بین‌المللی اتفاق می‌افتد، گفتگو کند.

استفانی کلاین-آهلباند، عضو غیر مقیم اندیشکده مرکز استیمسون در واشنگتن، گفت: «من انتظار دارم شاهد نقض تحریم‌های بیشتر از سوی روسیه و چین و همچنین افزایش تلاش‌های همکاری، به‌ویژه در سطح چندجانبه، برای تضعیف تحریم کره شمالی و سایر کشورها باشیم.»

در واقع هرچه روسیه بیشتر تحت فشار قرار گیرد، علاقه کمتری به حفظ این سیستم خواهد داشت.