در حالیکه مقام‌های جمهوری اسلامی به صورت مداوم از فراهم بودن زمینه سرمایه‌گذاری ایرانیان در داخل کشور گفته و سعی بر تشویق سرمایه‌گذاران به ویژه ایرانیان خارج از کشور برای انتقال سرمایه‌های خود به ایران دارند، آمارهای رسمی نشان می‌دهد روند رشد نزولی سرمایه‌گذاری در ایران ادامه داشته و احتمالا امسال هم برای سومین سال متوالی این رشد منفی خواهد بود.

تازه‌ترین گزارشی که بانک مرکزی ایران از میزان تشکیل سرمایه منتشر کرده، نشان می‌دهد تشکیل سرمایه ثابت ناخالص در ۹ ماهه سال ۱۴۰۰ نسبت مدت مشابه سال ۱۳۹۹ منفی بوده است. همین مولفه در سال ۹۹ نسبت به سال پیش از آن نیز روند منفی داشت به طوری‌که در چند سال اخیر میزان استهلاک سرمایه از تشکیل سرمایه، پیشی گرفته است.

این شاخص نشان دهنده فرار سرمایه از ایران و نبود جذابیت برای سرمایه‌گذاران است، موضوعی که تحت تاثیر بی‌ثباتی سیاسی و اقتصادی از یک سو و تحریم‌های خارجی از سوی دیگر، قرار دارد.

در روزهای اخیر برخی مقام‌های حکومت با تکیه بر آمارهای منتشر شده در خصوص کاهش میزان بدهی خارجی ایران، تلاش داشتند با تبلیغات خود آن را به عنوان موفقیتی در حوزه اقتصادی معرفی کنند. در همین مورد، علی خامنه‌ای در سخنانی با اشاره به کاهش بدهی خارجی ایران، گفته بود: «بدهی‌های خارجی کشور تقریبا به صفر رسیده که این نشان دهنده پیشرفت اقتصادی است.» این در حالی است که کاهش قابل ملاحظه بدهی خارجی ایران نه نشانه‌ای از بهبود اقتصادی که به معنای ضعف ایران در جذب سرمایه‌گذاری خارجی و ناتوانی در زمینه استقراض منابع مالی از خارج است.

گزارش بانک مرکزی نیز این موضوع را تایید می‌کند که رشد سرمایه‌گذاری در ایران طی سال‌های گذشته کم و کمتر شده است. طبق همین گزارش میانگین رشد سرمایه‌گذاری در فاصله ابتدای انقلاب تا سال ۱۳۷۸ حدود ۴.۳ درصد بوده است. روند سرمایه‌گذاری حقیقی از سال ۱۳۸۸ متوقف و در فاصله سال‌های ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۸ این رشد منفی یک درصد بوده است. در سال ۱۳۹۸ و سال پس از آن یعنی ۱۳۹۹ نیز میزان استهلاک سرمایه از تشکیل سرمایه بیشتر شده و همین روند منفی رشد سرمایه‌گذاری تا پایان ۹ ماهه سال گذشته ادامه داشته است.

در سال گذشته تشکیل سرمایه ثابت ناخالص حدود ۱۷۹ هزار و ۸۵۸ میلیارد تومان بوده است. نگاهی به تغییرات این شاخص در فاصله یک دهه گذشته نشان دهنده آن است که میزان تشکیل سرمایه در ایران، طی ده سال اخیر بیش از ۵۱ درصد رشد منفی داشته است.

سرمایه‌گذاری نقش کلیدی در چرخه اقتصادی کشورها ایفا می‌کند و رشد منفی آن بر شاخص‌های کلان اقتصادی اثرگذار است. روند رشد منفی سرمایه‌گذاری در ایران می‌تواند به منزله هشداری جدی برای تمامی اهداف و سیاست‌های خرد و کلان اقتصادی به شمار آید زیرا به معنای کاهش ظرفیت تولیدی آینده است.

موسسه لگاتوم، در آخرین گزارش خود از وضعیت سرمایه‌گذاری خارجی در کشورهای مختلف جهان، ایران را در زمینه جذب سرمایه‌های خارجی از میان ۱۶۷ کشور در رتبه ۱۳۰ قرار داده بود. اما دامنه این مشکل آنجا وسیع‌تر می‌شود که در کنار ناتوانی در جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی، ایران با روند رو به رشد خروج سرمایه نیز روبروست. اواخر سال گذشته بانک مرکزی ایران اعلام کرد که تنها در شش ماه نخست سال ۱۴۰۰ بیش از ۶ میلیارد و۳۴۱ میلیون دلار سرمایه از کشور خارج شده که این رقم معادل کل سرمایه خارج شده از ایران در طول سال ۱۳۹۹ بوده است. نابسامانی‌های اقتصادی و مسائل سیاسی و امنیتی موجب شده که ریسک سرمایه‌گذاری در ایران روز به روز افزایش یابد. 

آمارهای رسمی، چشم‌انداز روشنی را باتوجه وضعیت سرمایه‌گذاری خارجی و شاخص تشکیل سرمایه خالص که از اهمیت ویژه‌ای در رشد اقتصادی دارد را پیش رو قرار نمی‌دهد. این موضوع به طور مستقیم بر وضعیت رفاه اقتصادی در ایران اثر گذار خواهد بود.