سلطه طالبان بر افغانستان و رادیوهایی که یک به یک خاموش می‌شوند

رادیو قدیمی‌ترین سامانه شنیداری در جهان، دیگر مخاطب آن‌چنانی ندارد

به گفته انجمن روزنامه‌نگاران افغانستان، نحوه فعالیت رادیوها در افغانستان نیز دچار تحول و تغییر زیادی شده است - AFP

در عصر حاضر که فناوری تقریبا تمامی سامانه‌های ارتباطی را در یک دستگاه کوچک مانند گوشی همراه گنجانده است، رادیو سال‌به‌سال و قدم‌به‌قدم در حال عقب‌نشینی و زوال است. امروزه حتی رانندگان خودروها که زمانی از شنوندگان رادیو بودند، دیگر به دلیل ساخت ابزار (MP3) و سامانه‌های بی‌سیم، مانند گذشته به رادیو گوش نمی‌دهند. بااین‌حال رادیو دست از مبارزه برای بقا برنداشته است و همچنان در کنار سایر سامانه‌های ارتباطی در تلاش است تا اطلاعات، برنامه‌های سرگرم‌کننده و حتی نیازمندی‌ها را به مخاطبان برساند.

رادیوها در حال حاضر بسیار کوچک و حتی به اندازه یک برنامک شده‌اند؛ اما در گذشته چنین نبود و حداقل به دو نفر برای حمل یک رادیو نیاز بود. رادیو در اوایل قرن ۲۰، نخست برای استفاده ارتباطی میان کشتی‌ها ساخته؛ اما سریعا تبدیل به سامانه انتقال اطلاعات شد. در افغانستان نخستین بار در سال ۱۹۲۸ در زمان حکمرانی شاه امان‌الله خان رادیو در شهر کابل شروع به فعالیت کرد؛ اما به دلیل این‌که در آن زمان مردم گیرنده رادیویی نداشتند، دولت تعدادی بلندگو را در چند نقطه شهر کابل قرارداد تا مردم برنامه‌های رادیویی را بشنوند.

به دلیل نبود برق، سال‌های زیادی در افغانستان گیرنده رادیو وجود نداشت یا بسیار کم بود. در سال ۱۹۴۹ رادیوهایی به افغانستان آمدند که با باتری ماشین کار می‌کردند.

از آن زمان، تعداد گیرنده‌های رادیویی در افغانستان افزایش یافت. بااین‌حال در هر شهر افغانستان تعداد رادیوها از تعداد انگشت‌های دست بیشتر نبود. در دهه ۵۰ و ۶۰ میلادی که بیشتر شهرهای افغانستان برق داشتند، تعداد رادیوها نیز بیشتر شد و با ساخت رادیوهایی که با باتری‌های کوچک که در افغانستان به آن‌ها قوه می‌گفتند کار می‌کرد، رادیو به‌صورت گسترده‌ای در افغانستان در دسترس مردم قرار گرفت.

Read More

This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)

در آن سال‌ها علاوه بر برنامه‌های رادیو افغانستان، مردم به بی‌بی‌سی و (آل اندیا رادیو) نیز گوش می‌دادند‌. بحران افغانستان در ۴۵ سال گذشته، مردم را به‌شدت به رادیو وابسته کرد؛ زیرا مهم‌ترین خبرهای جنگ و درگیری‌ها به‌وسیله رادیوهای بی‌بی‌سی، صدای آمریکا، رادیو آزادی و رادیو دری ایران به مردم می‌رسید.

بااین‌حال تا آغاز قرن ۲۱ در افغانستان تنها یک شبکه رادیویی وجود داشت که آن هم رادیو افغانستان بود. در سال ۲۰۰۱، با سقوط طالبان و ایجاد نظام جمهوری، بخش خصوصی وارد فعالیت‌های رسانه‌ای شد. با حمایت جامعه جهانی و کمک مالی نهادهای حامی دموکراسی، شبکه‌های رادیویی زیادی در افغانستان آغاز به کار کردند. به گفته انجمن روزنامه‌نگاران افغانستان، در این کشور تا دسامبر ۲۰۲۱ حدود ۳۰۰ شبکه رادیویی فعالیت می‌کردند.

بخش زیادی از این شبکه‌های رادیویی، برنامه‌های سرگرمی و موسیقی داشتند و یک تعدادی از این شبکه‌ها نیز فقط‌ خبر پخش می‌کردند. در کنار آن تعدادی از شبکه‌های رادیویی برای تبلیغ موضوع‌های دینی کار می‌کردند و به تبلیغ مسائل دینی و مذهبی می‌پرداختند؛ اما در پانزدهم اوت ۲۰۲۱، با سقوط جمهوریت و سلطه طالبان بر افغانستان، فعالیت رسانه‌ها در این کشور با رکود مواجه شد.

انجمن روزنامه‌نگاران افغانستان در خبرنامه‌ای که به‌تازگی منتشر کرده است می‌گوید: از میان ۳۰۰ شبکه رادیویی در افغانستان که بیش از شش هزار و ۵۰۰ کارمند ازجمله ۱۷۰۰ زن در آن فعالیت می‌کردند، ۸۷ شبکه رادیویی دیگر فعالیت نمی‌کنند و بیش از سه هزار کارمند ازجمله ۱۴۰۰ زن شغل خود را از دست‌ داده‌اند.

به گفته انجمن روزنامه‌نگاران افغانستان، نحوه فعالیت رادیوها در افغانستان نیز دچار تحول و تغییر زیادی شده است؛ موسیقی تقریبا از کمتر شبکه‌ رادیویی شنیده می‌شود، صدای مجریان زن هم در بسیاری از رادیوها اجازه پخش ندارد، گزارش‌های تحقیقی و خبرهایی که به‌نحوی طالبان را مورد انتقاد قرار بدهد، پخش نمی‌شوند و حقوق اکثریت کارمندان رسانه‌ها کاهش‌یافته و بسیاری حتی ماه‌های متوالی حقوق دریافت نکرده‌اند.

تقریبا ۱۲۰ سال پس از ساخت رادیو در جهان، این شبکه ارتباطی قدیمی جای خود را به شیوه‌های مدرن و فوق مدرن ارتباطی می‌دهد. هرچند هنوز هم این سامانه به‌صورت نیمه‌ جان در حال فعالیت است، اما مشخص نیست تا چند سال دیگر می‌تواند در میان حجم گسترده‌ای از وسایل ارتباطی جایگاه خود را حفظ کند.