فقط ۶۰ ثانیه پس از پیوستن به «هرایزن ونیوز» در پلتفرم متاورس شرکت متا (فیسبوک)، نینا جین پتل، ساکن لندن، گفت گروهی سه یا چهار نفره او را آزار جنسی کردند. پتل معاون و از بنیان‌گذاران شرکت تحقیقات متاورس (فراهستی) «کابونی ونچرز» در پستی در «میدیم دات کام» نوشت: «آن‌ها عملا ولی به‌صورت مجازی، به آواتار من تجاوز گروهی کردند و وقتی سعی می‌کردم بیرون بروم، عکس گرفتند.»

او افزود که واقعیت مجازی طوری طراحی شده بود که ذهن و جسم نمی‌توانند میان تجربه‌های مجازی/دیجیتال و جهان واقعی تمایز قائل شوند.

او به یاد آورد: «واکنش‌های جسمی و روانی من طوری بود که انگار درواقعیت اتفاق افتاد.»

مرور پتل بر تجربه‌اش

در مصاحبه‌ای ایمیلی با شبکه تلویزیونی سی‌ان‌بی‌سی تی‌وی۱۸، پتل گفت که وقتی رشته کار به‌سرعت از دستش در می‌رفت، خشکش زد.

«با کنترل‌کننده‌ها سروکله می‌زدم تا از ابزار ایمنی استفاده کنم، یعنی مسدودشان کنم و گزارش بدهم. اما همین‌طور که از آن‌ها می‌خواستم بس کنند و بروند پی کارشان، متوجه شدم که باید تمامش کنم، چون آزار لفظی و متلک‌های جنسی‌شان مدام تهاجمی‌تر می‌شد.»

پتل کلاه واقعیت مجازی را از سرش برداشت، ولی هنوز صدای خنده و حرف‌های مهاجمانش را می‌شنید که می‌گفتند: «وانمود نکن خوشت نیامد.»

سرانجام، ناچار شد دکمه خاموش را کنار کلاه را فشار دهد تا به این مصیبت پایان بدهد.

«غیر از مهاجم‌ها، هیچ آواتار دیگری آن‌جا ندیدم. از هویت یا اسم آواتارشان بی‌خبرم، برای همین نمی‌توانم بروم گزارش‌شان کنم یا مسدودشان کنم.»

«عادت ندارم کسی با این لحن تحقیرآمیز با من صحبت کند. شاید در سال ۱۹۹۶ عادی بود، ولی حالا قطعا نیست. کامنت‌های پای پستم ملغمه‌ای از نظرها بود، از آوارتار مونث انتخاب نکن، به همین سادگی، تا احمق نباش، واقعی نبود.»

پتل دانشجوی دوره دکتری است که درباره تاثیر جسمی و روانی متاورس پژوهش می‌کند. او به سی‌ان‌بی‌سی تی‌وی۱۸ گفت: «به متاورس برمی‌گردم تا راه‌های به وجود آوردن متاورسی امن‌تر برای کودکان را بررسی کنم.» حالا، او مطمئن نیست که بگذارد فرزندانش حتی با نظارت مادرشان به چنین پلتفرم‌هایی بروند، مگر آنکه شرکت‌ها این پلتفرم‌ها را امن‌تر کنند.

متاورس چیست؟

متاورس که به معنای «فرای هستی» یا «کیهان موازی» است، جهان مجازی فراگیری است که در آن می‌توانید با آواتار مجازی خود با دیگران ارتباط برقرار کنید. این اصطلاح پس از آن معروف شد که مارک زاکربرگ، مدیرعامل فیسبوک، در اکتبر ۲۰۲۱ نام شرکت خود را به «متا» تغییر داد. او در آن زمان، گفت حریم خصوصی و ایمنی باید از روز اول در متاورس در نظر گرفته شود.

کلاه‌های واقعیت مجازی که روی چشم گذاشته می‌شود، برای تعامل با دیگران در متاورس است. کاربران می‌توانند با تغییر پوشاک، جنسیت، آرایش مو، و ویژگی‌های چهره و بدن، آواتار خلق کنند. آن‌ها می‌توانند با رمز‌ارز خرید کنند و حتی در رخدادهایی مانند کنسرت‌های موسیقی و بازی‌ها شرکت کنند.

هرایزن متاورس، که فیسبوک در سال ۲۰۲۰ راه‌اندازی کرد، برای کاربران «اکولوس کوئست۲» در دسترس است. در وب‌سایت اکولوس آمده است: «ورود شما به فیسبوک برگه عبوری با دسترسی کامل به کنسرت‌ها، ورزش، کمدی، و چیزهای بیشتر است.»

خطری برای فرصت ۸۰۰ میلیارد دلاری

متاورس جهانی که فرصت درآمدزایی‌اش ممکن است در سال ۲۰۲۴ به ۸۰۰ میلیارد دلار برسد، با انتقادهای فزاینده‌ای درباره سوءاستفاده از آن روبه‌رو است.

در وب‌سایت اکولوس، کاربری به نام جنت وودویل گفت: «کسی تمام دیشب تعقیبم می‌کرد. امروز صبح وارد ونیوز شدم، و با کلی آدم منحرف برخورد کردم. تا وقتی اکولوس همه منحرف‌ها و زورگوها را پاکسازی نکند، نمی‌توانم برگردم.»

کاربر دیگری به نام استار ویلپاور گفت: «بیشتر وقت‌هایی که می‌آیم یک شو یا مبارزه تماشا کنم، یا بچه‌های بی‌ادب هستند یا کسی که تعقیبم می‌کند و حرف‌های ناجور می‌زند. می‌دانم که آواتارند، ولی سعی می‌کنند آواتار مرا ببوسند... کاملا غیرقابل کنترل است. حتی نمی‌توانستم به منو برم که طرف را گزارش کنم یا از آن‌جا بیرون بیایم، چون آواتارش سر راه بود.»

کاربر دیگری نوشت: «اگر دنبال جای امنی هستید که بچه‌هایتان تفریح کنند... این‌جا نیست! به بزرگسالان هم پیشنهاد می‌کنم واردش نشوند.»

پتل حاضر نشد درباره سیاست‌ شرکت‌ها در زمینه ایمن‌تر ساختن فضاهای واقعیت مجازی برای کاربران صحبت کند. با این‌ همه، گفت که ضروری است نقطه ورود به متاورس کنترل شود و دستورعمل‌های کاربری به‌روشنی توضیح داده شود.

«وقتی بچه‌ای در محیط متاورس باشد، مهم است که تعاملات مناسب سن آن‌ها باشد، ابزارهای گزارش رفتار و نیز امکان پیش‌‌فرض برای نظارت و کنترل والدین و آموزگاران موجود باشد.»

پاسخ متاورس

یک سخنگوی متا در ایمیلی، درباره تجربه پتل به سی‌ان‌بی‌سی تی‌وی۱۸ گفت: «متاسفیم که شنیدیم این اتفاق افتاد. ما می‌خواهیم همه در ورایزن ونیوز تجربه مثبتی داشته باشند، به‌راحتی ابزارهای ایمنی را پیدا کنند که در چنین وضعیتی کمک‌شان کند، و به ما هم کمک کند که بررسی و اقدام کنیم. هرایزن ونیوز باید امن باشد، و ما متعهدیم که آن را امن کنیم.»

این شرکت گفت که ابزارهای مختلفی‌ــ مانند مسدودسازی و گزارش‌ــ هم‌اکنون وجود دارند تا افراد را در واقعیت مجازی ایمن نگه دارند. همچنین گفتند که ابزاری به نام «سیف زون» به کاربر امکان می‌دهد بی‌درنگ به فضای جداگانه‌ای برود که از محیط اطرافش دور شود و به‌سرعت به ابزارهای ایمنی دسترسی پیدا کند.

این سخنگو گفت: «همچنان‌ که بیشتر درباره نحوه تعامل افراد در این فضاها می‌آموزیم، به بهسازی ادامه خواهیم داد، به‌خصوص وقتی موضوع کمک به افراد برای گزارش‌دهی آسان و مطمئن مطرح باشد.»

نیاز به اصلاح قانون

با تحول فضای سه‌بعدی اینترنتی، شرکت‌ها محصولاتی می‌سازند که به تجربه‌های به‌اصطلاح واقعیت مجازی، حالتی فیزیکی هم بدهند؛ مثلا «ایمرج»، شرکت اجتماعی مجازی، اخیرا اعلام کرد که اولین محصولی را به بازار عرضه کرده است که تجربه لمس «دست برهنه» در متاورس را امکان‌پذیر می‌کند.

کارشناسان نگران‌اند که این فضا کمین‌گاهی برای مهاجمان جنسی شود و می‌گویند که دولت‌ها باید به‌سرعت قوانین را اصلاح کنند.

هوزفا تواوالا، رئیس گروه اقدام فناوری‌های اخلالگر در شرکت حقوقی «نیشیت دسای و همکاران»، در گفت‌و‌گویی تلفنی، به سی‌ان‌بی‌سی تی‌وی۱۸ گفت سازمان‌ها موظفند که برنامه‌های ایمنی ارائه کنند. اما افزود که جلوگیری از آسیب‌پذیری بزهکارانه در متاورس دشوار خواهد بود.

درهند، قربانیان آزار آنلاین به قوانین زیادی دسترسی دارند، از جمله قانون کیفری هند و قانون فناوری اطلاعاتی آن کشور. اما در دنیای متا، یافتن کسانی که باید بابت آزار متاآواتار مواخذه شوند، دشوار خواهد بود.

او گفت: «یک آواتار را می‌توان شبیه هرکسی ساخت. می‌توانند مرا شبیه یک بچه یا ابرقهرمان بسازند. همچنین، پلتفرم‌ها یا طرف‌های ثالث چطور می‌توانند احراز کنند که کاربر همانی است که ادعا می‌کند، مگر آن که فرایندی برای احراز هویت در کار باشد. اما در آینده نزدیک، بعید است این اتفاق در همه پلتفرم‌های واقعیت مجازی بیفتد.»

تاثیر متقابل دنیای مجازی و واقعی نیز جالب است

در قانون کیفری هند، بیشتر بندهای مربوط به جرایم یا آزار جنسی، به مرد، زن، بدن انسان، و آسیب جسمی اشاره دارد. حالا این قانون را چقدر می‌توان به آواتار اطلاق کرد، مشخص نیست. در حال حاضر، به‌سختی بتوان استدلال کرد که آزار آواتار دیجیتال معادل همان پیامد‌هایی است که متوجه شخصی با بدن انسانی یا طبیعی می‌شود.»

به گفته او، در نتیجه، این مسئولیت پلتفرم‌ها است که ابزارهای خاصی بسازند تا همین که آواتار یک کاربر حس کرد تهدید می‌شود، آسیب‌پذیر است یا لو رفته، ابزار ایمنی وارد کار شود.

«یک فیلتر دیگر، قطعا در سطح کاربر است، تا زمانی که قوانین بیشتری درباره این مسائل وضع شود.»

بعد چه می‌شود؟

شرکت متا به سی‌ان‌بی‌سی تی‌وی۱۸ گفت که برای «هرایزن ولدز» و «هرایزن ونیوز»، ابزاری به نام «محدوده شخصی» ایجاد کرده است که نمی‌گذارد آواتارها از فاصله مشخصی به هم نزدیک‌تر شوند و «جلوگیری از تعاملات ناخواسته را آسان‌تر می‌‌کند».

به گفته متا، محدوده شخصی از روز ۴ فوریه، در هرایزن ولدز و هرایزن ونیوز به کار افتاده، و این حس را القا می‌کند که فاصله‌ای تقریبا یک متری میان دو آواتار وجود دارد.

متا گفت: «اگر کسی سعی کند وارد محدوده شخصی شما بشود، سیستم جلوی نزدیک شدنش به محدوده شخصی را می‌گیرد. ما عمدا محدوده شخصی را به‌صورت همیشه‌روشن و پیش‌فرض کار گذاشته‌ایم.»  

در پست مجمع اقتصادی جهانی آمده است که سازمان‌های جامعه مدنی از قبیل «اکسس ناو» و «ایی‌اف‌اف» از دولت‌ها و دیگر بازیگران خواسته‌اند که از حقوق بشر در فضای مجازی و واقعیت افزوده محافظت کنند.

پتل تاکید کرد که صنعت واقعیت مجازی باید به‌صورت جمعی، کنترل‌های امنیتی و ایمنی بهتری در مقابل آزار متاورسی ایجاد کند.

«با انتقال دنیای ما از اینترنت دوبعدی به فضای اینترنتی سه‌بعدی، این فضا برای مردان و زنان مشکل‌زا خواهد بود. بیشترین آسیب متوجه فرزندان در دوره بلوغ ماست که در سال‌های آینده هرچه بیشتر شروع به استفاده از چنین پلتفرم‌هایی خواهند کرد.»