در حالی که خورشید نرم زمستانی از میان جنگل کاج بر تپه‌های بالای بیروت می‌تابد، عُمَر غازار، مخروط کاج چیده‌شده و تکه‌شده‌ای را در دست دارد.

در آن مخروط کاج، دانه‌های تازه و نرمی هست که ممکن است غذای هوموس را در بهترین رستوران‌های این کشور تزئین کند.

در کنار آن، پوسته قهوه‌ای یک دانه پژمرده و رشد نکرده نیز دیده می‌شود، به‌عنوان ردپایی از یک حشره مهاجم شیره‌خوار که دارد تقریبا به طور کامل، به تولید چلغوز در لبنان پایان می‌دهد.

به گفته الیاس نعیمه، رئیس سندیکای کشاورزان چلغوز (دانه کاج)، برداشت سالانه چلغوز در گذشته حدود ۸۵ میلیون دلار ارزش داشت و ۷۰ هزار خانواده از محل آن گذران زندگی می‌کردند.

امسال نعیمه نگران آن است که تولید چلغوز به ده درصد میزان قبلی‌اش کاهش یابد.

نعیمه می‌گوید: «هیچ کس فکر نمی‌کند محصولی در این فصل برداشت کند، زیرا همان‌طور که می‌بینید، به سختی یک یا دو مخروط روی درخت وجود دارد. مثل قبل نیست. قبلا که برداشت می‌کردیم، به سختی می‌توانستیم خاک را ببینیم، زیرا درخت‌ها کاملا از مخروط کاج پوشیده بودند.»

جنگل‌های کاج این کشور با ورود دو آفت ویران شده‌اند: سوسک ساقه کاج که درختان را خشک می‌کند و در حال حاضر به لطف سیستم تله‌های تولیدشده در محل، از هر یک‌هزار درخت، فقط یکی را تحت تأثیر قرار می‌دهد، و حشرات چلغوزخوار غربی  که از مخروط‌های کاج جوان تغذیه می‌کند و دانه‌های آن‌ها را می‌سوزاند.

تنها راه‌حل موجود دربرابر حشرات چلغوزخوار، سم پاشی با هلیکوپتر است که نعیمه می‌گوید دولت لبنان دیگر توان پرداخت بودجه برای آن را ندارد.

«در شرایط فعلی نمی‌توان به دولت تکیه کرد.»

همچنان که لبنان در حال تحمل وضعیتی است که بانک جهانی یکی از «شدیدترین بحران‌های جهان از اواسط قرن نوزدهم» توصیف کرده، برداشت ناموفق چلغوز به شدت به کشاورزان آسیب رسانده است.

غازار که ۵۱ سال سن دارد و در ۳۵ سال گذشته با برداشت «طلای سفید» معروف لبنان گذران عمر کرده است، می‌گوید: «بیشترین تاثیر متوجه کارگران روزمزد است، زیرا اکنون دستمزدها پایین‌تر و همه چیز گران‌تر است.»

غازار از تنه یک درخت کاج به بلندی ساختمانی چهار طبقه پایین می‌آید، تنها با یک داس بلند [در دست] و حس تعادل بی‌عیب‌ونقصی که او را از فرو افتادن به کف جنگل بازمی‌دارد.

ظرافت عمل این دانه‌چین کهنه‌کار، نشانگر دشواری این کار است. دو سال آموزش لازم است تا کشاورزی بتواند روی بلندترین درختان کار کند. به همین دلیل، این کار همیشه شغلی با درآمد مناسب بوده است.

غازار می‌گوید که دستمزد روزانه ۶۰ تا ۸۰ دلاری‌ قدیمی‌اش به او اجازه می‌داد فرزندانش را به مدرسه خصوصی بفرستد؛ چیزی که وضعیت نسبتا رایج در میان طبقه متوسط ​​لبنان است، که به کیفیت آموزش مدارس دولتی باور ندارند.

اما این قبل از آن بود که پول لبنان به دلیل بحران عمیق اقتصادی آن کشور، ۹۰ درصد از ارزش خود را از دست بدهد.

با کاهش دستمزدها، هزینه زندگی افزایش پیدا کرد. اکنون برداشت‌کنندگان دانه کاج به لیر لبنان دستمزد می‌گیرند و مقدار آن براساس قیمت دلار در بازار سیاه، معادل ۲۵ دلار است.

شکری یحیی که مرد نرم‌خوی ۳۶ ساله‌ای از سوریه است، در حالی که با گروه کوچکی از دوستانش در انتظار کم شدن شدت باد و بازگشت به کار برداشت، در کف جنگل چای می‌نوشد، می‌گوید: «هر چه امروز در بیاوریم، باید صرف پرداخت قبض ژنراتور و غذا کنیم.» 

او می‌افزاید: «فقط این نیست که روزهای کار کمتر است، بلکه میزان تلاشی که برای جمع‌آوری محصول یک روز لازم است، بسیار بیشتر شده است. باید روزی سی درخت بالا برویم، در حالی که قبلا باید از ده درخت بالا می‌رفتیم.»

اثرات حشرات به دو صورت احساس می‌شود: مخروط های کمتری روی درختان است، و آن‌هایی هم که رشد می‌کنند، اغلب فاقد دانه هستند.

نبیل نمر، متخصص حشره‌شناسی، تکثیر حشرات را معلول زمستان‌های گرم‌تر و شهرنشینی می‌داند.

او می‌گوید: «با افزایش تاثیر تغییرات اقلیمی، این حشرات به‌شدت در حال افزایش هستند. به جای تولید مثل به میزان یک یا دو نسل در سال، سه نسل در سال تولید مثل می‌کند. این وضعیت، یعنی آسیب‌ها در حال افزایش است.»

«اگر تغییرات اقلیمی این اندازه ما را تحت تاثیر قرار نداده بود، این حشره ممکن بود زود ناپدید شود. هوای سردی که قبلا داشتیم، تمام حشرات را در جنگل‌ها از بین می‌برد.»

جاده‌سازی و شهرنشینی در اطراف جنگل‌ها نیز باعث افزایش دما شده است. نمر می‌گوید: «آسفالت اشعه‌های خورشید را منعکس می‌کند و گرما را افزایش می‌دهد. این امر بر درختان اطراف تاثیر می‌گذارد و آن‌ها را مستعد ابتلا به حشرات و بیماری‌ها می‌کند.»

حشره بذر مخروطی غربی به نام لاتین «لپتو گلوسوس اُکسیدنتالیس»، از آمریکای شمالی آمده است. گمان می‌رود که لپتو گلوسوس در سال ۱۹۹۹ با تاثیری ویرانگر به حوزه مدیترانه و ایتالیا، و حدود یک دهه پیش به لبنان رسیده باشد.

تاکنون هیچ کس استراتژی موثری برای جلوگیری از آسیب این حشره ارائه نکرده است.

نمر که نگران است هجوم این حشره به یک تغییر دائمی در ترکیب جمعیتی درختان در جنگل‌های لبنان منجر شود، می‌گوید: «ما در حال تلاش برای یافتن راه‌حل هستیم. اما ایتالیا، اسپانیا و ترکیه هنوز نتوانسته‌اند راه‌حلی پیدا کنند.»

«لبنان کشور بلوط است، نه درختان کاج. قبل از این که شروع به کاشتن درخت کاج کنیم، طبیعت‌مان پر از درخت بلوط بود.»

او هشدار می‌دهد: «احتمال می‌رود که در پنجاه سال آینده، بلوط جایگزین درختان کاج شود.»

نعیمه، از سندیکای کشاورزان، نگران است که درختان کاج لبنان خیلی زودتر از آن ناپدید شوند.

او می‌گوید: «کشاورزان برای امرار معاش خود به این درختان وابسته هستند. زمانی که این درختان بی‌ثمر می‌شوند، کشاورزان از آن‌ها برای تهیه هیزم استفاده می‌کنند. ما با بحران بزرگی روبه‌رو هستیم.»

مانند همه محصولات زراعی، دانه کاج منبعی برای طیف متنوعی از مشاغل مختلف است که همه آن‌ها اکنون در معرض تهدیدند.

نعیمه با گفتن این که «دانه‌های کاج ستون اقتصادی کوه است»، تمام کسانی را برمی‌شمارد که از این محصول منتفع می‌شوند: کشاورزان صاحب زمین، کسانی که زمین‌های کشاورزی اجاره‌ای را کشت می‌کنند، کارگرانی که استخدام می‌کنند، زمین‌دارانی که زمین را از آن‌ها اجاره می‌کنند، و کسانی که در فرآوری و توزیع چلغوز کار می‌کنند.

نعیمه می‌گوید که این صنعت شامل این افراد و همه افراد وابسته به آن‌ها می‌شود، و تقریبا پنج درصد از جمعیت لبنان را پشتیبانی می‌کند.

ناامیدی در یک کارخانه فرآوری در دره بعدی، جایی که مخروط‌های کاج از جنگل‌های اطراف آورده می‌شود تا دانه‌های ارزشمند آنها استخراج شود، نیز آشکار است.

خالد ریاض‌الشیخ ۵۰ ساله می‌گوید: «البته، ما نگران آینده هستیم.»

او دوازده سال است که در این صنعت کار می‌کند. او دو سال پیش پسر ۱۵ ساله‌اش را هم آورد تا در کنارش کار کند. اما اکنون می‌ترسد که این کسب‌وکار، و در واقع شیوه زندگی روستایی، مدت زیادی دوام نیاورد.

او می‌گوید: «تغییرات اقلیمی بر تمام کشاورزی تاثیر می‌گذارد.»

«پنج سال پیش ما نگران هیچ چیزی نبودیم، زیرا کار مداوم جریان داشت. اما اکنون در هفته سه روز کار داریم. دو روز تعطیل است. روزهایی که کار می‌کنیم، غذا می‌خوریم. روزهایی که کار نداریم، چیزی نداریم.»