پارسال همین روزها بود که خبرهایی از انتشار ویروسی ناشناخته و مرموز منتشر شد که تا به امروز هم هرکس به آن مبتلا می‌شود، نگرانی‌های زیادی را در بیمار، اطرافیان و البته جامعه به وجود می‌آورد؛ نگرانی از آسیب‌های جدی به اندام‌های حیاتی مانند ریه و در بدترین حالت مرگ. همزمان با انتشار تصاویر دردناک از جان دادن مبتلایان به ویروس سارس کووید-۱۹ که حالا بیشتر با نام کرونا معروف است، دانشمندانی از سراسر جهان دست‌به‌کار شدند تا برای مقابله با آن واکسن یا دارویی بسازند. در همین مدت هم کرونا ضررهای مالی و جانی قابل‌توجهی به کشورهای جهان تحمیل کرد.

بااین‌حال در یک سال گذشته برای مبارزه با کووید-۱۹ دست‌کم ۲۲۷ طرح تحقیقاتی واکسن در شرکت‌ها و موسسات سراسر جهان آغاز شده است که ۲۱۴طرح در فهرست سازمان بهداشت جهانی قرارگرفته‌اند و ۱۳ طرح دیگر نیز در دست بررسی هستند.

در این میان از یک ماه پیش چهار کشور روسیه، چین، آلمان و ایالات‌متحده اعلام کردند واکسن‌هایی را تولید کرده‌اند که می‌تواند انسان را در مقابل کرونا محافظت کند. اما در این میان آنچه که بیشتر از همه توجه‌ها را به خود جلب کرد، واکسن‌های بایون‌تک-فایزر و مدرنا بود که آلمان و ایالات‌متحده آمریکا تولید کرده‌اند. براساس نتایج تحقیقات آزمایشگاهی، این واکسن‌ها که در اختیار نهادهای نظارتی مانند اف‌دی‌ای (اداره فدرال غذا و دارو آمریکا) قرارگرفته است میزان اثربخشی آنها حدود ۹۵ درصد اعلام شده است. این در حالی است که روس‌ها و چینی‌ها نیز مدعی‌اند میزان اثربخشی واکسن‌های آنها نیز همین حدود است.

بااین‌حال بریتانیا، ایالات‌متحده آمریکا، کانادا، عربستان سعودی و چند کشور دیگر پیش از اخذ تائیدیه‌های رسمی از نهادهای نظارتی دارویی به‌طور مستقل و البته اضطراری استفاده از واکسن بایون‌تک-فایزر را آغاز کردند. در بریتانیا، تعدادی از شهروندان بالای ۸۰ سال کشور اولین کسانی بودند که خارج از طرح‌های تحقیقاتی در مقابل کووید-۱۹ واکسینه شدند.

بریتانیا درمجموع ۴۰ میلیون دوز از این واکسن سفارش داده است. با توجه به اینکه هر نفر دو دوز واکسن لازم دارد، این میزان پاسخگوی نیاز ۲۰ میلیون نفر یعنی چیزی کمتر از یک‌سوم جمعیت این کشور است. مقامات بریتانیایی قصد دارند در سه هفته باقی‌مانده از سال ۲۰۲۰ دو میلیون نفر را واکسینه کنند.

در حالی که محققان واکسن‌های مدرنا (آمریکا) و استرازنکا (دانشگاه آکسفورد) را موثر و بی‌خطر دانسته‌اند، این دو واکسن اما همچنان در حال طی مراحل تکمیلی برای ورود به بازار هستند.

در این میان مقدمات برنامه واکسیناسیون در آلمان در حال انجام است. براون هلگه، رئیس دفتر آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان، اعلام کرده این کشور قصد دارد برنامه واکسیناسیون را از نخستین روزهای ژانویه ۲۰۲۱ آغاز کند. البته مقامات آلمانی برنامه‌های خود برای آغاز واکسیناسیون را از چند روز پیش آغاز کرده‌اند و آن‌گونه که ینس اشپان، وزیر بهداشت فدرال آلمان گفته است یک و نیم میلیون نفر از شهروندان تا پایان ژانویه واکسن کرونا دریافت خواهند کرد.

کمیسیون دائمی واکسیناسیون در موسسه روبرت کخ آلمان به همراه نمایندگان شورای اخلاق در زمینه اولویت‌بندی تزریق واکسن به اقشار مختلف جامعه اعلام کرده‌اند گروه‌های در معرض خطر شامل افراد مسن و ساکنان خانه‌های سالمندان و کادر درمان در اولویت دریافت واکسن خواهند بود.

همچنین در مرحله اول واکسن به‌صورت متمرکز و در مکان‌هایی که اعلام می‌شود، توزیع می‌شود.

ایالت‌های فدرال در آلمان مراکز واکسیناسیون منطقه‌ای برای این منظور ایجاد کرده‌اند که شهروندان می‌توانند اطلاعات بیشتر در مورد وضعیت آماده‌سازی واکسن را در وب‌سایت ایالت فدرال خود پیدا کنند. علاوه بر این، تیم‌های واکسیناسیون سیار هم وجود دارد که به‌عنوان مثال از مراکز مراقبت‌های بیماران بستری بازدید و واکسن تزریق می‌کنند؛ اما همچنان باوجود تایید واکسن از سوی مراجع بهداشتی جهان ازجمله سازمان بهداشت جهانی برای مردم دنیا سئوالات و گاهی نگرانی‌هایی وجود دارد.

دکتر نورالدین پیرموذن، جراح ریه در گفتگو با ما به برخی از این سئوالات و ابهامات پاسخ داد. او درباره تفاوت واکسن‌های کرونا به‌ویژه واکسن‌های مدرنا و بایون‌تک با واکسن‌های سنتی گفت: «در واکسن‌هایی که پیش‌ازاین ساخته می‌شد یا از خود ویروس استفاده می‌شد و یا ویروس ضعیف شده را به بدن انسان منتقل می‌کردند تا ایمنی پایدار ایجاد شود اما در واکسن‌های کرونا نوعی فناوری جدید بر اساس ساختمان ژنومای ویروس تهیه ‌شده است که در عملکردی خاص باعث می‌شود ویروس کووید-۱۹ نتواند به سلول‌های بدن وارد شود.»

او با بیان این که به علت استفاده از فناوری جدید، هنوز معلوم نیست نتیجه نهایی چه خواهد بود افزود: «آنچه که در مطالعات اولیه در واکسن‌های مدرنا و بایون‌تک-فایزر وجود دارد، این است که کارایی لازم را از خودشان نشان داده‌اند که البته در ۱۵درصد موارد عوارضی شامل تب و لرز، درد عضلات و اندام‌ها هم وجود داشته است و در انگلستان هم در بین کادر پزشکی که واکسن دریافت کردند، دو مورد حساسیت دیده شده است که در این زمینه باید بررسی‌های لازم صورت بگیرد. اما درمجموع واکسن بایون‌تک-فایزر موفق عمل کرده است و پایان دادن پاندمی را نوید می‌دهد.»

کارشناسان می‌گویند برای ایجاد ایمنی پایدار لازم است ۷۰ درصد مردم جهان واکسینه شوند و پیش‌بینی می‌شود تا دو سال آینده همچنان در کنار استفاده از واکسن باید از ماسک استفاده کرد و ضمن رعایت فاصله اجتماعی از هرگونه دورهمی‌های پرجمعیت خودداری کرد.

دکتر پیرموذن درباره پایداری واکسن نیز می گوید: «خبر بد این که باوجود دو مرحله واکسیناسیون، اما آنتی‌بادی که در بدن ایجاد می‌شود از نوع طولانی مدت نیست و احتمال اینکه فرد چهار تا شش ماه بعد از آن دچار کرونا بشود، وجود دارد.»

اما چالشی که هم‌اکنون بر سر راه واکسن کرونای شرکت بایون‌تک-فایزر وجود دارد، حمل‌ونقل آن است که باید در دمای منفی ۷۰ درجه سانتیگراد نگهداری شود و پس‌از آن تا پنج روز می‌تواند در دمای دو تا هشت درجه سانتیگراد نگهداری شود که اینها باعث دشواری کار می‌شود. اوغور شاهین، مالک شرکت بایون‌تک در مصاحبه با تلویزیون ان‌تی‌وی آلمان در این باره گفت: «هم‌اکنون در حال تولید نسل دوم واکسن کرونا هستیم که بسیار مقاوم‌تر از نسل اول است و حتی احتمال اینکه در دمای اتاق هم قابل نگهداری باشد، وجود دارد. بااین‌حال نسل پوم واکسن تا اواسط سال آینده در دسترس نیست و فعلا باید برای واکسن نسل اول تدارکات لازم در جهت انتقال و توزیع را ارائه کنیم.»

نکته قابل تامل در این میان این است که اوغور شاهین و همسرش اوزلم تورجی با آنکه مالک شرکت تولیدکننده واکسن هستند اما هنوز واکسن کرونا تولید خود را دریافت نکرده‌اند. آنها در توضیح علت این موضوع می‌گویند: «ما هنوز تاییدیه ای از مراجع ذی‌صلاح آلمان برای تزریق دریافت نکرده‌ایم. اما به محض دریافت آن مطمئنا این کار را با کمال‌میل انجام می‌دهیم. البته ما همچنین به دستورالعمل‌هایی پایبند هستیم که تعیین می‌کند در ابتدا واکسن برای کدام گروه از افراد در نظر گرفته شده است و ما هم از این امر مستثنی نیستیم.»