ایران امروز یکشنبه ۱۶ تیر، اعلام کرد که از این پس به محدودیتی که در توافق هسته ای برای میزان غنی‌کردن اورانیوم تعیین شده پایبند نخواهد بود.
معاون وزیر خارجه ایران عباس عراقچی در یک کنفرانس خبری گفت که ایران به دنبال حفظ برجام( برنامه جامع اقدام مشترک) است، اما به دلیل عدم پایبندی طرف‌های اروپایی به وعده‌هایشان، این کشور تصمیم گرفته تا برخی از تعهداتش را زیر پا بگذارد.
علی ربیعی، سخنگوی دولت در رابطه با تصمیم جدید ایران گفت: «امروز غنی‌سازی اورانیوم از ۳/۶۷ عبور خواهد کرد و میزان غلظت بر اساس نیاز ما خواهد بود و امروز این موضوع به طور رسمی اتفاق خواهد افتاد».
در زمانی نه چندان دور، ۴ سال پیش در چنین روزهایی جهان در تب و تاب به ثمر رسیدن مذاکرات هسته ای ایران با غرب، با شور و شوقی وصف ناپذیر ای گفتگوها را گام به گام از ژنو و لوزان سوئیس تا وین در اتریش تعقیب می کرد.
در رُخدادی کم سابقه، تمام جهان از مذاکرات هسته ای حمایت می کردند و ۱۴ ژوئیه ۲۰۱۵ این سند نهایی و خبر توافق آن به جهان مخابره شد. ایران بخش بزرگی از تاسیسات هسته ای خود را برچید و سطح غنی سازی را کاهش داد و به این ترتیب بخشی از تحریم های کمر شکن مرتبط با برنامه هسته ای حذف و شورای امنیت نیز در قطعنامه ای از این توافق حمایت کرد.
ريیس جمهور جدید آمریکا دونالد ترامپ سال قبل از این توافق خارج شد. از دوره تبلیغات انتخاباتی تا یکسال پس از آن به کرات از بَد بودن این توافق گفته بود و در نهایت نیز تصمیم گرفت از آن خارج شود چون مقامات ایرانی تن به گفتگو و مذاکره با آمریکا نمی دادند. ادامه رفتار خصومت آمیز ایران با آمریکا، رفتار منطقه ای این کشور و حمایت از گروههای تروریستی و شورشی در منطقه از مواردی بود که رییس جمهور آمریکا به آنها اشاره می کرد.
ضمن تمامی علاقه و احترامی که به رییس جمهور پیشین آمریکا آقای باراک اوباما دارم، انتقاداتی را که از وی در رویکرد به سیاست خارجی او در قبال مصر، لیبی، سوریه، افغانستان و ایران می شود را منطقی می بینم.
بگذارید فقط به دو مقوله ایران و افغانستان بپردازیم. تقلب گسترده در دور دوم انتخابات ریاست جمهوری افغانستان در بهار سال ۲۰۱۴ این کشور را عملا با بن بست سیاسی مواجه کرد که چاره آن برگزاری انتخابات جدید بود.
چالش های امنیتی در یکسو و سوی دیگر هزینه گزاف انتخابات و مهمتر از همه، به پایان رسیدن دوره ریاست جمهوری اوباما، چنین فرصتی را به وی نمی داد.
در آستانه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، تنها یک راه پیش روی دولت آمریکا برای سامان دادن به وضع انتخابات افغانستان بود: میانجی گری بین دو نامزد پیشتاز: اشرف غنی احمد زی و عبدالله عبدالله.
بعد از ماهها تنش و کشمکش در زمستان ۲۰۱۵ دولت وحدت ملی با میانجی گری جان کری وزیر خارجه وقت بر سر کار آمد. ترکیبی نامانوس و در تضاد با قانون اساسی این کشور که اشرف غنی را به عنوان رییس جمهور و عبدالله عبدالله را به عنوان رییس اجرایی دولت وحدت ملی اعلام کرد.
از مشکلاتی که مردم افغانستان در ۴ سال اخیر و ناکارایی این دولت وحدت ملی هر چه گفته شود کم است و دلیل اصلی مشکلات امنیتی امروز در این کشور همان بی تدبیری دولت اوباما در تحمیل دولت کنونی به مردم این کشور است.
توافق هسته ای ایران در سال پایانی ریاست جمهوری باراک اوباما شکل گرفت و در ژانویه ۲۰۱۶ این توافق اجرایی شد، یعنی در همان سالی که انتخابات ریاست جمهوری آمریکا برگزار می شد. از زمان رسیدن به توافق، فرصت اوباما برای پرداختن به سایر موضوعات با تهران کافی نبود و اجرای توافق به طور کامل نیز زمان بیشتری نیاز داشت.
از آنسو، تهران نیز آماده گفتگوهای موضوعی تر و گسترده در طول دو سالی که محور گفتگوها تنها برنامه هسته ای بود، را نداشت. توافقی که می توانست جامع تر باشد تا نتیجه و اثر آن طولانی مدت تر شود، بر اثر اهمال دولت اوباما با آمدن دونالد ترامپ دچار آسیب شد. از سوی دیگر مقامات جمهوری اسلامی نیز، علاقه ای به تغییر روش خود در منطقه و سیاست خارجی خود در قبال آمریکا و کشورهای منطقه نشان ندادند تا ترامپ را تشویق به ماندن در برجام و ادامه گفتگوها کنند.
با وجود آنکه به نظر می رسد که با توجه به شرایط پیش آمده و تصمیم گیری تهران، توافق سال ۲۰۱۵ رو به زوال دارد، اما گفته های آقای عراقچی در خصوص امکان بازگشت آمریکا به مذاکرات امیدوار کننده است. "آمریکا اگر تحریم‌ها علیه ایران را بردارد می‌تواند در مذاکرات ایران در چارچوب ۴+۱ حضور پیدا کند."
ایران با زیرکی امروز اعلام نکرد که سطح غنی سازی را به چه اندازه دقیقا افزایش داده است، اما اظهار مقامات به اندازه کافی نگران برانگیز بود تا توقع آن را داشته باشیم که گفتگوهای جدیدی در فضا و قالبی دیگر به زودی از سر گرفته شود.
در بیانیه ای که شب گذشته کاخ الیزه منتشر کرد، گفته شد که حسن روحانی و امانوئل مکرون موافقت کرده اند تا ۱۵ ژوئیه با توقف اقدامات متقابل در پی راه حلی باشند.
به گمان من ایالت متحده می تواند با میانجی گری شرکای غربی و همان گروه مذاکره کننده پیشین ( روسیه، چین، آلمان، انگلستان و فرانسه) به طور موقت اعمال برخی از تحریم های اقتصادی را متوقف و به ایران فرصت آغاز دور جدیدی از مذاکرات را بدهد.
ای بسا که تا کمتر از ۱۰ روز دیگر در سالگرد برجام- ۱۴ ژوئیه، شاهد دور جدیدی از گفتگوهای جدید ۵+۱ ( آمریکا، فرانسه، روسیه، چین، انگلستان، آلمان) با حضور ایران باشیم.
