اسرائیل تازه روز یادبود هولوکاست «یوم ها شوآ» را پشت سر گذاشته است، یکی از پراندوه‌ترین روزهای سال برای کشورمان. درست یک هفته بعد نوبت «روز یادبود» است و فردای آن «روز استقلال»؛ هر سال کل تاریخ دولت اسرائیل را در طول یک هفته در ماه آوریل بزرگ می‌داریم.

این روزها رویدادهای معاصر نیز تاریخ‌ساز هستند. در شب دوشنبه، درست هنگام آغاز رسمی «یوم ها شوآ»، نخست‌وزیر اسرائیل بنیامین نتانیاهو و رقیبش بنی گانتز، بر سر تشکیل دولت توافق کردند. نام آن‌را «دولت اضطراری» گذاشتند، دولتی که در پی سه انتخابات پیاپی در طی یک سال گذشته تشکیل می‌شود. هر دو طرف (و بخصوص نتانیاهو) تهدید کرده بودند که اگر دولت جدید تشکیل نشود دوباره کشور را به انتخابات می‌فرستند.

ژنرال بنی گانتز تازه سال پیش وارد دنیای سیاست شد. او دسته‌های مختلف سیاسی را با یک هدف واحد گرد هم آورد: بیرون کردن نتانیاهو. پس از دو بار بن‌بست انتخاباتی به نظر می‌رسید گانتز در پی انتخابات سوم توان رسیدن به قدرت را داشته باشد. او حمایت شصت و یک نماینده یعنی اکثریت مجلس اسرائیل را با خود داشت، از جمله حمایت «فهرست مشترک»، فراکسیون احزاب عمدتا متشکل از شهروندان عرب‌تبار اسرائیل. برای اولین بار در تاریخ حتی حزب بلد (با گرایش ناسیونالیسم عرب)‌ نیز از یک نخست‌وزیر برای تشکیل دولت حمایت کرد. در پایان اما گانتز به جای بیرون کردن نتانیاهو و تشکیل دولت جدید دست به اتحاد با نخست‌وزیر سیاست‌باز زد.

اسرائیل این روزها مثل بقیه دنیا در قرنطینه به سر می‌برد؛ یکی از سخت‌ترین سیاست‌های قرنطینه جهان. مردم اسرائیل سه هفته است که عموما اجازه ترک خانه خود را هم نداشته‌اند (مگر برای سفر به سوپر مارکت یا پیاده‌روی در فاصله صدمتری خانه‌شان). نمایندگان مجلس هم با فاصله‌گذاری اجتماعی سر کار می‌روند. گروه کاری که برای کرونا تشکیل شده کار مفیدی انجام نمی‌دهد؛ حتی بدتر از آن سخنرانی‌های مکرر نتانیاهو است که به جای این‌که از آن‌ها برای آرامش و هدایت ملت در دل این بحران استفاده کند، بیشتر مشغول خواندن تحسین‌هایی است که رهبران جهان از او کرده‌اند و اشاره به نظرسنجی‌های غیر قابل اتکا. ویروس کرونا برای نتانیاهو همچون هدیه‌ای آسمانی است. همین شرایط بحرانی بود که آن‌قدر گانتز را تحت فشار قرار داد که او چاره‌ای به جز پیوستن به بیبی و تشکیل دولت نداشت.

اما بن‌بست‌های مکرر انتخاباتی و بحران کرونایی تنها نکات بی‌سابقه سیاست این روزهای اسرائیل نیستند. دیگر نکته بی‌سابقه این است که نخست‌وزیر کشور خودش قرار است به زودی دادگاهی شود. در روز ۱۷ مارس، یک هفته پس از انتخابات، نتانیاهو قرار بود در دادگاه حاضر شود تا به اتهامات دریافت رشوه و فساد اقتصادی که دستگاه قضا علیه او وارد آورده رسیدگی شود. اما درست سه روز قبل، در ساعت یک نیمه‌شب، زمانی که روزنامه‌ها به چاپخانه رفته بودند، امیر اوهانا، وزیر موقت دادگستری، دادگاه‌ها را با استفاده از فرمانی اضطراری بخاطر ویروس کرونا تعطیل کرد. محاکمه نتانیاهو فعلا به ۲۴ مه موکول شده است. ویروس کرونا باعث مصونیت سیاسی و حقوقی بیبی شده است.

طبق توافق گانتز و بیبی که پس از سه هفته مذاکره به آن رسیدند، نتانیاهو ۱۸ ماه نخست‌وزیر خواهد بود و بعد گانتز به همین مدت. موضوع اصلی اختلاف در مذاکرات البته نه کرسی نخست‌وزیری که موضوع انتصاب قضات بود. گانتز به نتانیاهو اولتیماتوم داده بود که اگر قدرت انتصاب قضات به او داده نشود به مذاکرات پایان می‌دهد و قانونی را در کنست تصویب می‌کند که طبق آن هر فردی که با اتهامات رشوه و فساد روبرو است از نخست‌وزیری منع می‌شود. اما ژنرال گانتز (که قبلا رئيس ستاد ارتش اسرائیل بود) در عمل نشان داد که آدم می‌تواند بالاترین سمت نظامی را داشته باشد و اما در بازی سیاست بی‌تجربه باشد.

نتانیاهو موفق شد یک به یک خواسته‌های گانتز را در هم بشکند. متحدین گانتز در چپ و راست یکی پس از دیگری به او حمله کردند. بیهوده نیست که به نتانیاهو می‌گوییم «جادوگر خیابان بالفور» (خیابانی که دفتر نخست‌وزیر در آن واقع شده). در آخر کار به این‌جا رسید که ائتلاف «آبی و سفید» گانتز از هم فروپاشید. ژنرال سابق حالا در مقابل رقیب قدر قدرت، بی‌مهمات و بی‌پشتوانه حاضر شد.

در‌ آخر گانتز در موضوع کلیدی انتصاب قضات عقب‌نشینی کرد. نتانیاهویی که همیشه به دستگاه قضایی به عنوان نهادی پر از چپ‌گرایان حمله می‌کند به یکی از خواسته‌های کلیدی خود رسید. موضعی سازشی در این زمینه به دست آمده که طبق آن نتانیاهو قدرت وتوی انتصابات را خواهد داشت.

از این موضوع که بگذریم خیلی‌ها باور ندارند که نتانیاهو واقعا پس از ۱۸ ماه کنار برود و قدرت را به گانتز واگذار کند. این دفعه چه موضوعی باعث می‌شود «شاه بیبی» در قدرت بماند؟ بحران ملی؟ جنگ غیرمنتظره؟‌ تازه اگر هم گانتز نخست‌وزیر شود هیچ تضمینی نیست که لیکود در دولت بماند. این حزب می‌تواند دولت را منحل کند و کشور را دوباره عازم انتخابات کند.

چنین کاری غیرقابل تصور به نظر می‌رسد اما در سال گذشته کم اقدامات غیرمنتظره اینچنینی ندیده‌ایم. مثلا مورد حزب کارگر به رهبری امیر پرتز را داریم. این حزب در ائتلافی با دو حزب دیگر وارد انتخابات ماه مارس شده بود: حزب «پل» (گشر) که خود را حزبی در راستای «حقوق اجتماعی» تعریف می‌کند و رهبر آن «اورلی لوی» از جامعه یهودیان میزراحی (شرقی) اسرائیل است و دیگری حزب چپ‌گرای «مرتز.» هم خانم لوی، هم آقای پرتز، وعده داده بودند که هرگز وارد دولت نتانیاهو نمی‌شوند و حاضرند عضوی از دولتی باشند که پشتیبان آن نمایندگان عرب‌تبار مجلس اسرائیل هستند. همه این وعده‌ها اما زیر پا گذاشته شد. لوی و پرتز هر دو ائتلاف خود با مرتز را شکستند و حالا قرار است از وزرای دولت وحدت جدید باشند.

ضربه دیگری نیز از سوی دو عضو بلوک «آبی و سفید» آمد: یوآز هندل و تزویکا هوسر، دو نماینده حزب «تلم» یکی از فراکسیون‌های تشکیل‌دهنده «آبی و سفید.» هندل و هوسر مدت‌ها از نزدیکان نتانیاهو بودند و تنها اختلافات شخصی بود که باعث شده بود به دشمنان سیاسی او بدل شوند. این دو راست‌گراترین نمایندگان ائتلاف نامقدس تحت رهبری ژنرال گانتز بودند. وزن سیاسی و انتخاباتی هر دو بسیار پایین بود اما نهایتا ستون پنجم «آبی و سفید» از کار در آمدند. این دو نماینده اعلام کردند حاضر نیستند به دولتی که پشتیبان آن نمایندگان عرب‌تبار «فهرست مشترک» باشد بپیوندند. این بود که از تلم جدا شدند و حزب خودشان را درست کردند.

در حالی که دولت‌ها در همه دنیا برای مقابله با بحران اقتصادی مشغول کاهش خرج وزارتخانه‌ها و مجلس هستند، دولت جدید اسرائیل قرار است سی و شش وزیر داشته باشد (در حالی که بریتانیا ۲۲ وزیر دارد، فرانسه ۱۶ و آمریکا ۱۵).

مثلا وزارتخانه جدیدی به نام «وزارت اقلیت‌ها» تشکیل شده با این‌که «وزارت برابری اجتماعی» قبلا موجود بود. در ضمن لایحه‌ای موسوم به «قانون نروژی» تصویب خواهد شد که امکان می‌دهد پنج وزیر و معاون وزیر از هر حزب استعفا دهند تا بقیه چهره‌های احزاب بتوانند به کنست بیایند. وزارتخانه‌های جدید برای سه سال آینده حدودا ۷۰۰ میلیون شکل (حدود دویست میلیون دلار)‌ خرج برمی‌دارند.

جامعه اسرائیل حالا در این شرایط بحرانی ترک‌خورده و ضعیف است. آن‌ها که به ژنرال گانتز رای دادند و سیاستی پاک و مدنی می‌خواستند، احساس می‌کنند به آنها خیانت شده است. سیاستمداران حزب کارگر شاهد نابودی خانه سیاسی خود هستند. حتی برخی راست‌گرایان هم مایوس شده‌اند که نتانیاهو دولتی با گانتز تشکیل داده و نه دولتی تماما راست‌گرا.

دولت جدید در حال حاضر برنامه‌های خود برای پایان قرنطینه را آماده کرده است. اما از درد کرونا که رها شویم، دردهای دیگر سیاست و جامعه‌مان هنوز پابرجا هستند. انگار اسرائیل وارد دوره اضطراری دائم و بی‌سابقه شده است.