عفونتهای میکروبی به خاطر استفاده گسترده از آنتی بیوتیک، به درمان پاسخ نمیدهند و آنتی بیوتیک جدیدی هم برای درمان میکروبهای مقاوم وجود ندارد. گزارشهای اخیر برآورد میکند که تا سال ۲۰۵۰، مصونیت در مقابل داروهای ضد باکتری، موجب مرگ ده میلیون نفر در سال میشود که تولید ناخالص ملی را در سطح جهانی میان دو تا سه و نیم درصد کاهش خواهد داد.
این هشدارهای تند به هشدارهایی که در مورد شرایط آب و هوا میشود، بی شباهت نیستند. دو درجه افزایش در حرارت سطح کره زمین، موجب کاهش سه درصدی تولید ناخالص ملی خواهد شد. اما تفاوت آن با تغییرات اقلیمی این است که تحلیلهای اقتصادی به اطلاع رسانی به «هیأت بین دولتی تغییر اقلیم» کمک کرده تا جامعه بینالمللی از جمله «توافق آب و هوای پاریس» بتواند در مورد آب و هوای زمین تصمیمگیری کند.
ما معتقدیم بحث در مورد مصونیت در مقابل آنتی بیوتیک هم باید شامل چنین تحلیلهایی باشد.
موارد مشابه
استفاده از آنتی بیوتیک و سوخت فسیلی، منبع عمده تولید گاز کربن، به ترتیب، موجب هزینههایی در آینده، از جمله عفونتهای مرگبار و آب و هوای شدید میشود. مردم انگیزه چندانی برای کاهش استفاده از آنتی بیوتیک یا سوخت فسیلی ندارند زیرا پیامد منفی استفاده از این منابع جایی در آینده دور است. به همین گونه، پیامدهای آتی غیر قابل اجتناب است مگر آنکه استفاده از آنها کاهش یابد.
توانایی علمیِ نشان دادن افزایش سطح مصونیت به آنتی بیوتیک یا افزایش حرارت سطح زمین، و پیآمد آن بر سلامت بشر، امری پیچیده و توأم با شک و تردید است. در گزارشی که اخیراً در نشریه «ساینس» منتشر شده، به این نکته اشاره کردهایم که همانند مسأله تغییرات اقلیمی، برای حفظ جانب احتیاط، باید به فوریت اهدافی بلند پروازانه اما در عین حال عملی، برای کاهش مصرف آنتی بیوتیک درهر کشور جهان درنظر گرفت.
همانند تغییرات اقلیمی، علم به تنهایی نمیتواند بحران مصونیت در مقابل آنتی بیوتیک را حل کند. به ویژه، تولید آنتی بیوتیکهای جدید تنها یک مسأله علمی نیست. در نبود انگیزه لازم، شرکتهای تولید دارو، داروهایی را که به آنها نیاز داریم، تولید نخواهند کرد.
راه حلهای اقتصادی
یک رشته اقدامات اقتصادی میتواند به مسئله استفاده غیر لازم از آنتی بیوتیک کمک کرده در عین حال انگیزهای برای تولید انواع جدید آن شود.
تولید آنتی بیوتیکهای جدید عمدتاً مقرون به صرفه نیست. به همین خاطر، بسیاری از کمپانیهای تولید دارو از انجام آن سرباز زدهاند. باید برای کاهش هزینه تولید، بودجه برنامههای پژوهشی مربوطه را افزایش داده و برای آن اعتبارهای مالیاتی درنظر گرفت. اما نکته اساسی این است که از شرکتهای تولید دارو خواسته شده دارویی تولید کنند که با حداقل استفاده، عمری طولانی داشته باشد.
تولید داروهای جدید باید سوددهی داشته باشد در غیر این صورت، شرکتهای تولید دارو انگیزهای برای نوآوری ندارند. یک راه حل آن میتواند صدور مجوز برای استفاده از داروی جدید باشد که به نهادهای بهداشتی امکان بدهد در مقابل حق استفاده از مقدار از پیش تعیین شده دارو، یک هزینه ثابت بپردازند. میزان استفاده از داروی جدید میتواند به تعداد تختهای بیمارستان یا موارد رویارویی با میکروب خاصی مرتبط باشد. به این ترتیب، شرکتهای تولید دارو میتوانند به روی یک عایدی پیشبینی شده حساب کنند که سود ناشی از فروش دارو را از مقدار استفاده آن جدا میکند.
راه دیگر این است که به شرکتهای تولید دارو برای دسترسی به آنتی بیوتیک (جدید) در مواقع لازم، حق بیمه پرداخت شود. مبلغ این حق بیمه میتواند بطور منظم مورد مذاکره مجدد قرار گیرد.
کاهش مصرف
ما همچنین به انگیزه بهتری برای کاهش منطقی مقدار مصرف آنتی بیوتیک نیازمندیم.
فروش آنتی بیوتیک میتواند در کشورهایی که کادر پزشکی مثل پزشک و داروساز هم نسخه میدهند و هم دارو میفروشند، با انگیزههای مالی همراه باشد. اگر در این شرایط، نظامی پیاده شود که بر هر نسخه آنتی بیوتیک یا کلاً در سطح ملی مالیات وضع شود، انگیزه مالی مرتبط با آن هم از میان خواهد رفت. وجوهی که از این راه به دست میآید، میتواند صرف تولید آنتی بیوتیکهای جدید شود.
یک سیستم دیگر، اعطای مجوز و سهمیه تجویز آنتی بیوتیک است که در آن عرضه و تقاضا نرخ آنتی بیوتیک را تعیین میکند. این چیزی شبیه به سیستم کنترل گاز کربن مثل سیستم تجارت گازهای گلخانهای در اتحادیه اروپاست (به نهاد پزشکی یا پزشک سهمیهای داده میشود که اگر به بیشتر از آن نیاز داشته باشد، باید آن را از نهاد دیگری که مازاد آن را دارد، بخرد) که هدف آن کاهش اینگونه گازهاست. این طرح، همچنین انگیزه لازم برای تولید آنتی بیوتیکهای جدید را فراهم میکند.
استفاده آزاد و گسترده آنتی بیوتیک در دامداری و کشاورزی نیز به مصونیت در مقابل آن کمک میکند. حدود ۸۰ درصد آنتی بیوتیک مصرفی در آمریکا در بخش کشاورزی و دامداری و پرورش ماهی است که از آن برای ترغیب رشد رمه و نیز راهی ارزان جهت پیشگیری از عفونت در حیوان استفاده میشود. میتوان با توسل به مالیات (بر آنتی بیوتیک) از استفاده غیر لازم این دارو برای حیوانات جلوگیری و عایدات ناشی از آن را صرف برنامههای پژوهشی و تولید کرد.
و سرانجام، عدم توانایی خرید آنتی بیوتیک همچنان بیش از مصونیت در مقابل آن عامل مرگ و میر در جهان است. ایجاد تعادل میان نیاز برای کاهش مصرف آنتی بیوتیک و تسهیل دسترسی به آن، مشکل اما مهم است. اگر بهای آنتی بیوتیک به خاطر وضع مالیات یا سهمیه بندی، افزایش پیدا کند، این خطر به وجود میآید که این دارو تنها در دسترس کسانی قرار گیرد که توان خرید آن را دارند.
* این مقاله نوشته لارنس روپ، پژوهشگر ارشد در زمینه اقتصاد بهداشت در دانشگاه آکسفورد، ریچارد اسمیت، معاون دانشگاه اگزتر و استاد اقتصاد بهداشت در این دانشگاه، و سارا وردزورس، استادیار اقتصاد بهداشت در دانشگاه آکسفورد است. این مقاله نخست در نشریه «کانورسیشن» به چاپ رسیده است.
© The Independent