طالبان از زمان بازگشت به قدرت، به کمک لابی‌های فعال در کشورهای منطقه و جهان و همچنین با استفاده از پدیده‌های مهاجرت و تروریسم که دو نگرانی عمده منطقه و جهان در مورد افغانستان‌اند، توانسته‌اند حوزه دیپلماسی خود را از کشورهای همسایه و منطقه به کشورهای اروپایی تا منطقه اسکاندیناوی توسعه دهند.
مولوی امیرخان متقی، وزیر خارجه طالبان، سوم سپتامبر نشستی را با دیپلمات‌های تحت امر خود به صورت مجازی برگزار کرد که در آن نزدیک به ۴۰ دیپلمات از سفارتخانه‌ها و کنسولگری‌های افغانستان که تحت فرمان طالبان قرار دارند، شرکت کردند. این نشست به منظور راه‌اندازی کارزاری بین‌المللی با هدف جذب کمک‌های بشردوستانه برای زلزله‌زدگان شرق افغانستان برگزار شد و وزیر خارجه طالبان به دیپلمات‌ها دستور داد برای جذب این کمک‌ها از تمام توان خود استفاده کنند.
در عکس‌هایی که از این نشست مجازی منتشر شد، دیپلمات‌های طالبان از شهرهای مختلف جهان از چین تا اروپا و از تاجیکستان تا مالزی حضور دارند. بر اساس شمار حساب‌های فعال در این نشست مجازی، بیش از ۴۰ نفر در آن شرکت کردند که در این میان ۳۰ حساب کاربری با عکس و نام قابل‌تشخیص‌اند و به کنسولگری‌ها و سفارتخانه‌های افغانستان در کشورهای مختلف جهان تعلق دارند.
چهار حساب کاربری هم بدون نام و عکس در این نشست حضور یافتند که هویت آنان در اطلاعیه وزارت خارجه طالبان نیز مشخص نشده است.
جلسه وزیر خارجه طالبان با دیپلمات‌های مقیم کشورهای مختلف-MoFA_Afg/X
با اینکه تنها روسیه رژیم طالبان را به عنوان دولت رسمی افغانستان به رسمیت شناخته است و دیگر دولت‌های جهان از این اقدام خودداری کرده‌اند، سطح روابط دیپلماتیک طالبان با بسیاری از کشورها نسبت به گذشته ارتقا یافته است.
بنا بر اعلام وزارت خارجه طالبان در گزارش سالانه خود که ۲۳ ژوییه در کابل ارائه شد، سطح ماموریت‌های دیپلماتیک این گروه در چین، امارات متحده عربی، ازبکستان، روسیه، ترکیه و پاکستان به سطح سفیر ارتقا یافته است و بسیاری از کشورها در بیانیه‌هایشان به جای «گروه» یا «جنبش طالبان» از عنوان رسمی «امارت اسلامی افغانستان» استفاده می‌کنند.
پس از فروپاشی دور نخست حکومت طالبان بر افغانستان در سال ۲۰۰۱، نخستین بار ایالات متحده آمریکا در فوریه ۲۰۲۱ و در متن توافقنامه صلح با طالبان، از این گروه به نام «امارت اسلامی افغانستان» یاد کرد. زلمی خلیلزاد، فرستاده پیشین ایالات متحده در امور صلح افغانستان هم که معمار این توافقنامه بود، در مصاحبه‌ها و نوشته‌هایش همواره از طالبان با عنوان رسمی امارت اسلامی یاد می‌کند.
به نظر می‌رسد در کنار بقیه عواملی که به طالبان کمک کرد سطح دیپلماسی و ارتباط با دولت‌های جهان را گسترش دهند، سه پدیده بیشتر از بقیه باعث شدند بسیاری از کشورها به تعامل و تماس با طالبان تمایل پیدا کنند.
۱ــ مهاجرت
مهاجرت گسترده افغان‌ها به کشورهای مختلف جهان به دلایل مختلف از جمله فقر، بیکاری، خشکسالی مداوم، حکومت سختگیرانه و خشونت‌بار طالبان از جمله نگرانی‌های کشورهای جهان و به‌ویژه اتحادیه اروپا است.
به رغم اینکه طالبان مدعی‌اند زمینه کار و زندگی در افغانستان فراهم است، افغان‌ها و به‌ویژه جوان‌ها همچنان مشتاق مهاجرت به کشورهای غربی‌اند. ممنوعیت تحصیل و اشتغال دختران و زنان، ناامیدی از بهبود اوضاع و تلاش طالبان برای طالبانی کردن سبک زندگی در این کشور باعث شده است که جز برای موافقان و حامیان طالبان، زندگی برای بقیه گروه‌ها دشوار شود. در عین حال قدرت‌‌گیری احزاب ضدمهاجر در کشورهای غربی و وقوع حوادثی مانند چاقوکشی مهاجران افغان و گسترش جرائم در میان جوامع مهاجر باعث شده است که دولت‌های غربی برای بازگرداندن مهاجران مجرم و جلوگیری از تداوم مهاجرت، با طالبان وارد مذاکره شوند.
در تازه‌ترین مورد، هیئتی از طرف طالبان به اتریش سفر کرد و با مقام‌های این دو کشور در مورد بازگرداندن گروهی از مهاجران افغان که به دلیل ارتکاب جرائم مختلف متهم و زندانی شده‌اند، گفتگو کردند. بر اساس گزارش رسانه‌های اتریشی، هیئت طالبان با مقام‌های اتریش بر سر بازگرداندن ۲۰ مهاجر افغان توافق کردند و قرار است این افراد در روزهای آینده به کابل اخراج شوند.
در همین حال، روزنامه آلمانی بیلد گزارش داد که در روزهای اخیر یک هیئت از دیپلمات‌های آلمانی هم در قطر با دیپلمات‌های طالبان در مورد اخراج افغان‌های مجرم از این کشور گفتگو کردند و قرار است هیئتی برای مذاکره به کابل اعزام شود.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
در گزارشی که وزارت خارجه طالبان ژوییه امسال منتشر کرد، آمده است که تنها در یک سال گذشته هیئت‌های سیاسی از ۱۴ کشور جهان از جمله آمریکا، روسیه، قطر، عربستان سعودی، مالزی و کشورهای منطقه به کابل سفر کرده‌اند. بر اساس این گزارش، مقام‌های طالبان هم در یک سال گذشته با هدف گفتگو با دولت‌های جهان، بیش از ۱۰۰ سفر به کشورهای مختلف انجام داده‌اند.
وزارت خارجه طالبان در ماه ژوییه، دو دیپلمات به آلمان فرستاد که در کنسولگری افغانستان در شهر بن مستقر شدند. بن از مهم‌ترین کنسولگری‌های افغانستان در اروپا است، چون مجوز صدور گذرنامه افغانستان را دارد و از پردرآمدترین نمایندگی‌های وزارت خارجه افغانستان به شمار می‌رود.
طالبان پس از اعزام دو دیپلمات به بن، از فعال‌سازی دوباره روند چاپ و صدور گذرنامه برای شهروندان افغانستان در اروپا خبر دادند و اعلام کردند ۷۹ نوع سند رسمی دیگر نیز در این سفارتخانه صادر می‌شود. طالبان در ۲۹ کنسولگری و سفارتخانه افغانستان در دیگر کشورهای جهان خدمات صدور گذرنامه ارائه می‌کنند که درآمد هنگفتی را برای این گروه فراهم می‌کند.
به این ترتیب در حالی که طالبان خود یکی از عوامل مهم مهاجرت گسترده افغان‌ها به کشورهای جهان‌اند، اکنون از این پدیده به عنوان ابزاری برای توسعه قلمرو دیپلماسی خود استفاده می‌کند.
۲ــ تروریسم
افغانستان از زمان ظهور طالبان در سال ۱۹۹۶ و سلطه پنج ساله آن بر بخش‌هایی از افغانستان، به‌عنوان پناهگاه گروه‌های تروریستی بین‌المللی از جمله القاعده مطرح شد. وقوع حادثه مرگبار ۱۱ سپتامبر که از افغانستان طراحی و سازماندهی شد هم نام این کشور را به‌عنوان خانه امن القاعده مطرح کرد و تا امروز نیز افغانستان برای امنیت منطقه و جهان به‌عنوان یک خطر جدی مطرح است.
بر اساس گزارش‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد، اکنون که طالبان برای بار دوم به قدرت رسیده‌اند، گروه‌های القاعده، تحریک طالبان پاکستان، جماعت انصارالله تاجیکستان، حرکت اسلامی ازبکستان، حزب اسلامی ترکستان شرقی و چند گروه دیگر که روابط نزدیکی با القاعده دارند، در خاک افغانستان حضور دارند و زیر چتر امنیتی طالبان فعالیت می‌کنند.
ایمن‌الظواهری، رهبر پیشین القاعده، ژوییه ۲۰۲۲ در حمله پهپادی آمریکا در ویلایی در منطقه اعیان‌نشین وزیر اکبرخان کابل کشته شد. با وجود این، گزارش‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد نشان می‌دهد که القاعده در افغانستان به فعالیت خود ادامه می‌دهد و در چندین شهر از جمله در پنجشیر، غزنی، فراه، هلمند و پروان پایگاه و انبار تسلیحات ایجاد کرده است.
داعش خراسان هم خطری دیگری از منشا افغانستان است که امنیت منطقه و جهان را به مخاطره انداخته است. داعش خراسان در چهار سال سلطه طالبان، با اجرای حملاتی مرگبار در افغانستان، پاکستان، ایران و روسیه نگرانی‌های امنیتی کشورهای منطقه و جهان را افزایش داد. طالبان مدعی‌اند که داعش خراسان را سرکوب کرده‌اند و تحت همین عنوان با کشورهای متعدد از جمله ایالات متحده، روسیه، چین، ایران، هند و شماری دیگر از کشورها روابط نزدیکی برقرار کرده‌اند.
اینک پدیده تروریسم که زمانی خود طالبان منشا آن دانسته می‌شدند، به ابزاری در اختیار این گروه تبدیل شده است که با استفاده از آن، روابط سیاسی و قلمرو دیپلماسی خود را گسترش می‌دهند.
۳ــ زلمی خلیلزاد
زلمی خلیلزاد، دیپلمات آمریکایی افغان‌تبار که سال ۲۰۱۸ به عنوان فرستاده ویژه ایالات متحده در امور صلح افغانستان منصوب شد و مذاکره با طالبان را در قطر آغاز کرد، از آن زمان تاکنون به‌عنوان لابی‌گر طالبان در غرب شناخته می‌شود.
خلیلزاد که متهم است مذاکرات صلح را به نفع طالبان مهندسی کرد، اکنون در دولت دونالد ترامپ سمت رسمی ندارد، با این حال در شش ماه گذشته دو بار در چارچوب هیئت آمریکایی به کابل سفر کرده است. او در مورد حوادث افغانستان، همچنان با جانبداری از طالبان با رسانه‌ها صحبت و در شبکه اجتماعی ایکس مطلب منتشر می‌کند.
زلمی خلیلزاد در ملاقات با ملا عبدالغنی برادر، معاون اقتصادی نخست‌وزیر طالبان-FDPM_AFG/X
خلیلزاد در میان کاربران افغان در شبکه‌های اجتماعی به «مامور رایگان طالبان» مشهور شده است که بدون دستمزدی مشخص، بیشترین زحمت را برای آن‌ها می‌کشد. پس از بازگشت طالبان به قدرت، خلیلزاد بارها در مصاحبه‌ها، نشست‌های رسمی و مطالبی که در فضای مجازی منتشر کرد، دولت‌های جهان از جمله ایالات متحده را به تعامل با طالبان تشویق و تاکید کرد از آنجا که طالبان بر کل جغرافیای افغانستان مسلطند، دولت‌های جهان گزینه‌ای جز تعامل ندارند.
او روز شنبه ۱۳ سپتامبر، در حالی با چهره خندان ملا برادر، معاون نخست‌وزیر طالبان، را در کابل در آغوش گرفت که چهار سال پس از مذاکره با او در دوحه، به ثمر نشستن تلاش‌هایش را برای تحکیم سلطه طالبان بر افغانستان شاهد است.
