تشدید بحران کم‌آبی در ایران و داده‌های رسمی حاکی از آن‌اند که این بحران برای اولین‌ بار در فصل‌های پاییز و زمستان سال جاری نیز ادامه خواهد داشت.

تازه‌ترین گزارش‌ها نشان می‌دهد نه‌تنها ذخایر پنج سد اصلی ایران به صفر رسیده، بلکه بیش از ۹۰ درصد منابع مالی موردنیاز برای اجرای طرح‌های رفع تنش آبی نیز در دولت مسعود پزشکیان تامین اعتبار نشده، به طوری که تسنیم نوشته که از ۲۷ هزار میلیارد تومان اعتبار پیش‌بینی‌شده برای ۱۹۲ پروژه آبرسانی اضطراری در شهرهای دارای تنش آبی، کمتر از سه هزار میلیارد تومان تخصیص یافته است و بیشتر طرح‌ها در مرحله اجرا، متوقف مانده‌اند.

هم‌زمان، گزارش ایلنا از استان البرز تصویری روشن از ابعاد بحران ارائه می‌دهد. فرهاد شهبازی، معاون طرح و توسعه شرکت آب منطقه‌ای البرز، اعلام کرده که ۸۰ درصد ذخایر سد کرج خالی است؛ در حالی‌ که طی همین زمان در سال گذشته، ۶۹ درصد ذخایر آبی سدهای این استان پر بود. به گفته او، سد طالقان نیز با کاهش ۲۳ درصدی نسبت به سال گذشته، اکنون تنها ۴۴ درصد پر است.

طبق آمارهای رسمی، تعداد شهرهای گرفتار تنش آبی در ایران به ۵۲ رسیده است. وزارت نیروی جمهوری اسلامی برای مدیریت این بحران ۱۹۲ پروژه تعریف کرد که به دلیل تامین نشدن منابع مالی موردنیاز، بسیاری از این طرح‌ها یا متوقف مانده یا با تاخیر جدی مواجه‌اند. کارشناسان هشدار می‌دهند که در صورت ادامه این روند، ساعات قطعی آب منازل از چهار تا هشت ساعت در روز هم بیشتر خواهد شد.

گزارش‌های اقلیمی نشان می‌دهد که بارش‌ها در سال آبی جاری ۳۹ درصد کمتر از متوسط درازمدت و ۴۱ درصد کمتر از سال گذشته بوده و در چهار استان سیستان‌ و بلوچستان، هرمزگان، بوشهر و خوزستان میزان بارش بیش از ۵۰ درصد نسبت به سال‌های قبل کاهش داشته است. در تهران نیز بارش‌ها ۴۲ درصد افت کرده است و سال جاری یکی از خشک‌ترین دوران در ۵۷ سال گذشته به شمار می‌رود.

همین شرایط باعث شده است ورودی سدها نسبت به سال گذشته، ۴۲ درصد کمتر شود و پرشدگی مخازن سدها به حدود ۳۸ درصد برسد. بر اساس گزارش‌ها، ۱۹ سد بزرگ ایران درگیر خشکسالی شدیدند و سدهایی مانند لار در تهران، وشمگیر در گلستان، رودبال در فارس و شمیل در هرمزگان تقریبا خالی شده‌اند.

پیامدهای زیست‌محیطی و چشم‌انداز نگران‌کننده

کمبود منابع آبی فشاری مضاعف بر بخش کشاورزی و صنعت ایران وارد کرده و تولید محصولاتی مانند گندم به‌طور محسوس کاهش یافته است و بسیاری از واحدهای تولیدی کوچک و متوسط به دلیل قطعی‌های مکرر آب و برق با تعطیلی یا کاهش فعالیت روبرو شده‌اند. در بخش محیط‌زیست، نیز کاهش ذخایر حیات تالاب‌ها و دریاچه‌های طبیعی را تهدید می‌کند. دریاچه الندان در سوادکوه مازندران نمونه‌ای از این وضعیت است که بنا به هشدار فعالان محیط‌زیست، ممکن است ظرف یک دهه آینده به‌طور کامل خشک شود.

اگرچه کاهش بارش و گرمایش زمین عاملی مهم در بروز بحران کنونی است، کارشناسان ریشه اصلی آن را سوءمدیریت مزمن منابع آبی در نظام جمهوری اسلامی می‌دانند و معتقدند برداشت بی‌رویه از منابع زیرزمینی، توسعه کشت‌های پرمصرف در مناطق خشک، اتکای بیش از حد به ساخت سد و بی‌توجهی به بازچرخانی پساب از جمله عواملی‌اند که وضعیت را به مرحله هشدار رسانده است.

منتقدان یادآور می‌شوند که جمهوری اسلامی در چهار دهه گذشته به‌ جای سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های آب و انرژی، درآمدهای نفتی را هم صرف برنامه‌های نظامی، هسته‌ای و حمایت از گروه‌های شبه‌نظامی در منطقه کرده و این اولویت‌گذاری موجب شده است امروز ایران با وجود داشتن منابع عظیم نفت و گاز، در داخل با کمبود شدید آب و انرژی روبرو باشد.

بر اساس براوردها، ذخایر آبی ایران در سال آینده همچنان ۲۵ درصد کمتر از امسال خواهد بود و خروجی سدها نیز ۲۳ درصد افت خواهد کرد. این ارقام به‌ معنای تشدید محدودیت در تامین آب شرب، کشاورزی و حتی تولید برق است. کارشناسان هشدار می‌دهند که بدون تغییر اساسی در سیاست‌های کلان آب، ساماندهی مصرف و اصلاح الگوی کشت، بحران فعلی به تهدیدی پایدار برای اقتصاد و امنیت اجتماعی ایران بدل خواهد شد.