یک مطالعه تازه در برزیل نشان می‌دهد مصرف روزانه شیرین‌کننده‌های مصنوعی، حتی در حد یک نوشابه رژیمی، با افت سریع‌تر حافظه و عملکرد شناختی همراه است. اثری که در افراد مبتلا به دیابت شدیدتر است و در افراد میانسال، می‌تواند پیامدهای بلندمدت برای سلامتی مغز داشته باشد.
به گزارش سی‌ان‌ان، نتایج این تحقیق که در نشریه مغزواعصاب (Neurology) منتشر شد، نشان می‌دهد شیرین‌کننده‌های مصنوعی رایج در نوشیدنی‌های رژیمی و غذاهای فوق‌فراوری‌شده با افت شناختی مرتبط‌ند. چنانچه به گفته دکتر کلودیا کیمیه سوئموتو، مدیر بانک زیستی مطالعات سالمندی در دانشگاه سائوپائولو، «افرادی که بیشترین مقدار شیرین‌کننده‌های کم‌کالری یا بدون کالری را مصرف کردند، ۶۲ درصد سریع‌تر دچار افت شناختی شدند که معادل ۱.۶ سال پیر شدن مغز است».
برای درک بهتر، کافی است بدانید یک قوطی نوشابه رژیمی حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلی‌گرم آسپارتام دارد. در این تحقیق، افرادی که بیشترین مصرف را داشتند، روزانه به‌طور متوسط ۱۹۱ میلی‌گرم (حدود یک قاشق چایخوری) شیرین‌کننده خوردند، یعنی تقریبا معادل یک نوشابه رژیمی. کسانی که مصرف متوسط داشتند، روزانه ۶۶ میلی‌گرم مصرف کردند و گروه کم‌مصرف فقط ۲۰ میلی‌گرم.
نتیجه اینکه افراد در گروه مصرف متوسط، نسبت به افرادی که کمترین میزان این شیرین‌کننده‌ها را مصرف می‌کردند، ۳۵ درصد سریع‌تر (معادل ۱.۳ سال پیری) دچار افت شناختی شدند. البته سوئموتو تاکید می‌کند که این مطالعه صرفا مشاهده‌ای است و نمی‌توان گفت شیرین‌کننده‌ها علت قطعی افت شناختی‌اند، اما ارتباط آن‌ها با بدتر شدن عملکرد شناختی مغز روشن است.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
دکتر توماس هالند از دانشگاه راش هم‌زمان در مقاله‌ای، نوشت: «باور رایج مبنی بر بی خطر بودن این مواد به‌عنوان جایگزین شکر ممکن است گمراه‌کننده باشد، به‌ویژه با توجه به فراگیری آن‌ها در محصولات موسوم به 'سالم'. سازوکارهای زیستی پشت این یافته‌ها برای متخصصان مغز و اعصاب و پزشکانی که بیماران مبتلا به بیماری‌های عروقی مغز و اختلالات شناختی را درمان می‌کنند، اهمیت ویژه دارد.»
خطر برای بیماران مبتلا به دیابت بیشتر است
پژوهشگران برای این مطالعه، رژیم غذایی و توانایی‌های شناختی نزدیک به ۱۳ هزار برزیلی ۳۵ تا ۷۵ ساله را در قالب مطالعه طولی سلامتی بزرگسالان برزیل بررسی کردند. در ابتدای پژوهش، داده‌های رژیمی جمع‌آوری شد و سپس مجموعه‌ای از آزمون‌های شناختی شامل حافظه فعال (توانایی نگه داشتن اطلاعات لازم برای وظایف ذهنی پیچیده مانند یادگیری، استدلال و حل مسئله)، روانی کلام (توانایی تولید سریع و خودبه‌خودی کلمات مناسب هنگام صحبت کردن)، یادآوری کلمات و سرعت پردازش طی حدود هشت سال سه بار انجام شدند.
به گفته سوئموتو، در افراد مبتلا به دیابت، کاهش حافظه و شناخت کلی شدیدتر بود که دلیل آن احتمالا استفاده بیشتر از این نوع شیرین‌کننده‌ها است. او توضیح می‌دهد: «دیابت خود یک عامل خطر قوی برای زوال شناختی ناشی از آلزایمر و زوال عقل عروقی است و احتمالا مغز را در مقابل مواجهه‌های زیان‌آور آسیب‌پذیرتر می‌کند.»
وقتی نتایج بر اساس سن بررسی شد، مشخص شد افراد زیر ۶۰ سال با بیشترین مصرف شیرین‌کننده‌ها، در روانی کلامی و عملکرد شناختی کلی، افت سریع‌تری داشتند. این موضوع در افراد بالای ۶۰ سال دیده نشد. آنچه نشان می‌دهد انتخاب‌های غذایی در میانسالی، دهه‌ها پیش از بروز علائم شناختی، می‌تواند پیامدهای مادام‌العمر برای سلامتی مغز داشته باشد.
پژوهشگران در این مطالعه، مصرف آسپارتام، ساخارین، آسه‌سولفام کا، اریتریتول، زایلیتول، سوربیتول و تاگاتوز را بررسی کردند و تنها تاگاتوز با افت شناختی ارتباطی نداشت. در حالی که سایر شیرین‌کننده‌ها با افت شناختی سریع‌تر، به‌ویژه در حافظه فعال و روانی کلامی مرتبط بودند.
سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) این ترکیبات را «عموما ایمن» (GRAS) می‌داند و تنها برای آن‌ها محدودیت‌هایی تعیین کرده است، اما سازمان بهداشت جهانی در ژوییه ۲۰۲۳ آسپارتام را «احتمالا سرطان‌زا برای انسان» اعلام کرد؛ تصمیمی که اف‌دی‌ای آن را رد کرد.
اریتریتول و زایلیتول که از خانواده الکل‌های قندی‌اند، در پژوهش‌های پیشین با افزایش خطر لخته شدن پلاکت‌ها و بروز پیامدهایی چون حمله قلبی و سکته مغزی مرتبط شده‌اند. این ترکیبات علاوه بر تولید مصنوعی، در برخی مواد غذایی طبیعی مانند سبزیجات و میوه‌ها به مقدار اندک یافت می‌شوند.
دکتر استنلی هازن از کلینیک کلیولند که پیش‌تر مطالعاتی درباره اریتریتول و زایلیتول انجام داده است، این مطالعه در برزیل را «جالب و نگران‌کننده» توصیف می‌کند و می‌گوید: «با وجود محدودیت‌هایی مانند اتکا به تنها یک پرسشنامه غذایی، بزرگی و تنوع جامعه آماری و همچنین تکرارپذیری نتایج در میان افراد مبتلا به دیابت و غیردیابتی اعتبار یافته‌ها را تقویت می‌کند.»
او افزود: «چنین مطالعاتی به حجم فزاینده داده‌هایی که بی‌خطر بودن شیرین‌کننده‌های مصنوعی در بلندمدت و جایگاه آن‌ها را به‌عنوان ترکیبات ایمن را زیر سوال می‌برند، می‌افزایند.»
