با تشدید بحران بشردوستانه در افغانستان، آمار مرگ‌ومیر مادران باردار و نوزادانی که به مراقبت‌های ویژه نیاز دارند، افزایش یافته است. چنانچه بر اساس گزارش صندوق جمعیت سازمان ملل متحد، هر دو ساعت یک زن افغان به دلیل بارداری، زایمان یا عوارض پس از آن، جانش را از دست می‌دهد.

این آمار افغانستان را در ردیف کشورهایی با بالاترین نرخ مرگ‌ومیر مادران در جهان قرار داده است.

بنا بر اعلام صندوق جمعیت سازمان ملل متحد، بسیاری از این مرگ‌ها قابل پیشگیری‌اند، اما تعطیلی هزاران درمانگاه و توقف کمک‌های مالی بین‌المللی باعث شده است میلیون‌ها زن و کودک حتی به خدمات درمانی ابتدایی هم دسترسی نداشته باشند.

در پی تصمیم دولت ایالات متحده بر توقف کامل کمک‌های توسعه‌‌محور از طریق آژانس توسعه بین‌المللی آمریکا در اوایل سال ۲۰۲۵، هزاران مرکز ارائه‌کننده خدمات درمانی و بیمارستان که پیش از آن با بودجه این نهاد فعالیت می‌کردند، خدماتشان را به‌طور کامل یا جزئی متوقف کردند.

بر اساس گزارش بازرس ویژه آمریکا برای بازسازی افغانستان ‌(سی‌گار) قطع این کمک‌ها باعث توقف یا تعلیق پروژه‌هایی به ارزش ۱.۷ میلیارد دلار شد که طرح‌های بهداشتی، آموزشی، رفاهی، مین‌روبی و حمایت از زنان نیز بخشی از آن‌ها بودند.

افزایش مرگ نوزادان در بیمارستان‌های دولتی

خبرنگاران سی‌ان‌ان که به‌تازگی از درمانگاه‌ها در مناطق مختلف افغانستان بازدید کرده‌اند، در گزارشی به نقل از متخصصان بیمارستان مرکزی ننگرهار، یکی از مراکز اصلی درمان در شرق افغانستان، نوشتند که میزان مرگ‌ومیر نوزادان نسبت به سال گذشته، ۴ درصد افزایش یافته است.

عنایت‌الله سمیع، متخصص اطفال، به سی‌ان‌ان گفت: «از زمانی که کمک‌های مالی متوقف شد، دارو کم است، تجهیزات هم کهنه شده‌اند و حقوق کارمندان پرداخت نمی‌شود. از طرفی مردم هم نمی‌توانند هزینه داروها را بپردازند و در نتیجه، نوزادان می‌میرند.»

این بیمارستان پیش از این با کمک‌های مالی سازمان توسعه بین‌المللی آمریکا فعالیت می‌کرد، اما اکنون بسیاری از مادران برای زایمان یا درمان فرزندانشان به خدمات اورژانس دسترسی ندارند و برای رسیدن به بیمارستان باید مسافت‌های طولانی طی کنند.

سی‌ان‌ان همچنین نوشت که درمانگاه‌های محلی در بسیاری از استان‌های افغانستان هم بسته شده‌اند. در تخار، زنی به نام نگار به سی‌ان‌ان گفت که به دلیل نبود ماما و درمانگاه در منطقه‌ محل سکونتش، مجبور شد در خانه زایمان کند و نوزادان دوقلویش مرده به دنیا آمدند. او افزود: «وقتی درمانگاه‌ها بسته می‌شوند، زن‌ها مجبورند در خانه و بدون کمک زایمان کنند و این جان آن‌ها را تهدید می‌کند.»

در گزارش سی‌ان‌ان آمده که در بیمارستان ننگرهار، وضعیت به‌گونه‌ای است که گاه سه نوزاد روی یک تخت بستری می‌شوند و خانواده‌ها باید دارو و تجهیزات را خود از بازار تهیه کنند که در بسیاری موارد، توان مالی آن را ندارند. حتی بسیاری از زنان مجبورند کودکانشان را در هوای گرم با بادبزن دستی خنک نگه دارند، چون وسایل سردکننده یا برق وجود ندارد.

قطع فعالیت پروژه‌های تحت حمایت ایالات متحده نه‌تنها بخش بهداشت، بلکه خدمات روان‌درمانی را نیز مختل کرده است. یک روانشناس افغان به سی‌ان‌ان گفت که یکی از مراجعان نوجوانش پس از قطع درمان، اقدام به خودکشی کرد. به گفته او، «با قطع بودجه پروژه، مرکز درمانی بسته شد و بیماران بدون هیچ حمایت روانی رها شدند».

سازمان‌های بین‌المللی هشدار می‌دهند که ادامه روند کنونی ممکن است به فاجعه‌ای گسترده‌تر منجر شود. به گفته مریانا فن‌تسان، مدیر برنامه‌های سازمان مرسی کور، یک مرکز امدادرسانی در افغانستان، «با فروپاشی خدمات محلی، توقف کمک‌های بین‌المللی و فشارهای سیاسی منطقه‌ای، مردم عادی افغانستان هر روز با بحران بزرگ‌تری روبرو می‌شوند».

براوردهای سازمان ملل نشان می‌دهد که برای رفع نیازهای درمانی فوری، آب و بهداشت در افغانستان، در سال جاری به بیش از ۲۶۰ میلیون دلار کمک نیاز است، اما تا سه‌ماهه اول ۲۰۲۵، تنها هشت میلیون دلار برای این هدف تامین شده است.

هم‌زمان با قطع کمک‌های ایالات متحده، روند اخراج اجباری مهاجران افغان از کشورهای ایران، پاکستان و تاجیکستان نیز گسترش یافته است و روزانه بیش از ۱۰ هزار نفر وارد خاک افغانستان می‌شوند. موج اخراج مهاجران افغان به افزایش جمعیت نیازمندان به کمک‌های بشردوستان منجر شده است.

فیلیپو گراندی، کمیسر عالی سازمان ملل در امور پناهندگان، که هفته گذشته به کابل سفر کرد، هشدار داد که بازگشت مهاجران افغان «وضعیت اضطراری جدیدی» ایجاد کرده که رسیدگی به آن، نیازمند حمایت کشورهای جهان است.