هم‌زمان با اوج گرفتن گرمای تابستان در ایران و هشدارهایی که برای مردم صادر می‌شود تا در خانه بمانند که از اشعه فرابنفش آسیب نبینند، قطعی‌های مکرر آب و برق شرایطی تحمل‌ناپذیر را برای ساکنان بسیاری از استان‌ها از جمله پایتخت رقم زده است.

گرما معضلی نیست که تنها به این تابستان اختصاص داشته باشد، اما آنچه این بار ایرانی‌ها را بیش از همیشه کلافه و خشمگین کرده، این است که اوج گرما را بدون وسایل سرمایشی، بدون آب نوشیدنی و حتی امکان استحمام سپری می‌کنند؛ آن هم در حالی که هیچ امیدی به بهبود این وضعیت ندارند و آنچه از زبان مسئولان شنیده می‌شود هم تنها هشدار به مردم، مقصر دانستن آن‌ها و درخواست‌های تهدیدگونه برای صرفه‌جویی بیشتر است.

در این میان، آنچه وضعیت را وخیم‌تر می‌کند، به خطر افتادن بسیاری از کسب‌وکارها و تعطیلی کارگاه‌های تولیدی کوچک و مغازه‌هایی است که قطعی‌های پیوسته برق همان تولید و فروش اندک قبلشان را هم دچار مشکل کرده است.

تولیدکنندگان و فروشندگانی که در شرایط بحرانی پس از جنگ ۱۲ روزه، تلاش داشتند حساب‌وکتاب‌هایشان را از وضعیت رکود و بدهی خارج کنند، در روزهای پس از جنگ نه‌تنها با افزایش شدید قیمت ارز مواجه شدند، بلکه قطعی آب، برق و اینترنت هم سنگ‌های بزرگ‌تری جلو پایشان گذاشت.

قطعی برق تنها به اعتراض صاحبان صنایع منجر نشد، بلکه مقام‌های دولتی هم به آن اعتراض می‌کنند. روز سه‌شنبه، ابراهیم شیخ، معاون وزیر صمت، با بیان اینکه محدودیت‌های زیادی در تامین برق صنایع وجود دارد، گفت: «برق صنایع دائم قطع می‌شود.»

او با بیان اینکه مهم‌ترین و پرتکرارترین درخواست شرکت‌ها پس از جنگ، تامین سرمایه در گردش است، افزود: «مسئله تامین انرژی به‌ویژه برق، دومین درخواستی است که صنایع مطرح می‌کنند.»

در این میان، تعطیلی‌های اجباری و گاه‌و‌بیگاه هم مشکل را برای واحدهای اقتصادی بزرگ‌تر کرد و آنچه آن‌ها در پیش‌رو می‌بینند، تعدیل بیشتر نیرو، کاهش دستمزدها و حتی در آینده‌ای نه‌چندان دور، تعطیلی کسب‌وکارشان است؛ آن هم در سالی که «سرمایه‌گذاری برای تولید» نام داده شده است.

در تازه‌ترین اعلامیه دولت خطاب به ساکنان برخی شهرهای بزرگ، آمده است که «به دلیل افزایش گرمای هوا و مدیریت مصرف آب و انرژی، ادارات در برخی استان‌ها در روز چهارشنبه اول مرداد ۱۴۰۴ تعطیل اعلام می‌شود و در برخی استان‌های دیگر هم ساعت کار ادارات کاهش می‌یابد».

تاکنون استان‌های مرکزی، گلستان، فارس، خراسان شمالی، یزد، کرمان، مازندران، البرز، تهران، قم، بوشهر، هرمزگان، ایلام و خوزستان از جمله مناطق تعطیل‌شده برای روز چهارشنبه‌ اول مردادند و اعلام شده که ممکن است تعداد این استان‌ها افزایش داشته باشد.

برخی استان‌ها از جمله سمنان، کهگیلویه و بویراحمد، کرمانشاه و سیستان و بلوچستان هم با تغییر یا کاهش ساعت کاری ادارات مواجه شدند. استان سمنان نیز روز سه‌شنبه تعطیل بود.

در حالی که اعلام می‌شود این تعطیلی‌ها برای حفاظت از مردم در برابر گرمای بی‌سابقه هوا است و حتی مسئولانی مانند سخنگوی دولت این فرصت را نوعی «زمان سفر و استراحت» نام می‌دهند، واضح است که مانند شرایط بحرانی‌ گذشته، تنها راهکاری که به ذهن مسئولان جمهوری اسلامی می‌رسد تعطیل کردن شهرها و پاک‌ کردن صورت مسئله است تا شاید بحران خودبه‌خود حل شود.

با این حال، به نظر می‌رسد شرایط محیط‌زیستی و تامین انرژی این بار به حدی بحرانی شده که با این درمان‌های موقتی کاری از پیش نمی‌رود. روز دوشنبه، عیسی بزرگ زاده، سخنگوی صنعت آب، در یک نشست خبری اذعان کرد: «دو استان تهران و البرز در پیشانی شهرهای دارای تنش آبی قرار گرفته‌اند.»

شرکت آب و فاضلاب استان تهران هم خبر داده که خشکسالی‌های پنج سال اخیر و کاهش بارش‌ها در استان تهران طی سال آبی جاری در ۶۰ سال اخیر بی‌سابقه بوده و منابع آبی تهران را به‌شدت تحت تاثیر قرار داده است.

طبق اعلام این شرکت اکنون ذخایر موجود در سدهای تامین‌کننده آب تهران در پایین‌ترین وضعیت یک قرن اخیر خود قرار دارند و بررسی وضعیت سدهای تهران بیانگر آن است که سد امیرکبیر ۳۸ درصد پرشدگی و نسبت به سال گذشته، ۵۸ درصد کاهش حجم آب دارد. سد لار با ۷ درصد پرشدگی و کاهش ۳۴ درصدی نسبت به سال گذشته وضعیت بسیار بدتری دارد. سدهای لتیان و ماملو هم با ۲۰ درصد پرشدگی و کاهش ۴۷ درصدی نسبت به سال گذشته در آستانه خطر قرار گرفته‌اند. سد طالقان نیز ۵۳ درصد پرشدگی و نسبت به سال گذشته ۳۲ درصد عقب‌ماندگی دارد، این در حالی است که تهران برای تامین آب موردنیاز ساکنانش کاملا به این سدها وابسته است.

در چنین شرایطی، پیش‌بینی تلخ کارشناسان که از نحوه عملکرد مسئولان و بی‌تدبیری آن‌ها انتقاد می‌کنند، خشکسالی گسترده در سراسر ایران است.

مهدی قمیشی، استاد دانشگاه چمران، در گفتگو با انتخاب، ضمن تایید بحران شدید آب در تهران، به خشکسالی گسترده در سراسر ایران اشاره کرد و گفت که در سال آبی جاری، با کاهش بارندگی‌ها مواجه بوده‌ایم. او تاکید کرد که راهکار فوری برای عبور از بحران وجود ندارد، مگر قطع موقت فعالیت‌های کشاورزی در اطراف تهران به منظور انتقال آب برای مصارف بهداشتی و شرب.

قمیشی از مدیریت نامناسب منابع آبی در دولت گذشته انتقاد کرد و گفت: «تابستان گذشته که آخر دولت رئیسی بود، متاسفانه مشکل بی‌برقی فشار آورد و آب سد‌ها را مصرف کردند. مثلا در کارون حدود دو میلیون مترمکعب را بدون اینکه مصرفی داشته باشد، رهاسازی کردند و از دستمان رفت. با وجود اینکه پیش‌بینی خشکسالی شده بود، این کار انجام شد».

او تاکید کرد که استان‌های اصفهان و خراسان نیز درگیر خشکسالی‌اند، اما تهران و البرز به‌ دلیل تمرکز بالای جمعیت وضعیت خاص‌تری دارند. هرچند هیچ اقدامی برای برون‌رفت از این وضعیت انجام نمی‌شود.

برخی تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند که ادامه این وضعیت، ممکن است به‌زودی موج جدیدی از اعتراض‌های ضدحکومتی را رقم بزند؛ چنانچه تصاویر منتشرشده در شبکه‌های اجتماعی هم از اعتراض مردم سبزوار به قطع مکرر برق حکایت دارد. مردم این شهر شامگاه دوشنبه ۳۰ تیرماه، در اعتراض به تاثیر قطع برق بر کسب‌وکارها و زندگی روزمره در خیابان باهنر تجمع کردند و شعار سر دادند.

در پی قطعی گسترده برق در تبریز هم بسیاری از مغازه‌داران ناچار به استفاده از موتور برق شدند. در ویدیویی که در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد، صدای ممتد ژنراتورها در سراسر پیاده‌رویی در این شهر به گوش می‌رسد.

این اعتراض‌ها پس از موج گسترده‌ دیگری از انتقادها در اردیبهشت‌ماه انجام می‌شود که در برخی شهرها، معترضان به خیابان آمدند و با تجمع مقابل سازمان‌های برق و آب منطقه‌ای، خواستار پاسخگویی دولت به وضعیت موجود شدند. با این حال تاکنون، نه‌تنها کسی پاسخگو نبوده، بلکه قطعی آب و برق دردسرهای بزرگ‌تری هم ایجاد کرده است.