منابع آگاه دیپلماتیک به سی‌ان‌ان گفته‌اند که دولت ترامپ در حال بررسی امکان کمک به جمهوری اسلامی ایران برای دسترسی به حدود ۳۰ میلیارد دلار به منظور آغاز یک برنامه هسته‌ای غیرنظامی برای تولید انرژی است.

به نوشته سی‌ان‌ان، کاهش تحریم‌ها و آزادسازی میلیاردها دلار از دارایی‌های مسدودشده جمهوری اسلامی نیز بخشی از تلاش‌های فشرده برای بازگرداندن تهران به میز مذاکره به شمار می‌رود.

به گفته این منابع، در دو هفته گذشته و در بحبوحه حملات نظامی متقابل جمهوری اسلامی و اسرائیل، بازیگران کلیدی در آمریکا و خاورمیانه در پشت‌پرده با مقام‌های ایرانی گفتگو کرده‌اند و این مذاکرات پس از توافق آتش‌بس در این هفته نیز ادامه یافته است.

مقام‌های دولت ترامپ تاکید کردند که چندین پیشنهاد مطرح‌شده همگی ابتدایی و در حال تغییرند، اما یک شرط ثابت و مذاکره‌ناپذیر در آن‌ها وجود دارد: «صفر درصد غنی‌سازی اورانیوم در ایران»؛ آنچه جمهوری اسلامی تاکنون همواره با آن مخالفت کرده است. با این حال، به گفته دو منبع مطلع به سی‌ان‌ان، حداقل یکی از پیش‌نویس‌های اولیه حاوی مشوق‌هایی برای جمهوری اسلامی است.

بخشی از جزئیات این طرح‌ها روز جمعه گذشته در جلسه‌ محرمانه و چندساعته، میان استیو ویتکاف، فرستاده ویژه آمریکا و شرکای عرب واشینگتن در کاخ سفید بررسی شد؛ یک روز پیش از آنکه آمریکا تاسیسات غنی‌سازی جمهوری اسلامی را هدف قرار دهد.

بر اساس اطلاعات رسیده به سی‌ان‌ان از مقام‌ها و منابع آگاه، از جمله مفاد تحت بررسی که تاکنون گزارش نشده، سرمایه‌گذاری حدود ۲۰ تا ۳۰ میلیارد دلاری در یک برنامه هسته‌ای غیرنظامی فاقد غنی‌سازی اورانیوم برای تولید انرژی در ایران است. یکی از مقام‌ها تاکید کرده که این پول مستقیما از آمریکا تامین نخواهد شد و ایالات متحده ترجیح می‌دهد شرکای عرب این هزینه را بپردازند.

بحث سرمایه‌گذاری روی تاسیسات هسته‌ای جمهوری اسلامی به منظور استفاده غیرنظامی پیش‌تر نیز در برخی مذاکرات مطرح بود.

یکی از مقام‌های دولت ترامپ به سی‌ان‌ان گفت: «آمریکا حاضر است رهبری این مذاکرات را برعهده گیرد، اما ما برای تامین هزینه‌های برنامه هسته‌ای تعهد مالی نمی‌دهیم.»

مشوق‌های دیگر احتمال لغو برخی تحریم‌ها و آزادسازی حدود شش میلیارد دلار از دارایی‌های مسدودشده ایران در بانک‌های خارجی است که تهران در حال حاضر نمی‌تواند به آن‌ها دسترسی داشته باشد.

به گزارش سی‌ان‌ان، یکی دیگر از طرح‌هایی که هفته گذشته مطرح شد و اکنون در حال بررسی است، تامین مالی جایگزینی تاسیسات هسته‌ای فردو از سوی متحدان آمریکا در خلیج فارس است؛ تاسیساتی که آمریکا به‌تازگی با بمب‌های سنگرشکن هدف قرار داد. البته مشخص نیست آیا جمهوری اسلامی می‌تواند از این مکان استفاده کند یا نه. همچنین معلوم نیست این پیشنهاد تا چه حد جدی گرفته می‌شود.

یکی از منابع آگاه گفت: «ایده‌های زیادی مطرح می‌شود و بسیاری سعی دارند خلاقانه برخورد کنند.»

علامت سوال بزرگ مقابل تصمیم نهایی خامنه‌ای

یک منبع دیگر که در پنج دور نخست مذاکرات میان جمهوری اسلامی و آمریکا، پیش از حملات اسرائیل و آمریکا مشارکت داشت، به سی‌ان‌ان گفت: «اصلا مشخص نیست که نتیجه این روند چه خواهد بود.»

استیو ویتکاف روز چهارشنبه به ان‌بی‌سی گفته بود که ایالات متحده به‌دنبال دستیابی به یک «توافق صلح جامع» است و مقام‌های دولت ترامپ تاکید کرده‌اند که تمام این پیشنهادها با هدف جلوگیری از دستیابی جمهوری اسلامی به سلاح هسته‌ای طراحی شده‌اند.

آمریکا اعلام کرده است که جمهوری اسلامی ایران می‌تواند یک برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز برای اهداف غیرنظامی داشته باشد، اما نباید اورانیوم موردنیاز آن را خودش غنی‌سازی کند و باید آن را از خارج وارد کند. ویتکاف این مدل را شبیه برنامه هسته‌ای امارات متحده عربی دانست.

او به ان‌بی‌سی گفت: «اکنون مسئله و گفتگو با جمهوری اسلامی بر سر این است که چگونه می‌توانیم یک برنامه هسته‌ای بهتر و فاقد غنی‌سازی برای آنان بازسازی کنیم.»

سی‌ان‌ان در گزارش خود نوشت ممکن است دولت آمریکا پیش‌نویس یک توافق را به جمهوری اسلامی ارائه دهد. ترامپ روز چهارشنبه گفت که آمریکا و جمهوری اسلامی هفته آینده پای میز مذاکره خواهند نشست، اما اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی، تاکید کرد از مذاکرات هفته آینده اطلاعی ندارد و افرادی که در جریان برنامه‌ریزی‌ها قرار دارند، نیز گفته‌اند جزئیات همچنان در حال بررسی است.
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی هم شامگاه پنجشنبه و همزمان با انتشار این گزارش سی‌ان‌ان اعلام کرد هیچ برنامه‌ای برای از سرگیری مذاکرات با آمریکا نداریم.

منابع آگاه به سی‌ان‌ان تاکید کردند که هنوز برای مذاکرات تاریخی تعیین نشده است.

با وجود تلاش‌های شدید ویتکاف در پشت‌پرده، ترامپ این هفته در موضع‌گیری عمومی‌اش، ضرورت دستیابی به توافق هسته‌ای را کم‌اهمیت جلوه داد و گفت: «برایم اهمیتی ندارد که توافقی داشته باشم یا نه.» با این حال بسیاری از مشاوران او معتقدند که دستیابی به توافقی درازمدت می‌تواند پایداری آتش‌بس را تضمین کند.

شرایطی که در جلسه محرمانه ویتکاف تدوین شد، در روزهای اخیر موضوع گفتگوهای مستمر آمریکا و جمهوری اسلامی از طریق واسطه‌های منطقه‌ای (عمدتا قطری‌ها) بوده است. به گفته یکی از منابع به سی‌ان‌ان، قطر در میانجی‌گری آتش‌بس شکننده میان اسرائیل و جمهوری اسلامی در اوایل این هفته هم نقش کلیدی ایفا کرد و قرار است همکاری نزدیکی با آمریکا داشته باشد تا مانع ازسرگیری درگیری میان آن‌ها شود.

امید آمریکا به تاثیرگذاری حملات بر توافق

در داخل دولت ترامپ، این امید وجود دارد که جمهوری اسلامی پس از رخدادهای دو هفته اخیر، به پذیرش شرایط آمریکا و توقف فعالیت‌هایی که ممکن است به ساخت سلاح هسته‌ای منجر شود، بیشتر متمایل شود، اما کارشناسان مسائل ایران هشدار می‌دهند که ممکن است جمهوری اسلامی اکنون به این نتیجه رسیده باشد که برای حفظ بقایش به سلاح هسته‌ای نیاز دارد.

دو روز پیش مجلس جمهوری اسلامی قانونی را تصویب کرد که می‌تواند به همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پایان دهد؛ اقدامی که نشانه‌ای از تمایل به پنهان‌کاری بیشتر در برنامه هسته‌ای تلقی شده است. این قانون در شورای نگهبان هم تصویب شده و محمد باقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی آن را برای اجرا به مسعود پزشکیان ابلاغ کرده است. مصوبه مجلس که حالا به قانون تبدیل شده است، تمام همکاری‌های جمهوری اسلامی با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را تا اطلاع ثانوی «تعلیق» می‌کند. با وجود مخالفت امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه و رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، بعید به نظر می‌رسد که جمهوری اسلامی، دست‌کم در کوتاه‌مدت از اجرای این قانون صرف‌نظر کند.

پیش از آغاز عملیات نظامی دو هفته پیش اسرائیل، آمریکا و جمهوری اسلامی به‌منظور دستیابی به چارچوبی برای توافق هسته‌ای جدید، پنج دور مذاکره کردند. واشینگتن پیشنهادی به تهران ارائه کرد و انتظار می‌رفت جمهوری اسلامی در دور ششم مذاکرات که قرار بود در عمان برگزار شود، به آن‌ها پاسخ دهد، اما با حملات اسرائیل به جمهوری اسلامی مذاکرات به‌کل لغو شد.

روز شنبه، پیش از حمله ایالات متحده به تاسیسات هسته‌ای در ایران، دولت ترامپ از طریق واسطه‌ها پیامی به تهران ارسال کرد که به گفته منابع مطلع به سی‌ان‌ان، دو بخش داشت؛ نخست اینکه حملات آتی آمریکا محدود خواهند بود و دوم اینکه شرط آمریکا برای توافق دیپلماتیک کاملا روشن و ساده‌ است: «غنی‌سازی صفر».

ترامپ پس از اعلام احتمال گفتگو با جمهوری اسلامی در هفته آینده، در پاسخ به خبرنگاران درباره احتمال دستیابی به توافق با احتیاط سخن گفت و اعلام کرد: «شاید توافقی امضا شود، نمی‌دانم.»

او در نشست ناتو در روز چهارشنبه افزود: «شاید بیانیه‌ای را دریافت کنم که آن‌ها در آن اعلام کنند به دنبال سلاح هسته‌ای نخواهند رفت. احتمالا همین را از آن‌ها خواهیم خواست.»

ترامپ اضافه کرد که دولتش همان نوع تعهداتی را خواهد خواست که پیش از درگیری اخیر با جمهوری اسلامی خواهان آن بود. او گفت: «تنها چیزی که از آن‌ها می‌خواهیم، همان چیزی است که قبلا می‌خواستیم؛ هیچ برنامه هسته‌ای.»

مارکو روبیو، وزیر خارجه و مشاور امنیت ملی آمریکا، نیز روز چهارشنبه اعلام کرد که هرگونه توافقی، به تمایل جمهوری اسلامی برای گفتگوی مستقیم با آمریکا بستگی دارد، نه از طریق واسطه‌ها. او در نشست خبری مشترک با ترامپ در لاهه گفت: «ما دوست داریم با هر کشوری در جهان روابط مسالمت‌آمیز داشته باشیم. اما این موضوع به تمایل جمهوری اسلامی نه‌فقط برای ورود به روند صلح، بلکه به گفتگوی مستقیم با آمریکا بستگی دارد و اینکه پای کشور سوم یا چهارمی وسط نباشد.»

ویتکاف روز چهارشنبه گفت نشانه‌هایی وجود دارد که توافق ممکن است حاصل شود. او به ان‌بی‌سی گفت: «ما در حال گفتگو با ایرانی‌ها هستیم. چندین واسطه با ما تماس گرفته‌اند. فکر می‌کنم آن‌ها آماده‌اند.»