جمهوری اسلامی ایران در سه دهه گذشته، به دستور علی خامنه‌ای و در راستای تحقق آرمان‌های ایدئولوژیک نظام، روی برنامه هسته‌ای خود سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی کرده است؛ برنامه‌ای که علاوه بر هزینه‌های فنی مستقیم، برای مردم ایران تبعات اقتصادی و سیاسی گسترده‌ای نیز به همراه داشته که حملات اخیر ارتش اسرائیل و ایالات متحده آمریکا به مراکز هسته‌ای و نظامی جمهوری اسلامی آخرین نمونه آن بوده است.
بررسی منابع تحلیلی مستقل و داده‌های اقتصادی نشان می‌دهد که مجموع هزینه‌های برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران از جنبه اقتصادی چه در قالب هزینه‌های مستقیم و چه غیرمستقیم، برای مردم و کشور، رقمی حدود دو تا پنج هزار میلیارد دلار (برابر با دو تا پنج تریلیون دلار) براورد می‌شود.
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه وقت جمهوری اسلامی، ۳ اسفند ۱۳۹۹ در یک مصاحبه تلویزیونی، اذعان کرد که تنها تا آن زمان، تحریم‌های اقتصادی ناشی از فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی، دست‌کم یک تریلیون دلار به ایران خسارت وارد کرده است.
هزینه‌های مستقیم برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران ساخت، تجهیز، توسعه و نگهداری تاسیسات هسته‌ای و فناوری‌های مرتبط با آن را شامل می‌شود که از جمله مهم‌ترین این تاسیسات می‌توان به نیروگاه بوشهر، تاسیسات غنی‌سازی نطنز، فردو و اصفهان، کارخانه‌های تبدیل اورانیوم و مراکز تحقیقاتی وابسته اشاره کرد؛ مجموعه‌ای از زیرساخت‌ها که بسیاری از آن‌ها در روزهای گذشته هدف بمباران ارتش آمریکا و اسرائیل قرار گرفته‌اند.
علی‌اکبر صالحی، رئيس پیشین سازمان انرژی اتمی ایران، سال ۱۳۹۵ گفته بود پنج میلیارد دلار برای نیروگاه بوشهر و ۲.۵ میلیارد دلار هم برای تاسیسات هسته‌ای نظنز هزینه شده است. همچنین به گفته مقام‌های تهران، تحقیق و توسعه، خرید، مونتاژ و ارتقای سانتریفیوژها، توسعه چرخه سوخت، استخدام دانشمندان و مهندسان متخصص و ساختارهای زیرساختی مرتبط نیز بین سه تا هفت میلیارد دلار هزینه داشته‌اند.
با این حال بخش اصلی و بسیار سنگین‌تر بهای واقعی برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی برای ایران هزینه‌های غیرمستقیم آن است. این هزینه‌ها عمدتا تبعات تحریم‌های اقتصادی بین‌المللی‌اند که در پی فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی وضع شده‌اند. تحریم‌ها نه‌تنها به کاهش شدید درآمدهای نفتی دولت‌های جمهوری اسلامی انجامید، بلکه موجب خروج گسترده سرمایه‌گذاران خارجی، اختلال در تجارت بین‌المللی و بسته‌شدن مسیرهای مالی شد.
تا پیش از اعمال تحریم‌های اقتصادی گسترده علیه جمهوری اسلامی در زمان دولت محمود احمدی‌نژاد، فروش روزانه نفت ایران تا بیش از سه میلیون بشکه افزایش یافته بود، اما در سال‌های اخیر به تنها ۶۰۰ هزار بشکه در روز کاهش یافته است.
براوردهای اقتصادی و اظهارات رسمی چندین مقام ارشد جمهوری اسلامی در سالیان اخیر، از جمله حسن روحانی، محمدجواد ظریف، بیژن زنگنه، عبدالناصر همتی و مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری فعلی، نشان می‌دهد که مجموع خسارت‌های ناشی از برنامه هسته‌ای و تحریم‌های مرتبط با آن، رقمی بین دو تا پنج تریلیون دلار به اقتصاد ایران تحمیل کرده و عملا دهه‌ها توسعه و رفاه اقتصادی کشور را به گروگان گرفته است.
این در حالی است که هزینه‌های سیاسی و دیپلماتیک نیز بخش قابل‌توجهی از خسارت‌ها را تشکیل می‌دهند؛ از صرف منابع مالی برای حفظ و احیای روابط بین‌المللی و مذاکرات هسته‌ای پرهزینه گرفته تا تلاش برای جلب حمایت متحدان بالقوه.
در کنار این موارد، فرصت‌های سیاسی از دست‌رفته ناشی از انزوای بین‌المللی نیز به شکل غیرمستقیم میلیاردها دلار زیان اقتصادی دیگر را بر ایران تحمیل کرده است.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران که تا پیش از حمله اخیر ارتش آمریکا، از منظر فنی و نمایشی یک دستاورد نمادین برای علی خامنه‌ای و نظام جمهوری اسلامی به شمار می‌رفت و حالا در معرض نابودی کامل قرار دارد، از نظر اقتصادی، پرهزینه‌ترین و زیان‌بارترین پروژه تاریخ معاصر ایران نام گرفته که بخش اعظم این هزینه‌ها هم نه صرف توسعه علمی، بلکه صرف مقابله با تبعات تحریم‌ها و عبور از انزوای بین‌المللی ناشی از این برنامه شده است.
این هزینه هنگفت به‌تنهایی چند برابر خسارت‌های اقتصادی ناشی از جنگ هشت‌ساله ایران و عراق براورد می‌شود. به گفته منابع دولتی در ایران، هزینه جنگ ایران و عراق برای جمهوری اسلامی حدود ۵۰۰ تا هزار میلیارد دلار بود، در حالی که بار اقتصادی برنامه هسته‌ای، دست‌کم پنج برابر آن تخمین زده می‌شود؛ آن هم در شرایطی که خروجی ملموس و پایدار آن برای مردم ایران نه رفاه، امنیت یا پیشرفت، بلکه فقر، انزوا، فرار مغزها و تکرار تحقیرهای بین‌المللی بوده است.
برنامه‌ای که قرار بود نماد استقلال و پیشرفت ایران باشد، اکنون در نگاه بسیاری از تحلیلگران داخلی و بین‌المللی، به نماد شکست، اتلاف منابع ملی و عامل اصلی فروپاشی اقتصادی ایران تبدیل شده است.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، روز چهارشنبه ۴ تیر ۱۴۰۴، به جمهوری اسلامی هشدار داد که در صورت بازسازی تاسیسات هسته‌ای آسیب‌دیده در جریان حملات آمریکا و اسرائیل، آن‌ها بار دیگر هدف حمله قرار خواهند گرفت.
ترامپ که برای شرکت در اجلاس سران ناتو به لاهه هلند سفر کرده است، در پاسخ به پرسش خبرنگاران درباره احتمال حمله دوباره آمریکا به تاسیسات هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران در صورت بازسازی گفت: «قطعا این کار را می‌کنیم.»
