اگرچه جمهوری اسلامی بارها تهدید کرده که تنگه هرمز را می‌بندد، بعید است این تهدید را عملی کند. تهران نه این تنگه را مین‌گذاری خواهد کرد و نه با حمله به کشتی‌های عبوری، آن را خواهد بست، زیرا چنین اقدامی بیشتر از همه به ضرر خود جمهوری اسلامی و سپس چین تمام می‌شود که بزرگ‌ترین خریدار نفت خلیج فارس است و با بسته شدن تنگه هرمز، روزانه چهار میلیون بشکه نفت را از دست خواهد داد.

در همین حال، دو دشمن اصلی جمهوری اسلامی، یعنی آمریکا و اسرائیل، از چنین سناریویی بیشترین بهره را می‌برند؛ زیرا پکن بی‌درنگ در قبال این اقدام واکنش نشان خواهد داد و موضعی تند علیه تهران اتخاذ خواهد کرد.

فراموش نکنیم که در سال ۲۰۲۱، وقتی یک کشتی باری، کانال سوئز را فقط به مدت شش روز مسدود کرد، جهان در شوک فرو رفت. درست همان‌گونه که وقتی حوثی‌ها با حمله به کشتی‌هایی که از تنگه باب‌المندب عبور می‌کنند، حمل‌ونقل دریایی بین‌المللی را دچار آشفتگی و بحران کردند.

بنابراین بسته شدن تنگه هرمز بیش از همه به زیان متحدان جمهوری اسلامی تمام خواهد شد.

در گذشته، تنگه هرمز یک کارت باج‌گیری برای جهان بود، اما امروز این تنگه برای آمریکا اهمیت راهبردی سابق را ندارد، چون هم خود آمریکا تولیدکننده بزرگ نفت است و هم نفت موردنیازش را از همسایه‌اش کانادا تامین می‌کند.

حتی اگر هدف جمهوری اسلامی از چنین اقدامی، صرفا وارد کردن فشار اقتصادی بر همسایگانش در حاشیه خلیج‌ فارس، بدون ورود به درگیری نظامی باشد، چندان راه به جایی نخواهد برد، زیرا این کشورها هم از چند دهه پیش، برای چنین احتمالی برنامه‌ریزی کرده‌اند و اگر تنگه هرمز به مدت چند ماه هم بسته بماند، کشورهای مزبور توان تحمل این وضعیت را دارند.

برای نمونه، عربستان سعودی که بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت در منطقه است، از طریق خط لوله‌ای که به بندر ينبع در دریای سرخ می‌رسد، می‌تواند روزانه تا پنج میلیون بشکه نفت صادر کند و حتی ظرفیت افزایش این مقدار را نیز دارد. بنابراین در صورت بسته شدن تنگه هرمز، عربستان سعودی سهم خود را از صدور نفت در بازارهای جهانی از دست نخواهد داد.

امارات متحده عربی نیز با داشتن بندر فجیره در سمت دیگر تنگه هرمز، قادر است روزانه بیش از ۱.۵ میلیون بشکه نفت صادر کند.

قطر، بزرگ‌ترین تولیدکننده گاز منطقه، هرچند بندر جایگزینی برای صادرات ندارد، به دلیل ذخایر مالی بالا، می‌تواند قطع موقت صادرات را چندین ماه تحمل کند.

کویت و بحرین احتمالا متضرر خواهند شد، اما متحدان آن‌ها در شورای همکاری خلیج فارس می‌توانند به دو کشور مزبور در عبور از بحران یاری برسانند.

در میان کشورهای خلیج‌ فارس، عراق که متحد نزدیک جمهوری اسلامی است، بزرگ‌ترین بازنده خواهد بود. این کشور روزانه نزدیک به سه میلیون بشکه نفت را از مسیر تنگه هرمز صادر می‌کند و اگر این تنگه بسته شود، دچار بحران مالی شدیدی خواهد شد و توان مالی لازم را برای پاسخگویی به نیازهای داخلی و تعهدات خارجی خود نخواهد داشت.

می‌دانیم که جمهوری اسلامی بارها در رزمایش‌های نظامی بستن تنگه هرمز را تمرین کرده است. اما هرگاه جمهوری اسلامی دست به این اقدام بزند، بهای نفت به‌شدت افزایش می‌یابد و بیشترین آسیب متوجه چین و عراق خواهد شد.

تهدید جمهوری اسلامی به بستن تنگه هرمز از دهه ۱۹۸۰، همواره ابزاری برای اعمال فشار بر آمریکا و کشورهای حوزه خلیج فارس بود، اما راهبردهای دیروز، امروز کارآیی ندارند. ایالات متحده اکنون بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت جهان است و چین بزرگ‌ترین خریدار نفت خلیج فارس. علاوه بر آن، کشورهای حوزه خلیج فارس هم با پیش‌بینی چنین خطرهایی، زیرساخت‌های صادراتی تازه‌ای ایجاد کرده‌اند تا وابستگی‌شان به تنگه هرمز کاهش یابد و به عبور از گلوگاه تنگه هرمز نیازی نداشته باشند.

گزینه‌های جایگزین تهران برای شعله‌ور کردن آتش درگیری نه‌تنها منطقه را به خطر می‌اندازند، بلکه برای خود جمهوری اسلامی نیز پیامدهای ویرانگری به‌ دنبال دارند. هر اقدام در این مسیر شبیه خودزنی سیاسی و نظامی است که می‌تواند پایه‌های رژیمی را که سال‌ها به‌دنبال گسترش نفوذ و سلطه خود بوده است، به لرزه درآورد.

شاید این آخرین فرصت برای جمهوری اسلامی باشد؛ فرصتی که باید از آن برای همزیستی مسالمت‌آمیز در منطقه و ماندن در چارچوب مرزهایش استفاده کند.

برگرفته از روزنامه الشرق‌الاوسط