اتحادیه اروپا روز چهارشنبه ۲۱ خرداد (۱۱ ژوئن) با انتشار بیانیه‌ای خطاب به شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، درباره توسعه برنامه‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران طی پنج سال گذشته ابراز نگرانی کرد.
در این بیانیه تاکید شده است: «این یک اولویت مهم و امنیتی برای اتحادیه اروپا است که اطمینان حاصل شود ایران به سلاح هسته‌ای دست نمی‌یابد. به همین دلیل، راستی‌آزمایی و نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر برنامه هسته‌ای ایران و گزارش‌دهی در مورد آن ضروری است.»
اتحادیه اروپا در ادامه اشاره کرده است که از «یک راه‌حل دیپلماتیک که منجر به توافقی شود که تمام نگرانی‌های بین‌المللی مربوط به فعالیت‌های هسته‌ای ایران را حل کند» حمایت خواهد کرد.
با این حال این نهاد در ادامه بیانیه خود افزوده است که «گزارش آژانس نشان می‌دهد ایران به‌رغم تمام تلاش‌های دیپلماتیک تا سال ۲۰۲۲ برای احیای کامل برجام، تصمیمات لازم را برای بازگشت به تعهدات هسته‌ای خود ذیل برجام اتخاذ نکرده است.»
در بخش دیگری از این بیانیه اشاره شده است که «پیشرفت‌های هسته‌ای بی‌وقفه ایران در پنج سال گذشته بسیار نگران‌کننده بوده و خطر بحران گسترش سلاح‌های هسته‌ای در منطقه در نتیجه مسیر هسته‌ای رو به رشد ایران در حال افزایش است.»
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
این نهاد همچنین با تاکید بر این که «ایران به دانش برگشت‌ناپذیری دست یافته است» تاکید کرد که «گزارش مدیرکل بار دیگر افزایش قابل توجه مواد غنی‌شده با غنای ۶۰ درصد را مستند می‌کند. این اقدامات هیچ توجیه غیرنظامی معتبری ندارند و خطرات بسیار قابل توجهی در زمینه اشاعه سلاح‌های هسته‌ای به همراه دارند.»
در بخش دیگری از تازه‌ترین بیانیه اتحادیه اروپا درباره برنامه هسته‌ای ایران آمده است که «اظهارات مقامات عالی‌رتبه سابق ایران در مورد داشتن تمام قابلیت‌های لازم برای مونتاژ سلاح هسته‌ای، نگرانی‌های جدی را در مورد نیات جمهوری اسلامی ایجاد می‌کند.»
اتحادیه اروپا در این بیانیه از جمهوری اسلامی خواسته است که «مسیر نگران‌کننده هسته‌ای» خود را تغییر دهد و به تعهدات مرتبط با هسته‌ای بازگردد. این نهاد همچنین خواهان بازگشت جمهوری اسلامی به اجرای موقت پروتکل الحاقی، تصویب آن و اجرای تمام اقدامات نظارتی و راستی‌آزمایی مرتبط با برجام شد.
در پایان این بیانیه نیز بار دیگر تاکید شده است که «ما بی‌چون و چرا از ایران می‌خواهیم بدون هیچ تاخیر دیگری به طور موثر با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تعامل کند.»
این متن در شرایطی منتشر می‌شود که سه دیپلمات به خبرگزاری فرانسه گفتند ایالات متحده و قدرت‌های اروپایی قطعنامه‌ای را به شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ارائه کرده‌اند که در آن، جمهوری اسلامی به دلیل «عدم پایبندی» به تعهدات هسته‌ای‌اش محکوم شده است.
هرچند انتظار می‌رود این قطعنامه تا روز پنجشنبه تصویب شود، اما مانند قطعنامه سال ۲۰۰۵ که زمینه‌ساز ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت شد، پرونده را فورا به شورای امنیت ارجاع نمی‌دهد. منابع دیپلماتیک گفته‌اند که این قطعنامه به معنی افزایش فشارها بر جمهوری اسلامی برای استفاده از آخرین فرصت‌ها خواهد بود.
بریتانیا، فرانسه و آلمان که از ارائه‌دهندگان این قطعنامه هستند بازه زمانی محدودی برای فعال کردن مکانیسم ماشه در اختیار دارند که تا اوایل پائیزخواهد بود.
اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی با ادعای اینکه اجرای مکانیسم ماشه تبعات جدی برای اروپا خواهد داشت، گفت: «قرار بود با سه کشور اروپایی گفت‌و‌گو‌های تلفنی داشته باشیم، اما فرانسه در آخرین لحظات آن را لغو کرد.»
به نوشته خبرگزاری فرانسه، این مانور دیپلماتیک (ارائه قطعنامه) در شرایطی انجام می‌شود که ایالات متحده و ایران چند دور مذاکره با میانجی‌گری عمان برگزار کرده‌اند، هرچند که هنوز سرنوشت دور ششم مذاکرات روشن نیست.
متن پیش‌نویس این قطعنامه که خبرگزاری فرانسه آن را در اختیار دارد، از ایران می‌خواهد که «هرچه سریع‌تر عدم پایبندی خود» به تعهداتش در چارچوب پیمان عدم اشاعه تسلیحات هسته‌ای، ان‌پی‌تی (NPT) را جبران کند.
در این قطعنامه همچنین آمده است که شورای حکام «عمیقا متاسف» است که تهران «با وجود درخواست‌های مکرر و فرصت‌های متعدد ارائه‌شده... همچنان از همکاری کامل با آژانس خودداری کرده است.»
این قطعنامه در پی گزارش آژانس در اواخر ماه مه منتشر می‌شود که به گفته دیپلمات‌ها، «کمبود کلی در همکاری» ایران را نشان می‌داد؛ از جمله ناتوانی در ارائه پاسخ‌های معتبر به پرسش‌های آژانس، سرقت اسناد محرمانه، و پاک‌سازی سایت‌های اعلام‌نشده.
همزمان با این تحولات، جیم ریش، نماینده جمهوری‌خواه و رییس کمیته روابط خارجی سنای آمریکا، روز چهارشنبه ۲۱ خرداد، با انتشار متنی در شبکه اجتماعی اکس خواستار فعال شدن مکانیسم ماشه علیه جمهوری اسلامی شد.
جیم ریش، با اشاره به گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره افزایش ذخایر با غلظت بالا اورانیوم در ایران نوشت: «فرانسه، آلمان و بریتانیا برای فعال‌کردن مکانیسم ماشه به چه چیزی بیشتر از این نیاز دارند؟»
این سناتور جمهوری‌خواه همچنین تاکید کرد از دونالد ترامپ برای کارزار فشار حداکثری علیه جمهوری اسلامی و تلاش‌ها برای توقف همیشگی غنی‌سازی در ایران حمایت می‌کند.
در همین حال محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی جمهوری اسلامی روز چهارشنبه در حاشیه جلسه هیئت دولت و در گفتگو با خبرنگاران، ضمن اشاره به تهدید احتمالی فعال‌سازی مکانیسم ماشه از سوی طرف‌های غربی تاکید کرد: «در صورت فعال‌سازی این مکانیسم، جمهوری اسلامی ایران در زمان مناسب تصمیمات لازم را اتخاذ خواهد کرد.»
مکانیسم ماشه یا (Snapback)، سازوکاری در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل است که به کشورهای عضو برجام اجازه می‌دهد در صورت نقض تعهدات از سوی جمهوری اسلامی ایران، تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران را بدون رای‌گیری مجدد، به‌طور خودکار بازگردانند. این سازوکار به‌عنوان ابزار فشار علیه جمهوری اسلامی در روند مذاکرات هسته‌ای شناخته می‌شود.
اسلامی در عین حال با تاکید بر تلاش ایران برای لغو تحریم‌ها از مسیر گفتگو، از ادامه مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا و تعاملات همزمان با کشورهای اروپایی و همسو خبر داد.
عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی نیز در آستانه دور جدید مذاکرات هسته‌ای در پیامی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «رئیس‌جمهور ترامپ در آغاز ریاست‌جمهوری‌اش اعلام کرد که ایران نباید به سلاح هسته‌ای دست یابد. این در واقع با دکترین خود ما همخوانی دارد و می‌تواند پایه‌ای برای رسیدن به توافق باشد.»
عراقچی در ادامه با اشاره به آغاز دور جدید گفت‌وگوها از روز یکشنبه، تصریح کرد: «با ازسرگیری مذاکرات، روشن است که دستیابی به توافقی که ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران را تضمین کند، در دسترس است و می‌توان آن را به‌سرعت محقق کرد.»
او افزود که تحقق چنین نتیجه‌ای، که به نفع هر دو طرف خواهد بود، منوط به ادامه برنامه غنی‌سازی ایران تحت نظارت کامل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و لغو موثر تحریم‌هاست.
