در حالی که تغییرات هورمونی مرتبط با دوران یائسگی زنان و عوارض آن مانند گرگرفتگی، نوسان‌های خلقی و کاهش دفعات قاعدگی به‌خوبی شناخته و بارها مطالعه شده‌اند، آنچه اصطلاحا «یائسگی مردانه» (Man-opause) نامیده می‌شود، تا همین اواخر تقریبا در کانون توجه جامعه علمی قرار نداشت.
به گزارش نیویورک‌پست، کاهش سطح تستوسترون مرتبط با سن که گاهی از آن با عنوان آندروپاز یا به‌صورت غیررسمی یائسگی مردانه یاد می‌شود، بیشتر باعث ابهام و پرسش شده است تا اینکه به شفاف‌سازی و پاسخ‌دهی منتهی شود، اما اینک تحقیقات جدید بحث‌ها درباره پیری مردان و سلامت هورمونی آن‌ها را داغ کرده‌اند.
مطالعه‌ای که سال ۲۰۲۳ که در نشریه غدد درون‌ریز بالینی (Journal of Clinical Endocrinology) منتشر شد، نشان داد که سطح تستوسترون مردان در آمریکا از دهه ۱۹۸۰ تاکنون، سالانه حدود ۱ درصد کاهش یافته و نکته مهم این است که این کاهش فقط به افزایش سن مربوط نمی‌شود و عوامل دیگری هم در این روند نقش دارند.
برخی متخصصان غدد درون‌ریز به بررسی علل اصلی این کاهش پرداخته‌اند و احتمال می‌دهند این کاهش تستوسترون ناشی از افزایش مصرف غذاهای فوق‌فراوری‌شده، آفت‌کش‌ها، مصرف مواد مخدر و سایر عوامل زیست‌محیطی باشد. در مقابل، برخی دیگر هم بر یافتن بهترین روش‌ها برای بازگرداندن سطح تستوسترون به محدوده طبیعی تمرکز کرده‌اند. از جمله دیپ پاتل، یکی از بنیان‌گذاران شرکت سلامت از راه دور اولو (Ulo)، که این آمارها برایش نقطه شروع بررسی درمان جایگزینی تستوسترون (Testosterone Replacement Therapy) یا تیآرتی (TRT) به‌عنوان راهکاری بالقوه بودند.
سطح تستوسترون در مردان معمولا از اوایل دهه ۴۰ زندگی شروع به کاهش می‌کند. در این دوره، برخی مردان با علائمی مانند ریزش مو، کاهش میل جنسی، کاهش توده عضلانی و خستگی هم مواجه می‌شوند که بعضی از این تغییرات طبیعی‌اند، اما برخی دیگر ممکن است نشانه مشکلی جدی‌تر به نام هیپوگنادیسم (کم‌کاری غدد جنسی) باشند.
مردانی که سطح تستوسترون بسیار پایینی دارند، ممکن است با مشکلاتی مانند ناتوانی جنسی، پوکی استخوان و حتی ناباروری مواجه شوند. برای تعیین اینکه سطح تستوسترون در بدن طبیعی است یا خیر، می‌توان آزمایش تیآرتی خون انجام داد. این آزمایش معمولا در ساعات اولیه صبح، زمانی که سطح تستوسترون به بالاترین میزان می‌رسد، انجام می‌شود و مقدار این هورمون در خون را اندازه‌گیری می‌کند.
محدوده طبیعی تستوسترون بین ۳۰۰ تا هزار نانوگرم در دسی‌لیتر در نظر گرفته می‌شود.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
برخی پزشکان برای مردانی که سطح هورمون آن‌ها خارج از این بازه است، درمان جایگزینی تستوسترون را توصیه می‌کنند. روندی که در حال فراگیر شدن است؛ به طوری که هشتگ قبل و بعد تیآرتی (TRT Before and After) در تیک‌تاک هزاران ویدیو و میلیون‌ها بازدید داشته است و در آن‌ها مردان عضلانی که الزاما چندان هم مسن نیستند، با افتخار عضلاتشان را به نمایش می‌گذارند و درباره انرژی ناگهانی و افزایش میل جنسی‌شان شوخی می‌کنند.
این در حالی است که سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) این درمان را تنها برای شرایط خاصی مانند هیپوگنادیسم یا کاهش عملکرد غدد جنسی تایید کرده است و تیآرتی برای مردانی که به دلیل پیری یا دلایل غیرپزشکی دچار کاهش تستوسترون شده‌اند، تاییدیه اف‌دی‌ای ندارد.
پزشکان هم درباره این درمان دیدگاه‌های متفاوتی دارند. برخی معتقدند که تنها قرار داشتن یا نداشتن سطح تستوسترون در محدوده طبیعی برای تشخیص افرادی که ممکن است از تیآرتی سود ببرند، کافی نیست. بعضی پزشکان هم با رویکردی محتاطانه‌تر هشدار می‌دهند که عوارض جانبی احتمالی این درمان می‌تواند بیش از فواید آن باشد و تیآرتی باید تنها برای مردانی با سطح تستوسترون بسیار پایین تجویز شود.
تیآرتی چگونه برای درمان تستوسترون پایین استفاده می‌شود؟
درمان جایگزینی تستوسترون (TRT) یک درمان پزشکی است که برای بهینه‌سازی سطح تستوسترون در مردان و زنان در صورت نیاز، استفاده می‌شود. تستوسترون مسئول انرژی، میل جنسی، توده عضلانی و تراکم استخوان است و بهبود خواب عمیق (REM) را نیز تسهیل می‌کند.
تیآرتی با جایگزین کردن تستوسترونی که بدن به‌طور طبیعی تولید نمی‌کند، عمل می‌کند، اما هدف آن افزایش بیش‌ازحد سطح تستوسترون نیست، بلکه قرار است آن را به سطح طبیعی و سالم بازگرداند. میزان دوز هم بسته به نیاز هر بیمار تعیین می‌شود و برای این منظور سطح تستوسترون باید به‌طور منظم پایش شود تا مقدار مناسب مشخص شود.
درمان تیآرتی به روش‌های مختلفی انجام می‌شود؛ از جمله تزریق عضلانی هفتگی، کرم موضعی، کپسول‌های کاشتنی زیرپوستی و حتی اسپری داخل بینی. انتخاب روش به ترکیبی از نتایج بالینی، ترجیح بیمار و میزان تحمل بدن هر فرد بستگی دارد. بنابراین غیرمعمول نیست که بیماران چند روش مختلف را امتحان کنند تا ببینند کدام روش روی آن‌ها بهتر جواب می‌دهد.
از جمله مزایای درمان جایگزینی تستوسترون می‌توان به افزایش سطح انرژی، بهبود کیفیت خواب، افزایش میل جنسی، بهبود عملکرد جنسی و نتایج بهتر در باشگاه و تمرین‌های بدنی اشاره کرد.
پاتل هشدار می‌دهد که بزرگ‌ترین اشتباهی که افراد مرتکب می‌شوند این است که بدون نظارت پزشک، تیآرتی انجام می‌دهند یا محصولات تستوسترونِ تاییدنشده را از اینترنت می‌خرند. در حالی که آزمایش خون کامل بیمار باید مرتب بررسی شود. آن هم نه فقط تستوسترون، بلکه مواردی مثل هماتوکریت، استرادیول و پروفایل چربی (لیپیدها) هم باید رصد شوند تا بتوان مشکلات را قبل از جدی شدن شناسایی کرد.
چه مدت طول می‌کشد تا اثر تیآرتی را ببینیم؟
بسیاری از بیماران در همان چند هفته اول، بهبود در انرژی، خلق‌وخو، خواب یا میل جنسی را احساس می‌کنند، ولی در برخی موارد، تغییرات تدریجی‌تر اتفاق می‌افتند و به چند ماه درمان همراه با تنظیم دقیق دوز نیاز است.
بیشتر آقایان بین چهار تا شش هفته متوجه تغییراتی مثل انرژی بیشتر، خلق‌و‌خوی بهتر و میل جنسی قوی‌تر می‌شوند، اما تغییرات ظاهری مانند افزایش حجم عضله و کاهش چربی بدن معمولا کمی بیشتر طول می‌کشد و حدود دو تا سه ماه زمان می‌برد.
تیآرتی چه خطراتی دارد؟
شایع‌ترین عوارض جانبی تیآرتی آکنه، احتباس آب یا افزایش گلبول‌های قرمز خون‌اند که می‌تواند موجب غلظت خون شوند. برخی مردان هم با مشکل کوچک شدن بیضه‌ها یا کاهش توان باروری مواجه شده‌اند. در برخی افراد، به‌ویژه مردان با مشکلات قلبی، هم در مورد خطرات قلبی‌عروقی نگرانی‌هایی وجود دارد.
داروهایی مانند اچ‌سی‌جی (HCG) یا انکلوفیمن (enclomiphene) می‌توانند همراه با تیآرتی استفاده شوند تا توان باروری حفظ شود.
هزینه نیز عامل مهمی در تصمیم‌گیری است. درمان‌های تیآرتی بسته به روش مصرف و پوشش بیمه، بازه قیمتی گسترده‌ای دارند.
