نشست فصلی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی امروز دوشنبه نوزدهم خرداد با حضور نمایندگان ۳۵ کشور عضو در وین آغاز به کار کرده است. اعضای شورا در این نشست‌ها که تا روز جمعه ادامه دارد، موضوع‌هایی چون ایمنی هسته‌ای، اجرای توافقنامه‌های پادمان و همچنین گزارش‌های مدیرکل آژانس درباره نظارت و راستی‌آزمایی برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی را بررسی خواهند کرد.
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، روز دوشنبه به شورای حکام گزارش داد که به این نتیجه رسیده که ایران قبلا مواد هسته‌ای غیرقانونی و اعلام‌نشده را دست‌کم در سه مکان ورامین، مریوان و تورقوزآباد، پنهان کرده است.
به گزارش اورشلیم‌پست، او همچنین از اقدام تهران برای ذخیره‌سازی بیش از ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم با غنای بالای ۶۰ درصد خبر داد؛ موضوعی که هفته گذشته به طور گسترده در رسانه‌های بین‌المللی بازتاب یافت. این موضوع به این دلیل موردتوجه رسانه‌ها و تحلیلگران قرار گرفت که نشان می‌داد سانتریفیوژهای پیشرفته جمهوری اسلامی می‌توانند اورانیوم کافی برای ساخت چندین سلاح هسته‌ای را تنها ظرف حدود سه ماه، غنی کنند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
به رغم این گزارش‌ها، گروسی بار دیگر حمایتش را از یک توافق دیپلماتیک بین ایالات متحده و جمهوری اسلامی برای حل بن‌بست هسته‌ای تکرار کرد. او به شورای حکام گفت که هفته گذشته با عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، در قاهره دیدار کرده است تا تلاش کند احتمال به نتیجه رسیدن یک توافق هسته‌ای جدید را بالا ببرد.
گروسی همچنین افزود که در رابطه با مسائل باقی‌مانده از گذشته و وضعیت فعلی برنامه هسته‌ای تهران، یک ارزیابی جامع و بهروز شده در اختیار شورای حکام قرار داده است.
او گفت: «همانطور که می‌دانید، آژانس در هر یک از سه مکان اعلام‌نشده از سوی ایران‌ــ ورامین، مریوان و تورقوزآباد‌ــ که ما در سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ به آنها دسترسی داشتیم، ذرات اورانیوم ساخت بشر پیدا کرد. از آن زمان، ما از ایران توضیحات و شفاف‌سازی در مورد وجود این ذرات اورانیوم را درخواست کرده‌ایم، اما جمهوری اسلامی یا به سوالات آژانس پاسخ نداده یا پاسخ‌های فنی معتبری ارائه نکرده است.»
او تاکید کرد که جمهوری اسلامی همچنین تلاش کرده این مکانها را پاکسازی کند و این موضوع، مانع فعالیت‌های راستی‌آزمایانه آژانس شده است.
گزارش گروسی در مورد چگونگی و زمان پاکسازی آثار هسته‌ای از مراکز مختلف ایران جزئیات جدید و قابل‌توجهی ارائه می‌دهد. به گفته او، «ارزیابی جامع آژانس از آنچه اتفاق افتاد، این نتیجه را به همراه داشت که این سه مکان و سایر مکان‌های مرتبط احتمالی، بخشی از یک برنامه هسته‌ای ساختاریافته اعلام‌نشده بودند که ایران تا اوایل دهه ۲۰۰۰ انجام می‌داد.»
مدیرکل آژانس هشدار داد: «همکاری نکردن ایران با بازرسان باعث کاهش قابل‌توجه توانایی آژانس برای تایید این موضوع شد که آیا برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی کاملا صلح‌آمیز است یا خیر.»
جمهوری اسلامی در سال‌های گذشته تلاش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را برای پیگیری تحولات هسته‌ای ایران بی‌نتیجه گذاشته است. تهران از سال ۲۰۲۱، به طور متوالی دوربین‌های نظارتی آژانس را خاموش کرده و به برخی بازرسان این دیده‌بان هسته‌ای اجازه فعالیت را نداده است تا امکان پیگیری تحولات هسته‌ای مختل شود.
در بخش دیگری از اظهارت تازه گروسی اشاره شده که انباشت سریع اورانیوم با غنای بالا «مایه نگرانی جدی» است و «به پیچیدگی مسائل مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران می‌افزاید».
گروسی در نهایت گفت که اعتقاد دارد تنها راه پیش رو یک راه‌حل دیپلماتیک است که نظارت و راستی‌آزمایی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را نیز در خود داشته باشد. او افزود: «من همچنان ایالات متحده و ایران را تشویق می‌کنم که با خرد و شجاعت سیاسی، به یک تفاهم موفقیت‌آمیز برسند، زیرا ما درباره برنامه هسته‌ای ایران نیازمند یک وضعیت تثبیت‌شده‌ایم تا خاورمیانه یک گام بزرگ به سمت صلح و رفاه بردارد.»
بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی هسته‌ای ایران شامگاه یکشنبه، پیش از این اظهارات مدیرکل آژانس انرژی اتمی، در یک برنامه تلویزیونی بار دیگر مدعی شد که ماجرای دو مکان تورقوزآباد و ورامین خرابکاری است. او گفت: «وقتی اسناد را به مسئولان آژانس نشان دادیم، گفتند اسناد شما منسجم است، اما نمی‌توانیم ارزیابی‌های گذشته را کنار بگذاریم.»
کمالوندی در توضیح ادعایش افزود: «بازرسان آژانس در تورقوزآباد لیزر انداختند، فقط به یک نقطه خاص رفتند و نمونه گرفتند. طبیعی است وقتی کسی خرابکاری می‌کند، دقیقا مختصات آن نقطه را هم می‌دهد تا آژانس بازرسی کند.»
او در بخش دیگری از اظهاراتش درباره موضوع «لویزان‌ــ‌شیان» گفت: «در آزمایشگاه جابرابن حیان دیسک فلزی بوده که ادعا می‌کنند این دیسک فلزی در لویزان‌ــ‌شیان بوده است. اما موضوع دیسک فلزی در سال‌های قبل مطرح و بسته شد. موضوع دیسک فلزی در سال ۲۰۱۴ منتفی شد و آژانس نامه داد و موضوع بسته شد. در مورد لویزان‌ــ‌شیان هم ادعاهایی درباره چاشنی انفجاری مطرح کردند که آن هم در سال ۲۰۰۴ بسته شد.»
سخنگوی سازمان انرژی هسته‌ای ایران در ادامه، گزارش جامع آژانس را زیر سوال برد و گفت: «گزارش جامع آژانس جمعی از گزارش‌های چند ساله گذشته است و سعی شد وانمود شود که ایران همکاری نمی‌کند. ما یادداشت توضیحی صادر کردیم تا بین اعضا توزیع می‌شود و به موضوع‌هایی که در گزارش آژانس آمده است، پاسخ می‌دهد.»
جمهوری اسلامی ایران پیش از این نیز هم‌زمان با افزایش احتمال تصویب قطعنامه‌ای علیه جمهوری اسلامی در شورای حکام، در روز شنبه هفدهم خرداد متنی را با عنوان «یادداشت توضیحی در مورد گزارش مدیرکل به شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی» منتشر و در آن تاکید کرد: «غنی‌سازی اورانیوم ۶۰ درصدی طبق ان‌پی‌تی، ممنوع نیست و غنی‌سازی و ذخایر ۶۰ درصدی ایران کاملا تحت نظارت و راستی‌آزمایی آژانس است.»
در این متن، همچنین با اشاره به اینکه «هیچ مدرک معتبری وجود ندارد که ثابت کند موضوع‌های باقی‌مانده، خطر اشاعه‌ای به همراه داشته»، درباره آلودگی‌های هسته‌ای در مکان‌های اعلام‌نشده از سوی ایران، ادعا شده که «ایران برای کشف منشا چنین ذراتی در آن مکانها، تمام تلاش‌هایش را به کار گرفته است».
جمهوری اسلامی تلاش می‌کند گزارش آژانس را بی‌اعتبار جلوه کند، زیرا می‌داند تصویب قطعنامه شورای حکام می‌تواند آغازگر روندی باشد که در نهایت به فعال شدن مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران منجر می‌شود.
ادعاهای تهران درباره همکاری کامل با آژانس در حالی است که گزارش‌های فصلی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نشان می‌دهد در برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی برخی نقاط کور کلیدی وجود دارد، از جمله اطلاع نداشتن از تعداد سانتریفیوژهای ایران یا محل تولید و نگهداری ماشین‌آلات و قطعات آنها. آژانس همچنین امکان بازرسی‌های سرزده از مکان‌هایی را که در آنها رد اورانیوم یافت شده، از دست داده است. ایران این مکانها را به‌عنوان مرکز هسته‌ای اعلام نکرده بود.
در همین حال، روز دوشنبه اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی، گفت که در حال حاضر نکته خاصی درباره زمان دور ششم مذاکرات وجود ندارد و در صورت اتخاذ تصمیم، اطلاع‌رسانی خواهد شد. بقایی در همین نشست خبری اضافه کرد که جمهوری اسلامی به‌زودی پاسخ طرح پیشنهادی آمریکا را از طریق عمان به واشینگتن ارائه خواهد کرد.
سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی درباره طرح پیشنهادی واشینگتن و پاسخ تهران گفت: «پیشنهاد آمریکا برایند مذاکرات قبلی نبود و آمریکایی‌ها در طرحشان، پیشنهادی درباره رفع تحریمها نداده‌اند.»
او در عین حال با بیان اینکه ایران پیشنهادش به آمریکا را از طریق عمان ارائه می‌کند، تاکید کرد: «این طرح معقول، متوازن و منطقی است. به آمریکایی‌ها توصیه می‌کنیم که آن را قدر بدانند و مبنای نظر قرار دهند.»
خبرگزاری تسنیم، وابسته به سپاه پاسداران، هم گزارش داد که جمهوری اسلامی در دو روز آینده رسما به پیشنهاد هسته‌ای آمریکا پاسخ خواهد داد.
این خبرگزاری رسمی و نزدیک به منابع امنیتی نوشت: «شنیده شده است که ایران در پاسخ به آمریکا، پیشنهادی را برای توافق مطرح خواهد کرد که در آن ضمن حفظ اصل غنی سازی در خاک ایران، اقدام‌هایی از سوی ایران برای رفع نگرانی‌ها و ادعاهای آمریکا در ازای رفع موثر تحریمها مطرح خواهد کرد. ایران همچنین آمادگی خود را برای برگزاری دور بعدی مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا در صورت حفظ خطوط قرمز ایران، اعلام خواهد کرد.»
میان نمایندگان جمهوری اسلامی و دولت ترامپ تاکنون پنج دور مذاکره برگزار شده که به دلیل اختلاف‌نظرها بر سر غنی‌سازی اورانیوم در خاک ایران، بی‌نتیجه مانده است. ترامپ برای رسیدن به توافق با ایران ضرب‌الاجلی دوماهه تعیین کرده که به گفته مقام‌های آمریکایی، از ۱۲ آوریل، هم‌زمان با شروع گفتگوها، آغاز شده و مدت کمی از آن باقی مانده است.
