در بحبوحه شدت گرفتن اختلاف‌نظرها میان تهران و واشینگتن برسر برنامه هسته‌ای ایران، کارولین لیویت، سخنگوی مطبوعاتی کاخ سفید، روز شنبه گفت که استیو ویتکاف، نماینده دونالد ترامپ در امور خاورمیانه، «یک پیشنهاد دقیق و قابل قبول» به جمهوری اسلامی ارائه کرده است.
سخنگوی کاخ سفید همچنین بار دیگر بر این موضع آمریکا تاکید کرد: «ایران نباید هرگز به سلاح هسته‌ای دست یابد و به نفع آنها است که پیشنهاد ارائه‌شده را بپذیرند.»
این پیشنهاد در حالی مطرح می‌شود که پس از پنج دور مذاکره میان نمایندگان تهران و واشینگتن، اختلاف‌نظر برسر موضوع توقف غنی‌سازی در ایران همچنان پابرجا مانده و گفت‌وگوها را به بن‌بست کشانده است.
به گزارش آکسیوس، مقام‌های آمریکایی می‌گویند پیشنهاد کتبی ایالات متحده تلاشی برای حل چالشی است که مذاکرات را با مشکل مواجه کرده است. در حالی که آمریکا بر توقف کامل غنی‌سازی اورانیوم در ایران تاکید دارد، ایران می‌گوید از ادامه غنی‌سازی در خاک خود دست نمی‌کشد.
آکسیوس به نقل از یک مقام آمریکایی و یک منبع آگاه دیگر درباره این موضوع نوشت که یکی از طرح‌هایی که پیش‌تر برای حل این اختلاف مطرح شده ایجاد یک کنسرسیوم منطقه‌ای است که اورانیوم را برای اهداف هسته‌ای غیرنظامی غنی‌سازی کند. این کنسرسیوم تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و ایالات متحده خواهد بود. به گفته این منابع، این پیشنهاد را عمان مطرح کرده و آمریکا آن را پذیرفته است.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
با این حال این مسئله مطرح است که تاسیسات غنی‌سازی اورانیوم این کنسرسیوم کجا قرار خواهد گرفت. به گفته منابع آگاه، ایالات متحده می‌خواهد آنها خارج از ایران باشند.
ایده دیگری که پیش از این در رسانه‌ها نیز مطرح شد، این است که ایالات متحده حق ایران برای غنی‌سازی اورانیوم را به رسمیت بشناسد و در عین حال ایران غنی‌سازی اورانیوم را به‌طور کامل متوقف کند.
نیویورک‌تایمز نیز روز شنبه گزارش داد که ایالات متحده نخستین پیشنهاد رسمی درباره توافق هسته‌ای را به ایران ارائه کرده است. براساس گزارش نیویورک‌تایمز، این پیشنهاد شامل توقف کامل غنی‌سازی اورانیوم و ایجاد یک کنسرسیوم منطقه‌ای برای تولید انرژی هسته‌ای با مشارکت ایران، عربستان سعودی و برخی کشورهای عربی و ایالات متحده است.
این نشریه همچنین نوشت که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، از ترامپ خواسته است با اقدام نظامی علیه تاسیسات هسته‌ای ایران موافقت کند، اما رئیس‌جمهوری آمریکا گفته است به دلیل احتمال دستیابی به توافق اکنون زمان مناسبی برای حمله نیست.
در همین حال مایک هاکبی، سفیر ایالات متحده در اسرائیل، در گفت‌وگو با شبکه فاکس‌نیوز، جمهوری اسلامی ایران را یکی از بزرگ‌ترین تهدیدها برای صلح جهانی توصیف کرد و هشدار داد که تهران تهدیدی «جدی، فوری و موجودیتی» نه‌تنها برای اسرائیل، که برای چندین کشور عربی منطقه خلیج فارس و در نهایت برای ایالات متحده به شمار می‌رود.
با این حال، هاکبی گفت امیدوار است که مذاکرات هسته‌ای میان تهران و واشینگتن به نتیجه برسد و از درگیری نظامی جلوگیری شود. او تاکید کرد: «وقتی دیپلماسی شکست بخورد نوبت به سربازها می‌رسد.» او افزود که رئیس‌جمهوری آمریکا به‌روشنی اعلام کرده است ایران باید هر آنچه را که می‌تواند به سلاح هسته‌ای تبدیل شود به‌طور کامل از بین ببرد.
به نوشته آکسیوس، برخی منابع می‌گویند پیشنهاد آمریکا به ایران نتیجه پنجمین دور مذاکرات میان نمایندگان تهران و واشینگتن است که هفته گذشته در رم برگزار شد.
به گفته آنها، نمایندگان جمهوری اسلامی پس از آنکه ویتکاف در دور چهارم مذاکرات پیشنهادی شفاهی در این زمینه ارائه کرد و در دور پنجم آن را شرح داد، درخواست کردند که موضع ایالات متحده را به‌شکل کتبی دریافت کنند.
بدر البوسعیدی، وزیر امور خارجه عمان، روز شنبه در جریان سفر به تهران، پیشنهاد ویتکاف را به عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، ارائه داد. عباس عراقچی گفته است این پیشنهاد از طریق همتای عمانی‌اش به او تحویل داده شده و ایران در چارچوب اصول و منافع ملی به آن پاسخ خواهد داد.
مقام‌های آمریکایی می‌گویند که هدف آنها ابتدا دستیابی به یک «توافق اولیه» است که اصول توافق هسته‌ای را مشخص کند. اگر چنین توافقی حاصل شود، تیم‌های فنی هر دو طرف یک توافق جزئی‌تر تدوین خواهند کرد.
جمهوری اسلامی تاکید دارد که غنی‌سازی اورانیوم را خط قرمز خود می‌داند و با ادعای صلح‌آمیز بودن آن می‌گوید که از خواسته‌اش عقب‌نشینی نمی‌کند.
روز چهارشنبه محمد اسلامی، رئيس سازمان انرژی هسته‌ای ایران، ضمن تاکید بر این جمله که «غنی‌سازی قطعی است و درصد غنی‌سازی هم نباید به صورت سیاسی مطرح شود»، گفت: «ما به سمت سلاح هسته‌ای نمی‌رویم و غنی‌سازی برای سلاح هسته‌ای انجام نخواهیم داد و بر این تعهد داریم. درصد غنی‌سازی نیز بستگی به نوع کاربرد آن دارد.»
او در عین حال افزود که در صورت دستیابی به توافق با آمریکا، جمهوری اسلامی در روند پذیرش بازرسان بین‌المللی تجدیدنظر می‌کند و به بازرسان کشورهایی که «متخاصم» به شمار می‌رفتند، اجازه نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران را خواهد داد.
جمهوری اسلامی در حالی ادعای صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای‌اش را مطرح می‌کند که گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که روز شنبه منتشر شد، حاکی از آن است که ایران بیش از ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده ۶۰ درصدی جمع‌آوری کرده است.
بنا به گفته ناظران، غنی‌سازی اورانیوم تا سطح ۶۰ درصد با اهداف غیرنظامی سازگاری ندارد و رسیدن به این سطح از غنی‌سازی تنها یک گام فنی کوتاه تا سطح ۹۰ درصدی مورد نیاز برای تسلیحات هسته‌ای فاصله دارد.
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، هشدار داده است که ایران تنها کشور غیرهسته‌ای در جهان است که چنین میزان بالایی از اورانیوم با غنای بالا تولید کرده و این مسئله موجب «نگرانی جدی» شده است.
در عین حال گزارش محرمانه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز فاش کرد که ایران به تحقیقات این سازمان درمورد چندین سایت هسته‌ای اعلام‌نشده پاسخ‌های رضایت‌بخشی نداده است. بنابر اعلام آژانس، جمهوری اسلامی بارها از پاسخگویی و ارائه پاسخ‌های فنی معتبر خودداری کرده و به پاکسازی سایت‌های اعلام‌نشده چون لویزان‌ـشیان، ورامین و تورقوزآباد اقدام کرده که مانع راستی‌آزمایی در این مکان‌ها شده است.
وزارت امور خارجه و سازمان انرژی اتمی جمهوری اسلامی روز یکشنبه ۱۱ خردادماه، با انتشار بیانیه‌ای مشترک، به گزارش اخیر مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به‌شدت اعتراض کردند.
این بیانیه مدعی است که آن گزارش «حاوی ارزیابی نادرست، متاثر از فشارهای سیاسی و استفاده از منابع جعلی ازجمله اطلاعات ارائه‌شده از سوی اسرائیل» است.
پیش از آن نیز عباس عراقچی روز شنبه گفته بود که «سلاح هسته‌ای برای ایران قابل قبول نیست». یک روز پیش‌تر هم مسعود پزشکیان، رئیس جمهوری اسلامی ایران، در جریان سفر به عمان تاکید کرده بود که تهران به‌دنبال دستیابی به سلاح هسته‌ای نیست.
با این حال، پس از گزارش آژانس، دفتر نخست‌وزیر اسرائیل اعلام کرد که این گزارش تازه نشان می‌دهد برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران صلح‌آمیز نیست و تهران همچنان در مسیر تکمیل برنامه تسلیحاتی خود گام برمی‌دارد. در بیانیه دفتر بنیامین نتانیاهو آمده است: «جامعه بین‌المللی باید اکنون برای متوقف کردن ایران اقدام کند.»
در سوی دیگر نیز خبرگزاری رویترز در گزارشی به نقل از منابع آگاه نوشت که هم‌زمان با ادامه گفت‌وگوهای تهران و واشینگتن، برخی کشورهای غربی قصد دارند شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را تحت فشار بگذارند تا در جلسه بعدی‌اش، برای اولین بار طی حدود ۲۰ سال گذشته، ایران را به نقض تعهدات منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای متهم کند.
رویترز در این گزارش اشاره کرد که این اقدام احتمالا مذاکرات ایالات متحده و ایران را پیچیده‌تر خواهد کرد و ممکن است مقدمه‌ای باشد برای فعال کردن مکانیسم ماشه از سوی سه کشور اروپایی عضو برجام.
آخرین باری که شورای حکام آژانس رسما اعلام کرد که ایران تعهدات پادمانی‌اش را نقض کرده است سپتامبر ۲۰۰۵ بود. آن زمان یک بن‌بست دیپلماتیک در برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی رخ داد که ناشی از کشف فعالیت‌های هسته‌ای مخفی در ایران بود.
ایالات متحده و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی معتقدند ایران یک برنامه تسلیحات هسته‌ای مخفی داشته که در سال ۲۰۰۳ آن را متوقف کرده است. با این حال جمهوری اسلامی داشتن هرگونه برنامه تسلیحاتی را انکار می‌کند و می‌گوید که از فناوری هسته‌ای فقط برای اهداف صلح‌آمیز استفاده می‌کند.
در فوریه سال ۲۰۰۶ نیز شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی یک قطعنامه جداگانه تصویب کرد که عدم پایبندی ایران را به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع داد- قطعنامه‌ای که به اعمال تحریم‌هایی علیه تهران منجر شد.
شورای حکام تمامی قطعنامه‌های پیشنهادی اخیر قدرت‌های غربی علیه ایران را تصویب کرده است و به نظر می‌رسد که با این قطعنامه جدید نیز موافقت کند. روسیه و چین تنها کشورهایی بوده‌اند که پیوسته با چنین قطعنامه‌هایی مخالفت کرده‌اند.
