خبرگزاری ایلنا روز یکشنبه ۴ خرداد خبر داد که مقام‌های سازمان هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران دو فروند هواپیمای ایرباس را به قیمت ۱۱۶ میلیون دلار از چین خریداری کرده‌اند. این در حالی است که قیمت هرکدام آن‌ها کمتر از ۳۰ میلیون دلار است.

دریافت پورسانت‌های چشمگیر و سودهای شخصی مدیران نظام جمهوری اسلامی از معاملات پنهانی که به بهانه دور زدن تحریم‌های غرب صورت می‌گیرد، طی یک دهه اخیر بارها در رسانه‌های داخلی و بین‌المللی بازتاب داشته است و بارزترین نمونه آن دست‌یابی علی شمخانی، مشاور علی خامنه‌ای، و فرزندان او به «ثروتی افسانه‌ای» از محل فروش پنهانی نفت ایران است.

روز شنبه ۳ خرداد نیز خبر رسمی ورود دو فروند هواپیمای ایرباس ۳۳۰اِی به ناوگان شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران (هما) منتشر شد. فروردین امسال مهرداد بذرپاش، وزیر راه وشهرسازی دولت ابراهیم رئیسی، در شبکه اجتماعی ایکس با اعلام این خبر مدعی شده بود که خرید این دو هواپیما در دولت گذشته انجام شده است.

اما اکنون ایلنا با اشاره به اینکه «مقدمات ورود این دو فروند هواپیما به ناوگان هوایی کشورمان از دو سال گذشته توسط یک شرکت گمنام چینی با نام هاکان انرژی بابت تهاتر نفت ایران انجام شده»، افزود: «نکته این است که چینی‌ها هواپیماهایی که هر یک از آن‌ها کمتر از ۳۰ میلیون دلار ارزش دارند را به قیمت ۱۱۶ میلیون دلار با نفت کشورمان تهاتر کرده‌اند!»

در ادامه این گزارش آمده است که شرکت چینی هاکان انرژی، بخش قابل توجهی از بدهی‌های خود به ایران را تسویه نکرده‌ است، زیرا این شرکت در دولت گذشته بابت خرید نفت از ایران «وارد پروژه‌هایی ازجمله طرح توسعه فاز دوم فرودگاه امام به ارزش ۲.۵ میلیارد دلار شد که همان زمان کارشناسان این عدد را برای پروژه تعریف‌شده نجومی می‌دانستند. البته هاکان انرژی هم آن پروژه را پس از کلنگ‌زنی رها کرد.»

همچنین قرار بر این بود که هاکان انرژی با تهاتر نفتی وارد پروژه‌های ریلی، خرید واگن، برقی کردن قطار تهران‌ـ‌مشهد و خرید هواپیما شود که هیچ یک از آن‌ها به سرانجام نرسید. این درحالی است که واردات ۵۵ فروند انواع هواپیما از طریق شرکت هاکان انرژی، بخش دیگری از این توافق اعلام شده که پس از گذشت دو سال، حالا تنها دو فروند آن و با دو برابر قیمت وارد ناوگان ملی هما شده است.

در روزها و هفته‌های گذشته، از فرزانه صادق، وزیر راه و شهرسازی جمهوری اسلامی، بابت سفر یک میلیارد تومانی او و اعضای خانواده‌اش به جزیره کیش با هزینه دولت و همچنین قرارداد ۶۱ هزار میلیارد تومانی با شرکت بابک زنجانی انتقادهای بسیاری شده است. اما ایلنا نوشته است قرارداد واردات هواپیماهای ایرباس در زمان وزارت مهرداد بذرپاش و در روزهای آخر حضور او در وزارت راه و شهرسازی دولت سیزدهم منعقد شده است و او در توصیه‌ای به صادق مدعی شده است که «مسیر خرید هواپیما و نوسازی ناوگان هوایی را باز کرده است تا به جای اینکه دولت هواپیما بیاورد، بخش خصوصی با روش‌های بهتری هواپیماهای بیشتری را وارد کند».

با این حال، در این گزارش به این موضوع پرداخته نشده که چرا وزیر راه و شهرسازی دولت پزشکیان به لغو این قرارداد و ممانعت از خرید دو هواپیما به ارزش دوبرابر قیمت واقعی آنان اقدام نکرده است.

با اینکه مقام‌های ارشد جمهوری اسلامی ایران مدعی‌اند که تحریم‌ها اقتصادی آمریکا و متحدانش موجب شده است تا زندگی میلیون‌ها ایرانی درگیر فقر افسارگسیخته شود، اما انتشار چنین گزارش‌هایی نشان می‌دهد حلقه‌ای از مدیران حکومتی و دلالان وابسته به نهادهای امنیتی و نظامی، از دل بحران تحریم‌ها به ثروت‌های نجومی دست یافته‌اند.

در پرونده تازه واردات هواپیما، ساختار فاسدی که با عنوان «دور زدن تحریم‌ها» مشروعیت‌سازی می‌شود، بار دیگر به فرصتی برای چپاول منابع ملی ایران تبدیل شده است. کارشناسان می‌گویند در شرایط عادی خرید هواپیماهای دست‌دوم ایرباس با قیمت زیر ۳۰ میلیون دلار کاملا امکان‌پذیر بود، اما در سایه تحریم و نبود شفافیت، این معامله با تهاتر نفت و قیمتی دو برابری به انجام رسید و بنابراین در چنین شرایطی سود اصلی به جیب واسطه‌ها و نهادهای وابسته به قدرت می‌رود.

از ابتدای دهه ۱۳۹۰ که تحریم‌های نفتی ایران شدت گرفت، نهادهایی مانند قرارگاه خاتم‌الانبیا سپاه پاسداران و مجموعه‌هایی نظیر ستاد اجرایی فرمان امام و بنیادهای شبه‌خصوصی، به بهانه مقابله با فشار خارجی، عملا به بازیگران اصلی تجارت پنهان نفتی و انتقال ارز بدل شدند. این رویه نه‌تنها موجب فساد نظام‌مند شد، که لایه‌ای از «تحریم‌خواران» را نیز شکل داد که بقای تحریم‌ها را به نفع خود می‌دانند و با نفوذ در ساختار تصمیم‌گیری کشور از لغو یا شفاف شدن این روندها جلوگیری می‌کنند.

نمونه بارز این پدیده را می‌توان در ثروت‌اندوزی علی شمخانی و اعضای خانواده‌اش دید که بارها در گزارش‌های معتبر رسانه‌های بین‌المللی، ازجمله رویترز، بلومبرگ و العربیه به آن اشاره شده است؛ از قراردادهای پنهان نفتی تا تهاترهای غیرقابل ردیابی با شرکت‌های گمنام در شرق آسیا، همه و همه بخشی از نقشه‌ای بزرگ‌تر برای تبدیل تحریم به فرصت شخصی برای طبقه حاکم است.