دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری ایالات متحده، در سفر تاریخی اخیرش به ریاض، پایتخت عربستان سعودی، سنگ‌بنای مرحله‌ای نوین از روابط راهبردی میان ایالات متحده و عربستان سعودی را بنا گذاشت. در این سفر، دو طرف از امضای توافقاتی گسترده در حوزه‌های تجارت، سرمایه‌گذاری و تسلیحات خبر دادند؛ توافقاتی که مجموع ارزش آن‌ها از ۶۰۰ میلیارد دلار فراتر می‌رود. این حجم از همکاری نه‌تنها نشان از عمق روابط دو کشور دارد، بلکه گویای نقش آن‌ها در شکل دادن به آینده اقتصادی و سیاسی باثبات‌تری در منطقه است.
اقتصاد در کانون توجه: سرمایه‌گذاری‌های بی‌سابقه
سفر رئیس‌جمهوری آمریکا به ریاض گامی مهمی در راستای تقویت روابط دوجانبه میان دو کشور بود که حدود هشت دهه پیش با دیدار ملک عبدالعزیز، بنیان‌گذار عربستان سعودی و فرانکلین روزولت، رئیس‌جمهوری وقت آمریکا، آغاز شد. امروزه، عربستان سعودی به یکی از بزرگ‌ترین شرکای تجاری آمریکا در خاورمیانه تبدیل شده است؛ به طوری که حجم مبادلات تجاری میان دو کشور در سال ۲۰۲۴ به ۲۵.۹ میلیارد دلار رسید.
در جریان این سفر تاریخی و پردستاورد، قراردهای مهمی منعقد شدند که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
ــ سرمایه‌گذاری در عرصه انرژی و فناوری: شرکت سعودی «داتا فولت» قصد دارد ۲۰ میلیارد دلار در مراکز داده هوش مصنوعی و زیرساخت‌های انرژی آمریکا سرمایه‌گذاری کند. شرکت‌های بزرگی همچون گوگل، اوراکل و سیلزفورس هم به سرمایه‌گذاری ۸۰ میلیارد دلاری در بخش فناوری‌های نوین عربستان سعودی متعهد شده‌اند.
ــ امضای قراردادهای نظامی بی‌سابقه: بزرگ‌ترین قرارداد فروش تسلیحات در تاریخ آمریکا با ارزشی معادل ۱۴۲ میلیارد دلار به امضا رسید. در این قرارداد‌ها به‌روزرسانی نیروی هوایی، سامانه‌های پدافند هوایی و امنیت سایبری عربستان سعودی که در تقویت امنیت منطقه نقشی مهم دارد، لحاظ شده است.
ــ زیرساخت‌ها و بهداشت: سرمایه‌گذاری‌هایی به ارزش دو میلیارد دلار در پروژه‌هایی مانند فرودگاه بین‌المللی ملک سلمان و شهر تفریحی قدیه صورت می‌گیرد، به‌علاوه ۵.۸ میلیارد دلار در بخش بهداشت، از جمله احداث کارخانه تولید محلول‌های تزریقی در ایالت میشیگان آمریکا.
توافق‌نامه‌های یادشده تنها در حد اعداد و ارقام باقی نمی‌مانند، بلکه سنگ‌بنایی برای عصری نو از همکاری میان دو کشورند؛ همکاری که می‌تواند بستر را برای اشتغال، نوآوری و توسعه فناوری هموار کند.
نقش‌آفرینی سیاسی: لغو تحریم‌های سوریه با حمایت عربستان سعودی
سفر ترامپ تنها به توافق‌های اقتصادی محدود نبود، بلکه با تحولی مهم در عرصه سیاست خارجی آمریکا نیز همراه شد. ترامپ در تصمیمی غافلگیرکننده، از لغو تحریم‌های کشورش علیه سوریه خبر داد؛ تصمیمی که پس از رایزنی‌های فشرده با شاهزاده محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، اتخاذ شد. این رویداد بیانگر تاثیرگذاری فزاینده عربستان سعودی بر سیاست‌های آمریکا در خاورمیانه است.
این تصمیم از چند جهت زیر، نقطه عطفی در تاریخ منطقه به شمار می‌رود:
۱ــ بازسازی سوریه: این تصمیم مسیر را برای بازگشت سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی و آغاز فرآیند بازسازی سوریه هموار می‌کند؛ امری که می‌تواند بازگشت پناهجویان، پایان رنج میلیون‌ها سوری و ایجاد ثبات در منطقه را تسریع کند. از طرفی ناظران سیاسی این تصمیم را گامی در راستای کاهش نقش جمهوری اسلامی در کشورهای کلیدی منطقه از جمله سوریه و لبنان می‌دانند. بیروت هم امیدوار است که با کاهش فشارهای اقتصادی سوریه، زمینه بازگشت پناهجویان سوری به کشورشان فراهم شود و لبنان از بار سنگین اقتصادی و اجتماعی آن‌ها رهایی یابد.
۲ــ آغاز روند عادی‌سازی روابط واشینگتن و دمشق: ترامپ همچنین اعلام کرد که به‌زودی وزیر خارجه آمریکا با همتای سوری خود دیدار خواهد کرد؛ اقدامی که از حمایت مستقیم عربستان سعودی برخوردار است و می‌تواند گامی به‌سوی بازسازی روابط دیپلماتیک بین دو کشور تلقی شود.
تحسین آشکار ترامپ از ولیعهد عربستان سعودی هم توجه همگان را به خود جلب کرد. ترامپ گفت: «هر آنچه امروز انجام می‌دهم، برای محمد بن سلمان است.» این جمله حاکی از آن است که عربستان سعودی به تضمین‌کننده مرحله پساآشوب در سوریه بدل شده است.
در پی اعلام خبر لغو تحریم‌ها، مردم سوریه با پرچم‌های سوریه و عربستان سعودی به خیابان‌ها آمدند تا شادمانی خود را ابراز کنند و از ولیعهد سعودی بابت نقشش در این تصمیم تاریخی سپاسگزاری کنند؛ تصمیمی که از نگاه آنان، «روز آزادی دوم سوریه» نام گرفت.
چشم‌انداز ولیعهد عربستان سعودی: نظم نوین در خاورمیانه
ابراز خوشحالی شاهزاده محمد بن سلمان از لغو تحریم‌های اعمال‌شده علیه سوریه، بازتابی از باور او به لزوم ساختن خاورمیانه‌ای جدید بر پایه همکاری اقتصادی و ثبات سیاسی، به جای درگیری و تنش، است.
این چشم‌انداز می‌تواند در چند زمینه جلوه‌گر شود:
ــ چشم‌انداز ۲۰۳۰: برنامه‌ای برای تنوع‌بخشی به اقتصاد عربستان سعودی و تبدیل آن به قطبی جهانی در زمینه سرمایه‌گذاری و فناوری
ــ نقش فعال منطقه‌ای: عربستان سعودی در چارچوب تلاش‌هایش برای برقراری صلح و آشتی و حل‌وفصل بحران‌های منطقه، از یمن تا سوریه و لبنان، نقش محوری ایفا می‌کند
ــ شراکت فراتر از نفت با آمریکا: روابط ریاض و واشینگتن از حوزه نفت فراتر رفته و به عرصه‌هایی چون هوش مصنوعی، فضا و انرژی‌های پاک گسترش یافته است. امضای توافق‌نامه‌های همکاری میان ناسا و سازمان فضایی عربستان سعودی می‌تواند گویای این واقعیت باشد
سفر ترامپ به ریاض، یک رخداد دیپلماتیک گذرا نبود، بلکه اعلام آغاز یک دگرگونی ژئوپولیتیکی و اقتصادی بزرگ بود؛ دگرگونی که عربستان سعودی را به یک قدرت منطقه‌ای و جهانی و شریکی راهبردی برای آمریکا بدل کرده است که نادیده گرفتن آن تحت هیچ شرایطی امکان‌پذیر نیست.
سرمایه‌گذاری‌های عظیم و لغو تحریم‌های اعمال‌شده علیه سوریه نقشه راهی را برای منطقه ترسیم می‌کند که به تحقق ثبات و پایداری بیشتر می‌انجامد. این تحول عظیم همچنین نشان می‌دهد که این ائتلاف یک اتحاد مقطعی نیست، بلکه طرحی بلندمدت برای ساخت آینده‌ای نو است.
اکنون این پرسش مطرح می‌شود که آیا دمشق از این فرصت تاریخی برای آشتی داخلی و بازسازی کشور بهره خواهد برد؟ آیا سوریه بار دیگر به صحنه تعاملات منطقه‌ای و بین‌المللی بازخواهد گشت؟ پاسخ این پرسش‌ها به تصمیم‌های پیش رو بستگی دارد، اما یک چیز روشن است: عربستان سعودی اکنون بازیگری اصلی در معماری آینده خاورمیانه است.
