یک سنگ‌نوشته به خط پهلوی ساسانی به‌تازگی در شهرستان آباده، از توابع استان فارس، شناسایی شده است. این کتیبه روی سنگ گوری قرار داشت که در یک اشکفت (شکاف درون کوه) کوچک پنهان شده بود.
ابوالحسن اتابکی، زبانشناس و پژوهشگر تاریخ، با اعلام این خبر گفت: «این کتیبه که به خط پهلوی ساسانی نگاشته شده، درون یک گور توده‌سنگی کشف شده است. با آنکه گورهای توده‌سنگی معمولا به تدفین افراد عادی مربوط می‌شوند، تاکنون نمونه‌ای همراه با کتیبه شناسایی نشده بود. از این رو، این کشف اهمیت ویژه‌ای دارد.»
او افزود: «به نظر می‌رسد این سنگ‌نوشته که فرمان ساخت یک دخمک (گور) را دربردارد، عمدا و آگاهانه از دید عموم پنهان شده و دسترسی به آن دشوار بوده است.»
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
اتابکی با اشاره به نحوه شناسایی این سنگ‌نوشته توضیح داد: «این کتیبه با هدایت آرش نمیرانیان و همراهی بابک پارسا جم، راهنمای گردشگری، شناسایی شد. بررسی‌های ما نشان می‌دهد که این گور صخره‌ای ساده یا یکی از تدفین‌های توده‌سنگی است که به اشتباه در میان مردم محلی به نام 'خرفت‌خانه' شناخته می‌شود.»
به گفته این زبانشناس، در نزدیکی محل کشف این کتیبه، تدفین دیگری با چینشی از سنگ‌لاشه هم وجود دارد که به نظر می‌رسد با این سنگ‌نوشته مرتبط باشد.
اتابکی ادامه داد: «این سنگ‌نوشته به خط پهلوی کتابی و متعلق به اواخر دوران ساسانی است. مستندات مربوط به آن در اختیار کارشناسان میراث فرهنگی استان فارس قرار گرفته است تا در فهرست آثار ملی به ثبت برسد. خوانش کامل این کتیبه در قالب مقاله‌ای علمی هم به‌زودی منتشر خواهد شد.»
او تاکید کرد: «این کتیبه قدیمی‌تر از نمونه‌های پهلوی شناخته‌شده مانند کتیبه‌های کلات بهمن یا قلعه گبری است. افزون بر آن، در قلعه گبری آباده کتیبه‌ای دیگر به دو خط پهلوی و کوفی هم شناسایی شده است.»
بابک پارسا جم، راهنمای گردشگری که در شناسایی این اثر با اتابکی همکاری داشته، به خبرگزاری ایسنا گفت: «این سنگ‌نوشته بخشی از هویت تازه شهرستان آباده است. در نزدیکی امامزاده عکاش واقع شده است و می‌تواند تاریخ و شناسنامه فرهنگی این منطقه را دگرگون کند.»
کتیبه‌های ساسانی از مهم‌ترین منابع تاریخی و زبانی ایران باستان به شمار می‌روند که اطلاعات ارزشمندی درباره ساختار حکومتی، دین، آیین‌ها، پیروزی‌های نظامی و شخصیت‌های برجسته دوره ساسانی ارائه می‌دهند. این کتیبه‌ها عمدتا به دو خط پهلوی کتیبه‌ای و پهلوی کتابی نوشته و روی سنگ، صخره، سکه یا اشیای فلزی حک شده‌اند. شاهان و موبدان بزرگ ساسانی از این کتیبه‌ها برای ثبت فرمان‌ها، وقف‌نامه‌ها و رخدادهای مهم استفاده می‌کردند.
از جمله مشهورترین کتیبه‌های این دوره می‌توان به کتیبه‌های اردشیر بابکان و شاپور یکم در نقش رستم و کتیبه‌های کرتیر در کعبه زرتشت، نقش رستم و نقش رجب اشاره کرد.
شهرستان آباده در شمال استان فارس و در مسیر تاریخی ارتباطی میان اصفهان و شیراز آثار تاریخی متعددی دارد که گواهی بر پیشینه فرهنگی و تمدنی این منطقه‌اند. از مهم‌ترین این آثار می‌توان به قلعه ایزدخواست اشاره کرد. این قلعه کهن‌ترین شهر خشتی ایران پس از یزد محسوب می‌شود و روی صخره‌ای طبیعی بنا شده است.
کاروانسرای ایزدخواست و پل تاریخی ایزدخواست نیز در همین مجموعه قرار دارند و بخشی از مسیر جاده ابریشم بودند. از دیگر آثار ارزشمند منطقه می‌توان به بازار تاریخی آباده، خانه آقازاده با بادگیرهای دوطبقه و امامزاده عکاش اشاره کرد. هنرهای سنتی مانند خاتم‌کاری آباده که در فهرست میراث فرهنگی ناملموس یونسکو ثبت شده‌اند هم از استمرار ذوق و هنر مردمان این ناحیه نشان دارند.
شواهد باستان‌شناسی نشان می‌دهد که سکونت در این منطقه به هزاره اول پیش از میلاد بازمی‌گردد. آباده در طول تاریخ، محل گذر کاروان‌ها و مسیر تجارت میان شمال و جنوب ایران بوده است.
