هفته هنر افغانستان؛ صدای اعتراض در روزگار سانسور طالبان

کارزار «هفته‌ هنر افغانستان» را «بامداد خانه‌ شعر در تبعید» هم‌زمان با پانزدهم آوریل، روز جهانی هنر، راه‌اندازی کرده است 

کارزار هفته هنر افغانستان در اعتراض به سانسور و سرکوب طالبان/عکس: ایندیپندنت فارسی 

یک نوازنده‌ زن با آکاردئون، در حالی که چشمانش را با پارچه‌ سیاه پوشانده است، موسیقی می‌نوازد. اجرایی نمادین که به نشانه‌ اعتراض به ممنوعیت موسیقی در افغانستان برگزار شده است. طرح‌های گرافیکی، سرودخوانی، شعرخوانی، معرفی هنرمندان و آوازخوانان بخشی از کارزار دادخواهانه‌ «هفته‌ هنر افغانستان» را شکل داده‌اند. 

این کارزار در شرایطی راه‌اندازی شده است که طالبان آوازخوانی و نوازندگی، نقاشی چهره و تصویر انسان و بسیاری از جلوه‌های فرهنگی دیگر را ممنوع کرده‌اند. فضای سانسور، خفقان و اختناق بر تمامی عرصه‌های هنری سایه افکنده است و طالبان با اعمال فشار و محدودیت، هرگونه فعالیت فرهنگی را سرکوب می‌کنند.  

وجیهه رستگار، از آوازخوانان شناخته‌شده‌ زن افغان، یکی از چهره‌هایی است که به این کارزار پیوسته است. او می‌گوید سرودهایی را اجرا کرده که روایتگر زخم‌های پنهان، عشق‌های گمشده و آرزوهای دربندکشیده‌ مردم افغانستان است؛ صدایی اعتراضی که از دل تاریکی به سوی نور برخاسته است. 

Read More

This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)

او می‌گويد: «امروز صدای من را می‌خواهند که خاموش کنند، اما چگونه می‌توان آفتاب را ممنوع کرد؟ چگونه می‌توان آواز پرنده را در آسمان بلند آرزوها به بند کشید؟ من نمی‌پذیرم. نه سکوت را، نه غصب را و نه ممنوعیت هنر را.»  

رستگار باور دارد که «هفته‌ هنر افغانستان» فریادی است در برابر سرکوب و اعتراضی است در برابر کسانی که می‌خواهند نغمه و آزادی را از این سرزمین بگیرند. 

او می‌افزاید: «من آواز می‌خوانم برای زنانی که صدای‌شان ربوده شده، برای نسلی که در خاموشی متولد می‌شود، برای فردایی که دوباره صدا خواهد داشت.» 

الهه‌ ساحل، عکاس و خبرنگار افغان مقیم خارج از افغانستان، نیز با انتشار تصویری از زنی برقع‌پوش به این کارزار پیوسته است. تصویری که هم نماد وضعیت تحمیل‌شده بر زنان افغان است و هم نشانه‌ای از مقاومت خاموش در برابر حذف فرهنگی. 

او می‌نویسد: «برای هنرمندانی که سکوت بر آن‌ها تحمیل شده است، برای شاعرانی که کلماتشان توقیف شده، برای صدایی که دیگر از رادیو پخش نمی‌شود و برای نقاشی‌هایی که از روی دیوارها پاک شده‌اند. ما فراموش نمی‌کنیم. ما تماشا نمی‌کنیم و ساکت نمی‌مانیم. ما علیه سانسور ایستاده‌ایم تا آزادی، تا بازگشت صدا، تصویر، موسیقی و رویا.»  

نذیر رهگذر، نقاش افغان که در تبعید به سر می‌برد و پیش از بازگشت طالبان استاد هنر در دانشگاه دولتی هرات بود، نیز با زبان رنگ و قلم به این دادخواهی پیوسته است. او هنر را در افغانستان فراتر از زیبایی و خیال می‌داند؛ ابزاری برای مقاومت مدنی.  

او می‌گويد: «هنر در افغانستان معنی ژرف‌تری از زیبایی، خلاقيت و خیال دارد و ابزاری بدون خشونت برای مقاومت است. هنرمندان افغانستان همچنان فریاد می‌زنند و مقاومت می‌کنند، در روزگاری که سازها شکسته، کتاب‌ها در زنجیر است، قلم‌ها دیگر رنگی ندارند، رنگ‌ها خاکستری شده‌اند و هنرمند در این سکوت باز هم فریاد می‌زند.» 

رهگذر باور دارد که «هفته‌ هنر افغانستان» تلاشی است برای رساندن صدای هنرمندان به جهانیان؛ صدایی که اگرچه سرکوب شده، هنوز خاموش نشده است. 

کارزار «هفته‌ هنر افغانستان» را «بامداد خانه‌ شعر در تبعید» به مدیریت سمیه‌ رامش، شاعر و نویسنده‌ افغان، هم‌زمان با پانزدهم آوریل، روز جهانی هنر، راه‌اندازی کرده است. این کارزار تلاشی است برای پاسداشت فرهنگ، صدای اعتراض و حمایت از هنرمندان سرکوب‌شده‌ افغان.  

رامش در مصاحبه با ایندیپندنت فارسی گفت که با انتشار فراخوانی، از هنرمندان، نویسندگان و شاعران خواسته‌اند تا در برابر ممنوعیت هنر در افغانستان اعتراض کنند و در عین حال، جایگاه هنر و هنرمند را در این هفته پاس بدارند.  

او می‌گوید: «افغانستان تاریک‌ترین دوره‌ تاریخی را متحمل شده است. برای هنر، فرهنگ، قلم، ادبیات و شعر، دوره‌ای نفس‌گیر و دشوارتر است و سرکوب شدید هر روز عرصه را بر هنر و هنرمندان تنگ‌تر کرده است. در چنین شرایطی، مهم‌ترین هنر ما می‌تواند اعتراض باشد و موثرترین اعتراض ما، ارج‌گذاری و نمایش ارزش‌های فرهنگی‌ ما در برابر این جور و استبداد تاریخی است.»  

در این کارزار، تعدادی از هنرمندان، فرهنگیان و نویسندگان افغان در داخل و خارج کشور مشارکت کرده‌اند تا بازتابی باشند از خفقان و اختناق فرهنگی حاکم بر افغانستان.  

برخی از هنرمندان و نویسندگان از کشورهای ایران، هلند، فرانسه، ژاپن، کانادا و ایتالیا، و همچنین انجمن قلم فرانسه نیز از این کارزار حمایت کرده‌اند. 

 اکنون بیش از سه سال و نیم از سلطه‌ دوباره‌ طالبان بر افغانستان می‌گذرد؛ دوره‌ای که با اعمال محدودیت‌های شدید بر هنرمندان، نویسندگان و فرهیختگان همراه بوده است. این سرکوب‌ها باعث شده موج تازه‌ای از مهاجرت نخبگان فرهنگی افغانستان به راه افتد؛ روندی که همچنان ادامه دارد. با گذشت هر روز، نه‌تنها از شدت فشارها کاسته نشده، که با توجیه اجرای شریعت اسلامی این محدودیت‌ها دامنه‌ گسترده‌تری یافته‌اند. 

بیشتر از فرهنگ و هنر