«در هر زمان و در هر مکان، ایران همواره کنار شما ایستاده است». این جمله‌ای از توییت وزیر امور خارجه ایران خطاب به چین است که اتفاقا به زبان چینی نوشته شد. او یک روز بعد از این توییت، به زبان چینی هم صحبت کرد. محمدجواد ظریف هیجان‌زده از اینکه چند کلمه‌ای به زبان چینی آموخته به شبکه فونیکس گفت: «موفق باش چین، موفق باش ووهان». 

از عباس موسوی، سخنگوی وزارت خارجه نیز ویدئویی منتشر شد که سعی کرد در بخشی از آن به زبان چینی همدلی و همراهی تهران با چین در مقابله با ویروس کرونا را نشان داد.

مقامات وزارت خارجه ایران در حالی از رفتار مسئولانه و موفق پکن در کنترل این ویروس و جلوگیری از شیوع آن قدردانی کردند که در نتیجه ۵۰ روز پنهان‌کاری مقامات چین در سال گذشته، این ویروس تا امروز بیش از ۵۶۰ نفر را قربانی کرده، ۲۸ هزار نفر مبتلا شده‌اند و دست‌کم ۲۷ کشور ده‌ها مورد از این بیماری را گزارش کرده‌اند.

تکاپوی دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی در نفی تعلل و عملکرد ناقص دولت چین در اطلاع‌رسانی در مورد شیوع ویروس کرونا، در شرایطی که مقامات پکن خود به آن اذعان دارند، نشانه‌ کوچکی از پیامدهای گسترده استراتژی نگاه به شرق است که ایران در آن گرفتار شده است. رویکردی که برای چین و روسیه منافع اقتصادی و استراتژیک و برای ایران، دست‌اندازی به سهم دریای خزر، پروژه‌های در حال تعلیق و عهد‌شکنی، نابودی تولید داخلی، صادرات نفت ارزان و … به دنبال داشته است.

از نگاه آیت‌الله خمینی،‌ بنیانگذار جمهوری اسلامی، «‌آمریکا از انگلیس بدتر»، «انگلیس از آمریکا بدتر» و «شوروی از هر دو بدتر» و «همه از هم بدتر و پلیدتر» بودند. از همین رو شعار «نه شرقی، نه غربی، جمهوری اسلامی» در دستور کار دپیلماسی به سبک منحصر به فرد پس از انقلاب اسلامی قرار گرفت.

اما جمهوری اسلامی از همان روزهای نخست انقلاب، غرب و به طور خاص ایالات‌متحده را به عنوان دشمن برگزید و برای مقابله با این «شیطان بزرگ» خودخوانده، آرمان «نه شرقی» را به فراموشی سپرد و به آغوش شرق پناه برد.

فارغ از سابقه تاریخی روابط روسیه با ایران و نگاه معامله‌گرایانه کرملین به تهران، چین نیز در این سال‌ها هم به مشتری بزرگ نفت ارزان‌تر ایران تبدیل شد و هم در غیاب شرکت‌های اروپایی و آمریکایی، بازار ایران را با محصولات بی‌کیفیت قبضه کرد. کالاهایی که نفس تولید داخلی را به شماره انداخت و فرصت‌های شغلی را یکی پس از دیگری از بین برد.

شنگ هوآ، سفیر چین در تهران در واکنش به ابراز علاقه مقامات وزارت خارجه ایران در توییتر نوشت:«ممنونم از اینکه دوباره حمایت از مردم چین را به زبان چینی نشان دادید.» ظریف اطمینان داده که ایران همواره «استوار»، کنار چین می‌ایستد. اما آیا چین نیز چنین می‌کند؟

تنها در یک زمینه که به پرونده هسته‌ای ایران و تحریم‌ها مربوط می‌شود، پکن در مقابل همه امتیازهایی که از تهران دریافت کرده و می‌کند، به تمامی قطعنامه‌های تحریمی شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران رای مثبت داد. این کشور هیچگاه منافع خود در رابطه با ایالات‌متحده (بزرگترین شریک تجاری) را قربانی رابطه با ایران نکرد. پس از لغو معافیت از تحریم‌های نفتی در اردیبهشت‌ماه، واردات نفت چین از ایران به طور بی‌سابقه‌ای کاهش یافت و آمار نشان می‌دهد که از بیش از ۱۰ میلیون بشکه واردات روزانه نفت چین، کمتر از ۳ درصد سهم ایران است. در مقابل، به گزارش رویترز، حجم واردات نفت چین از عربستان، بزرگترین رقیب منطقه‌ای ایران ۴۷ درصد رشد داشته است.

این در شرایطی است که مقامات تهران در یک سال گذشته بارها تاکید کرده‌اند که مهمترین خواسته آنها فروش نفت و امکان بازگشت پول آن به خزانه‌ای است که هر روز خالی‌تر می‌شود.

با این وجود جمهوری اسلامی همچنان به ریسمان نامطمئن شرق چنگ می‌زند و برای اثبات وفاداری، دستگاه دیپلماسی همه توانایی‌های خود را برای جلب نظر چین به کار می‌گیرد. از سوی دیگر در شرایطی که شماری از خطوط هوایی پروازها در مسیر چین را تعلیق کرده‌ یا محدودیت‌های شدیدی برای آن در نظر گرفته‌اند، مدیرعامل هواپیمایی ماهان به دیدار سفیر چین می‌رود و چانگ هوآ، خبر علاقمندی عرب‌نژاد به ادامه همکاری با چین را در توییتر خود منتشر می‌کند. در این بین گزارش‌های غیررسمی از اعمال فشار بر رسانه‌های داخلی در مورد عدم پیگیری اظهارات ضد و نقیض مسئولین درباره تعلیق پروازها در مسیر چین منتشر می‌شود.

در حالی که در نتیجه مستقیم عملکرد جمهوری اسلامی، تعداد کشورهای «غیر دشمن» منطقه‌ای ایران انگشت‌شمار و دوستان در غرب معدودند، مقامات در تهران «ویروس کرونا» را با همه خطراتی که برای سلامت شهروندان به دنبال دارد، دستمایه سیاست‌ورزی می‌کنند. در این بین ظریف به طور همزمان با موضع پکن که آمریکا را به «بزرگنمایی در مورد کرونا» متهم کرده، همراهی می‌کند، و  کوتاهی دولت چین در اطلاع‌رسانی درباره این ویروس را اقدامی مسئولانه تعبیر می‌کند تا شاید چینی‌ها چند تانکر از ۳۸ میلیون بشکه نفت ایران که روی آب انبار شده را به بنادر خود ببرند، یا یک بیانیه بی‌اثر دیگر در حمایت از برجام صادر کنند و بگویند مخالف تحریم ایران هستند.