دومین نشست «کمیته تماس منطقه‌ای برای افغانستان» روز شنبه ۱۹ خرداد در تهران برگزار شد. در این نشست مقام‌های وزارت خارجه جمهوری اسلامی میزبان نمایندگانی از کشورهای روسیه، چین و پاکستان بودند.

پیش‌تر ضمیر کابلوف، فرستاده ویژه رییس‌جمهوری روسیه در امور افغانستان، گفته بود که قرار است ششمین دور نشست «فرمت مسکو» در تهران برگزار شود، اما روز شنبه، مقام‌های وزارت خارجه جمهوری اسلامی اعلام کردند که این نشست «کمیته تماس منطقه‌ای برای افغانستان» است نه نشست فرمت مسکو. ضمیر کابلوف، در این نشست شرکت نکرد و سفیر این کشور در کابل به نمایندگی از روسیه در آن حضور یافت.

نخستین نشست کمیته تماس‌ منطقه‌ای برای افغانستان، در نهم بهمن سال گذشته در کابل برگزار شد. این کمیته در پنجمین دور نشست «فرمت مسکو» در روسیه تشکیل شد و در نخستین نشست آن نمایندگانی از کشورهای روسیه، چین، ایران، پاکستان، هند، قزاقستان، قرقیزستان، ازبکستان و ترکمنستان شرکت کردند. در دومین‌ دور این نشست، برخلاف دور نخست آن، صرفا دیپلمات‌هایی از روسیه، چین و پاکستان به تهران سفر کردند و نمایندگان طالبان، هند و کشورهای آسیای میانه در این نشست شرکت نکردند.

300705_732-1-792.jpg

به نظر می‌رسد این نشست در دومین‌ دور خود با بن‌بستی مواجه شد که به شکست دیپلماسی جمهوری اسلامی دربرابر طالبان انجامید. طالبان که برای تقویت روابطشان با کشورهای منطقه و به دست آوردن امتیاز سیاسی و باز کردن راهِ به رسمیت شناختن در هر نشستی شرکت می‌کنند، نشست تهران را تحریم کردند.

ذاکر جلالی، یک مقام وزارت خارجه طالبان، در یادداشتی در اکس نوشت که طالبان به این نشست دعوت شدند اما از شرکت در آن خودداری کردند. جلالی افزود: «دوستان ایرانی از آن با عنوان «گروه تماس منطقه‌ای» نام برده‌اند، نماینده روسیه از این نشست با عنوان «گروه تماس فرمت مسکو» یاد می‌کند و چین، که در شورای امنیت سازمان ملل با «گروه بین‌المللی تماس» برای افغانستان مخالفت کرده بود، نشست تهران را فرصتی برای رایزنی تلقی می‌‌کند. پاکستان آن را «رایزنی منطقه‌ای» خوانده‌ است و حکومت افغانستان [طالبان]، با وجود آنکه دعوت شده بود، اما شرکت نکرد.» به نظر می‌رسد حتی شرکت‌کنندگان این نشست تعریف واحد و مشخصی از آن ندارند، چون نمایندگان روسیه، ایران و پاکستان، با عناوین مختلف از این نشست یاد کرده‌اند.

ذاکر جلالی دلیل شرکت نکردن طالبان در این نشست را توضیح نداد، اما افزود که طالبان ترجیح می‌دهند «به جای شکل دادن کارشیوه‌های جدید، از کارشیوه‌های معمول و جاافتاده استفاده صورت گیرد». براساس این توضیح مقام وزارت خارجه طالبان، این گروه ترجیح می‌دهد در محور « کارشیوه‌های معمول و جاافتاده» که به احتمال منظورش نشست‌های مانند دوحه و فرمت مسکو است، درمورد افغانستان گفت‌وگو کنند.

کاظمی قمی پس از تشکیل کمیته تماس منطقه‌ای در امور افغانستان، از آن به‌منزله «ابتکاری که اگر اهداف آن دنبال شود افغانستان به ثبات خواهد رسید» یاد کرد، اما در دومین دور این نشست طالبان، هند و کشورهای آسیای میانه با شرکت نکردن در آن ابتکار حسن کاظمی قمی، فرستاده ویژه رییس‌جمهوری و سفیر جمهوری اسلامی در کابل، را به چالش کشیدند. روسیه که مبتکر نشست «فرمت مسکو» است بر تداوم نشست‌ها درمورد افغانستان در محور این نشست تاکید می‌کند. ضمیر کابلوف، در مصاحبه‌های متعدد تاکید کرده است که همه کشورهای منطقه در محور فرمت مسکو درمورد مساله افغانستان توافق نظر دارند و اگر این نشست به جای روند دوحه در جریان مذاکرات صلح افغانستان جدی گرفته می‌شد افغانستان به ثبات دست می‌یافت. به نظر می‌رسد چند دستگی و اختلاف عمیق میان کشورهای منطقه درمورد نحوه مواجهه با افغانستان زیر سلطه طالبان جریان دارد.

«ایران از بی‌ثباتی و توسعه‌نیافتگی افغانستان آسیب دیده‌ است»

علی باقری، سرپرست وزارت خارجه جمهوری اسلامی، در پیامی که به این نشست فرستاد از حضور ۲۰ ساله نظامی آمریکا در افغانستان انتقاد کرد و فجایع و مشکلات امروز افغانستان را ناشی از «اشغال این کشور به دست بیگانگان» دانست. باقری همچنین افزود که طالبان «پیش از به قدرت رسیدن در مذاکرات و نشست‌های مختلف بر ضرورت تشکیل دولتی با حضور همه اقوام و اقشار کشور تاکید داشت» اما گام‌های کافی در این زمینه برنداشت. سرپرست وزارت خارجه جمهوری اسلامی از طالبان خواست که «با توجه به جمعیت متنوع افغانستان، کشورهای همسایه و منطقه ... با مشارکت هرچه بیشتر مردم افغانستان از اقوام و اقشار مختلف، زمینه ثبات سیاسی و  توسعه اقتصادی افغانستان» را فراهم کنند.

در همین حال سرپرست وزارت خارجه جمهوری اسلامی، بدون نام بردن از آمریکا، گفت: « شکست‌خوردگان دیروز در عرصه نظامی این بار می‌خواهند با عناوین سیاسی یا کمک‌های بشردوستانه مجددا به این کشور که ده‌ها سال برای استقلال، حاکمیت ملی و تمامیت ارضی خود جهاد کرده و صدها هزار شهید و میلیون‌ها معلول و مجروح داده ورودی غیرسازنده کنند.»

نشست کمیته تماس منطقه‌ای سه هفته پیش از برگزاری سومین دور نشست دوحه درمورد افغانستان برگزار شد. به نظر می‌رسد وزارت خارجه جمهوری اسلامی توقع داشت که در این نشست میان کشورهای منطقه روی موضع واحد دربرابر کشورهای غربی شرکت‌کننده در نشست دوحه هماهنگی ایجاد کند، که شرکت نکردن طالبان، هند و کشورهای آسیای میانه این هدف را به چالش کشید. علی باقری در بخشی از پیام خود، بدون نام بردن از نشست‌های بین‌المللی، ازجمله نشست دوحه، گفت که کشورهایی که اهدافشان را در افغانستان « با جنگ نتوانستند به دست آوردند، [اکنون تلاش می‌کنند این اهداف را] در قالب سیاسی و برگزاری کنفرانس‌های مختلف به دست آوردند».

سرپرست وزارت خارجه جمهوری اسلامی همچنین تصریح کرد که ایران و کشورهای منطقه «از بی‌ثباتی و توسعه‌نیافتگی افغانستان بیش‌ترین صدمات را متحمل شده‌اند» و در حال حاضر نیز حرکت‌هایی از جانب برخی کشورهای خارج از منطقه برای تاثیرگذاری در روند تحولات افغانستان انجام می‌شود. در پیام سرپرست وزارت خارجه جمهوری اسلامی هیچ اشاره‌ای به حضور گروه‌های تروریستی، تهدید روزافزون داعش خراسان و روابط طالبان با القاعده نشده‌ است.

هنوز مشخص نیست که شرکت‌کنندگان در نشست کمیته تماس منطقه‌ای درمورد افغانستان در سومین دور نشست دوحه دربرابر برنامه‌های کشورهای غربی و به‌ویژه میزبان این نشست، یعنی سازمان ملل متحد، موضع مشترکی خواهند داشت یا هر کشور طرح جداگانه‌ای ارائه خواهد کرد. در دومین‌ دور نشست دوحه بیشتر کشورهای منطقه ازجمله ایران، روسیه، چین و پاکستان با طرح دبیرکل سازمان ملل متحد درمورد گماشتن فرستاده ویژه در امور افغانستان، که روند راه‌اندازی گفت‌وگوی ملی برای تشکیل دولت فراگیر را مدیریت کند، مخالفت کردند.