در هفته‌های منتهی به فاجعه جمعه شب در یک سالن کنسرت در مسکو، هشدارهایی به روسیه داده شده بود که یک حمله تروریستی از جانب افراط‌گرایان در شرف وقوع است.

با وجود این، به نظر می‌رسد وقتی گروهی متشکل از چهار مرد مسلح در ساختمان کروکس سیتی‌هال (Crocus City Hall) آتش گشودند، مکانی که ۷۰۰۰ نفر جمع شده بودند تا به تماشای کنسرت گروه پراگرسیو راک «پیک‌نیک» بنشینند، سرویس‌های اطلاعاتی روسیه غافلگیر شدند.

دست‌کم ۱۳۷ نفر کشته شده‌اند، در حالی که بیش از صد نفر دیگر نیز زخمی شده‌اند و گروه جهادی داعش خراسان در مجموعه‌ای از ویدیوها و پیام‌ها مسئولیت این حمله را بر عهده گرفته است.

چهار مظنون تاکنون دستگیر شده و به دادگاه برده شده‌اند، فقط ساعاتی پس از آنکه ویدیویی از آن‌ها منتشر شد که کشان‌کشان با چشم‌بند به دفتر اداره اطلاعات برده شدند.

داعش خراسان کیست؟  

امارت اسلامی خراسان (داعش خراسان)، که نام آن از واژه‌ای قدیمی برای منطقه‌ای گرفته شده است که بخش‌هایی از ایران، ترکمنستان و افغانستان را در بر می‌گیرد، در اواخر سال ۲۰۱۴ در شرق افغانستان سر برآورد و به‌دلیل قساوت بی‌حدو‌حصر به‌سرعت به شهرت رسید.

در حالی که این گروه از سال ۲۰۱۸ شاهد کاهش عضویت بوده است، همچنان یکی از فعال‌ترین شاخه‌‌های منطقه‌ای امارت اسلامی (داعش) است. طی سال‌ها، این گروه بیش از پیش هدف حمله نیروهای آمریکایی و طالبان قرار گرفته است، و هر دو تلفات سنگینی به این گروه وارد آورده‌اند.

با وجود این، آمریکا همچنان این گروه را به چشم تهدید می‌بیند، و کنگره آمریکا مارس سال گذشته اعلام کرد که داعش خراسان در حال گسترش توانمندی‌اش برای اجرای «عملیات خارجی» در اروپا و آسیا است.

ژنرال مایکل کوریلا، فرمانده ستاد فرماندهی مرکزی آمریکا، پیش‌بینی کرد که این گروه قادر خواهد بود «ظرف مدت کوتاه شش ماه و با هشدار اندک یا بدون هیچ هشداری»، به منافع آمریکا و کشورهای غربی در خارج از خاک افغانستان حمله کند.

چرا حمله به روسیه؟

گروه‌های تروریستی جهادی اغلب امنیت روسیه را با چالش مواجه کرده‌اند، و داعش خراسان پیش‌تر در سال ۲۰۱۷ نیز اقدام به بمب‌گذاری مترو سنت‌پترزبورگ کرده بود، که ۱۵ کشته به جا گذاشت.

داعش خراسان که بیشتر در آسیای مرکزی مستقر است روسیه را در سطحی مشابه آمریکا می‌بیند، و عقیده دارد از «نفرت» از دین اسلام حمایت می‌کنند.

این گروه همچنین به حمایت روسیه از رژیم اسد اشاره کرده‌ است که از سال ۲۰۱۵، با حملات هوایی که تا همین اواخر تا سال گذشته صورت می‌گرفت، به روسیه اجازه داد در سوریه مداخله کند.

مایکل کوگلمن، از مرکز ویلسون در واشینگتن، گفت داعش خراسان «روسیه را شریک جرم فعالیت‌هایی می‌بیند که مرتب مسلمانان را سرکوب می‌کنند».

او در ادامه افزود که این گروه همچنین جزو شماری از گروه‌های شبه‌نظامی آسیای مرکزی محسوب می‌شود که نارضایتی‌های خاص خودشان را از مسکو دارند.

این گروه چه حملات دیگری صورت داده است؟

پیش‌تر در سال جاری، آمریکا مکاتبات و مکالماتی را رهگیری کرد که تایید می‌کرد این گروه دو بمب‌گذاری در ایران انجام داده بود که به کشته شدن نزدیک به ۱۰۰ نفر منجر شد که برای سوگواری سالگرد ترور قاسم سلیمانی، مقام نظامی ایران، به دست نیروهای آمریکایی، گرد هم آمده بودند.  

در سپتامبر ۲۰۲۲، شبه‌نظامیان داعش خراسان مسئولیت بمب‌گذاری انتحاری مرگبار در سفارت روسیه در کابل را بر عهده گرفتند.

این گروه همچنین عامل حمله به فرودگاه بین‌المللی کابل در سال ۲۰۲۱ بود که در جریان خروج پرهرج‌و‌مرج نیروهای آمریکایی از افغانستان رخ داد و به کشته شدن ۱۳ سرباز آمریکایی و دست‌کم ۱۶۹ غیرنظامی منجر شد.