گاردین فاش کرد که دانشگاهیانی از کشورهای بریتانیا و استرالیا و آمریکا در پژوهش‌های مربوط به فناوری هواپیماهای بدون سرنشین (پهپاد) با یک دانشگاه ایرانی همکاری کرده‌اند که مورد تحریم‌های مالی بین‌المللی است.

یک کارشناس امنیتی این تحقیق مشترک را دارای کاربرد مستقیم نظامی دانست و کارشناس دیگری آن را بسیار خطرناک توصیف کرد. در تعدادی از حمله‌های مرگ‌بار در درگیری‌های اوکراین و خاورمیانه از پهپادهای ساخت ایران استفاده شده است و توسعه این پهپادها در اولویت اصلی جمهوری اسلامی بوده است.

گاردین در این گزارش آورده است که مقاله این کار پژوهشی را موسسه مهندسان برق و الکترونیک در سال ۲۰۲۳ توسط منتشر کرد. کونور هیلی، مدیر پژوهش‌های نشریه آمریکایی «آی‌پی‌وی‌ام» و بررسی‌کننده فناوری‌های امنیتی، می‌‎گوید که کاربردهای نظامی می‌تواند از پیامدهای مستقیم فناوری توصیف‌شده در این مقاله باشد. هیلی می‌گوید که این فناوری شامل توانایی ایجاد کانال‌های ارتباطی جدید است که در زمان ارسال پارازیت از سوی دشمن علیه این پهپادها به کار می‌افتد.

رابرت چولدا، استاد مطالعات بین‌المللی و سیاسی در دانشگاه لودز در لهستان، می‌گوید که این تحقیق بالقوه بسیار خطرناک است. او افزود: «فکر خوبی نیست که دانشگاهی در این پروژه‌ها شرکت کند. هر سیستمی که به ارتباطات یا سیگنال‌های تکراری مربوط شود خیلی راحت ممکن است کاربرد نظامی داشته باشد.»

مطالعه پژوهشی مزبور را محققان دانشگاه ساوتهمپتون، دانشگاه نیو ساوت ولز در سیدنی، دانشگاه هیوستون در آمریکا، و دانشگاه صنعتی شریف در تهران انجام داده‌اند. در میان آژانس‌های مالی فهرست‌شده در این مطالعه، شوراهای پژوهشی دارای حمایت دولتی در بریتانیا، اتحادیه اروپا، و استرالیا نیز دیده می‌شود.

دانشگاه صنعتی شریف مشمول تحریم‌های مالی اتحادیه اروپا و بریتانیا است و یکی از مقام‌های ارشد شاغل در این موسسه را آمریکا تحریم کرده است. بر اساس گزارش موسسه واشینگتن مستقر در آمریکا، سرعت توسعه برنامه پهپادی ایران تا حدی به‌دلیل حمایت پژوهشی دانشگاه شریف بوده است.

در این گزارش آمده است که برد و دقت پهپادهای تولید ایران در نتیجه تجهیز آن‌ها به دستگاه‌های ژیروسکوپی ابداع و طراحی‌شده در دانشگاه شریف به دست آمده است. پهپادهای ساخت ایران در پنج سال گذشته در میدان‌های جنگی در همه‌جا به کار برده شده‌اند و ماهیت جنگ را تغییر داده‌اند. در حمله‌های نظامی در اوکراین، سوریه، عراق، عربستان سعودی، و همچنین در حمله به کشتی‌های تجاری در دریای سرخ از این پهپادها استفاده شده است.

مقام‌های آمریکایی گفته‌اند که هواپیمای بدون سرنشینی که در ماه ژانویه ۲۰۲۴ به پایگاه آمریکایی در اردن حمله کرد و باعث کشته شدن سه سرباز آمریکایی و مجروح شدن چهل نفر شد نیز ساخت جمهوری اسلامی بوده است. جمهوری اسلامی ایران به استفاده استراتژیک از دانش دانشگاهیان داخلی و خارجی برای تقویت اولویت‌های امنیتی مشهور است.

گفته می‌شود که بر اساس بخشنامه‌ای که دولت جمهوری اسلامی در سال ۲۰۲۱ صادر کرده و روزنامه‌های کرونیکل و تایمز آن را گزارش داده‌اند، جمهوری اسلامی خواستار همکاری با بخش‌های (دانشگاهی) ملی و بین‌المللی شده است. این همکاری از جمله شامل اولویت‌های دفاعی و امنیتی در حوزه «تجهیزات خودکار و بدون سرنشین» است.

دولت‌های شماری از کشورها در سال‌های اخیر برای مسدود یا جلوگیری کردن از همکاری‌های دانشگاهی بین‌المللی که ممکن است به پیشبرد برنامه‌های جمهوری اسلامی ایران کمک کند طرح‌هایی تدوین و اجرا کرده‌اند. دولت بریتانیا در ژوئن ۲۰۲۳ تحقیقی را درباره ادعای همکاری تعدادی از دانشگاه‌های بریتانیا با همتایان ایرانی در پژوهش‌های مربوط به طراحی و ساخت پهپادها آغاز کرد.

دولت کانادا نیز در ماه ژانویه امسال برای جلوگیری از به‌اشتراک‌گذاری فناوری‌هایی که برای امنیت ملی مهم تلقی می‌شوند، در تعیین و تخصیص بودجه‌های پژوهشی محدودیت‌های جدیدی گذاشت. پهپادها از جمله فناوری‌هایی‌اند که دولت کانادا آن‌ها را جزو فناوری‌های حساس قلمداد کرده است و دانشگاه شریف از جمله موسساتی است که دولت کانادا معتقد است برای امنیت ملی آن کشور خطر دارد.