محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت رئیسی، دو سال پیش به پیشنهاد محمد خزاعی، رئیس سازمان امور سینمایی کشور، برای مدت دو سال اعضای هیئت‌امنای بنیاد سینمایی فارابی را معرفی کرد که عبارت بودند از مسعود میرکاظمی، جواد اوجی، سعید محمد، علی عسگری، علیرضا مختارپور قهرودی، میثم نیلی، حسن خجسته باقرزاده و سیدمحسن مهاجرانی که همان دو سال پیش مفصل در جستاری در همین نشریه تحت عنوان «بنیادهای فریب در سینمای سراب» به تمام اعضای هیئت‌امنا پرداختم که برای تکرار نکردن آن مطلب توصیه می‌کنم علاقه‌مندان بروند همان مقاله را بخوانند. 

چند روز پیش هم هیئت‌امنای جدید پس از دو سال معرفی شدند که تنها چند نفر جدید بودند. افراد جدید عبارت‌اند از حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدمهدی خاموشی، مجید شاه‌حسینی و حسین کرمی که مختصری در مورد آن‌ها می‌‌نویسم.

سیدمهدی خاموشی یک روحانی وابسته حکومتی است. پدرش، سیدتقی خاموشی، از موسسان هیئت‌ موتلفه اسلامی و نماینده تهران در اولین دوره مجلس شورای اسلامی است. خامنه‌ای سیدمهدی خاموشی را در منصب‌های گوناگون مذهبی گمارده است و اکنون علاوه‌بر ریاست سازمان اوقاف و امور خیریه، چند منصب حکومتی دیگر هم دارد. او چندی پیش درگیر یک رسوایی مالی شد که ابوالفضل امینی‌ها، فرزند متولی خانه‌ (حسینیه) تاریخی امینی‌ها، پرده از آن برداشت. این رسوایی مربوط به اجاره موقوفات چندصد هکتاری استان قزوین به عروس مهدی خاموشی است.

او در مصاحبه‌ای گفته است: «این اراضی موقوفه ۱۵هکتاری به خانم چایچیان (عروس سیدمهدی خاموشی) واگذارشده درحالی‌که اجاره‌بهای ماهانه حدودا ۹۰۰ هزار تومان است. من وقتی روی کار آمدم، دیدم این خانم مستاجر ماست، اما به ما فشار می‌آوردند که صدایش را درنیاوریم.»

مجید شاه‌حسینی از مدیران حکومتی جدید است. او اکنون رئیس فرهنگستان هنر و همچنین پژوهشگر و مدرس در حوزه سینما است که عقاید عجیبی در هنر دارد. برای مثال، او به خبرگزاری تسنیم وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی می‌گوید: «بنیادهای تئوریک تدریس هنر ما الحادی است و به همین سبب است که از ریشه‌های هنر دینی غافل شده‌ایم. یونان‌زدگی باعث شد قطار انقلاب در زمینه‌ فرهنگ و هنر سرعتی کمتر از حد انتظار داشته باشد. مبانی تئوریک آن‌ها را تدریس می‌کنیم و بعد در عجبیم که چرا هنرهای ما ظرف مناسبی برای هنر دینی نیستند.»

او دبیری دو دوره‌ جشنواره‌ فیلم فجر را در سال‌های ۱۳۸۶ و ۱۳۸۷ برعهده داشته است.

حسین کرمی از مدیران میانی و فیلم‌سازان متوسط حکومتی است.

تذکر این نکات مهم است، زیرا بنیاد سینمایی فارابی در خارج از ایران سینمای جمهوری اسلامی را نمایندگی می‌کند و طرفه اینکه نماینده ایران برای اسکار را هم این نهاد حکومتی تعیین می‌کند، درحالی‌که طبق مقررات اسکار هیچ نهاد حکومتی نباید فیلم بین‌المللی را به این آکادمی معرفی بکند. خوشبختانه اکثر جشنواره‌های معتبر جهانی در سال گذشته به‌جای بنیاد سینمایی فارابی، از کانون فیلم‌سازان مستقل ایران (ایفما) دعوت کرده‌اند در بازار فیلمشان غرفه داشته باشند و به معرفی فیلم‌های مستقل بپردازند. اگر پیش‌تر از فارابی مبالغ کلانی را طلب می‌کردند، اما اکنون تمام امکانات خود را به‌رایگان در اختیار ایفما قرار می‌دهند.

اما این تنها بنیاد فارابی نیست که حکومتی شده است، اساسا تمام سینمای ایران حکومتی بود و اکنون حکومتی‌تر شده است. نگاهی به فیلم‌های انتخاب‌شده برای جشنواره فیلم فجر ۱۴۰۲ به‌خوبی این را نشان می‌دهد. در ایران بین فیلم‌سازان اصطلاحی وجود دارد به عنوان «فیلم ارگانی»، مثلا می‌گویند فلان فیلم دو ارگانی یا سه ارگانی است یا سینمای نفتی. اگر قبلا تعداد این فیلم‌ها در اقلیت بود، اکنون اکثریت مطلق شده است. هرچند برخی از فیلم‌سازان جسور ایرانی با سرمایه شخصی فیلم‌هایی می‌سازند که معلوم است در جمهوری اسلامی نمایش داده نمی‌شود، اما امیدوارند به بازارهای جهانی راه پیدا کنند که البته بسیار دشوار است.

اگر ما قبلا سینمای ارگانی داشتیم، اکنون صاحب جشنواره‌ ارگانی شده‌ایم و به‌جای «سیمرغ بلورین» باید نام «سیمرغ ارگانیک» بر جایزه‌ این جشنواره گذاشته شود. ظاهرا نخستین‌بار نیما حسنی‌نسب در روایتگر (استوری) اینستاگرامش اصطلاح «جشنواره‌ ارگانیک» را برای چهل‌ودومین جشنواره‌ فیلم فجر برگزیده است.

دبیر چهل‌ودومین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر، مجتبی امینی، هفت نفر از اعضای هیئت انتخاب که فیلم‌های ملی را انتخاب کردند معرفی کرد که عبارت‌اند از داریوش ارجمند، حسین زندباف، روح‌الله سهرابی، محمدرضا عباسیان، محمدحسین لطیفی، احمد مرادپور و محمدحسین نیرومند. پس از معرفی افراد، فیلم‌های منتخب این هیئت هم اعلام شد که اگر ارگان‌های سازنده‌ این فیلم‌ها را در نظر بگیریم خواهیم دید این جشنواره، جشنواره‌ فیلم ارگان‌ها است نه سینمای ایران.

وب‌سایت‌ خبری سینماناب می‌نویسد: «در حالی صبح امروز مجتبی امینی اسامی آثار حاضر در بخش سودای سیمرغ و نگاه نو و پویانمایی جشنواره فیلم را اعلام کرد که نکته قابل‌تامل سهم قابل‌ملاحظه ارگان‌های مختلف در این جشنواره است و به‌نوعی می‌توان این جشنواره را محل رقابت آثار فارابی، سازمان سینمایی سوره و سازمان هنری-رسانه‌ای اوج دانست.»

اسامی فیلم‌ها را با نام ارگان سازنده‌‌اش منتشر می‌کنیم. برخی با همکاری دو یا سه ارگان به‌صورت مشترک ساخته شده‌اند.

الف- مسابقه سینمای ایران؛ سودای سیمرغ

۱. «آبی روشن» به کارگردانی بابک خواجه‌پاشا (محصول سازمان اوج و بنیاد فارابی)

۲. «احمد» به کارگردانی امیرعباس ربیعی (محصول سازمان سوره)

۳. «آسمان غرب» به کارگردانی محمد عسگری (محصول سازمان سوره و بنیاد فارابی)

۴. «بهشت تبهکاران» به کارگردانی مسعود جعفری جوزانی و تهیه‌کنندگی فتح‌الله جعفری جوزانی و علی قائم‌مقامی (بنیاد فارابی و بخش خصوصی)

۵. «دست ناپیدا» به کارگردانی انسیه شاه‌حسینی و تهیه‌کنندگی سید سعید سیدزاده (بنیاد شهید، بنیاد فارابی و بخش خصوصی)

۶. «دو روز دیرتر» به کارگردانی اصغر نعیمی (بنیاد روایت فتح، بنیاد فارابی و موسسه بهمن سبز)

۷. «شور عاشقی» به کارگردانی و تهیه‌کنندگی داریوش یاری (بنیاد شهید، بنیاد فارابی و بخش خصوصی)

۸. «شه سوار» به کارگردانی و تهیه‌کنندگی حسین نمازی (بنیاد فارابی و بخش خصوصی)

۹. «صبح اعدام» به کارگردانی بهروز افخمی و تهیه‌کنندگی علیرضا شیرمحمدی (سازمان سوره، بنیاد فارابی و بخش خصوصی)

۱۰. «قلب رقه» به کارگردانی خیرالله تقیانی‌پور و تهیه‌کنندگی سعید پروینی (بنیاد رسانه‌ای بیان و بنیاد فارابی)

۱۱. «معجزه پروین» به کارگردانی محمدرضا ورزی و تهیه‌کنندگی محمدرضا شریفی‌نیا (میراث فرهنگی و بنیاد فارابی)

۱۲. «میرو» به کارگردانی حسین ریگی و تهیه‌کنندگی سعید الهی (بنیاد شهید، بنیاد فارابی و بخش خصوصی)

ب. نگاه نو؛ فیلم اولی‌ها

۱۳. «باغ کیانوش» به کارگردانی رضا کشاورز (سازمان سینمایی سوره)

۱۴. «آپاراتچی» به کارگردانی قربانعلی طاهری‌فر (محصول سازمان سوره و بنیاد فارابی)

۱۵. «پرویز خان» به کارگردانی علی ثقفی و تهیه‌کنندگی عطا پناهی (محصول سازمان اوج)

۱۶. «مجنون» به کارگردانی مهدی شاه‌محمدی و تهیه‌کنندگی عباس نادران (محصول سازمان اوج)

پ. بخش پویانمایی (انیمیشن)

۱۷. «رویا شهر» به کارگردانی محسن عنایتی (سازمان سینمایی سوره)

۱۸. «ساعت جادویی» (سفر به تاریکی) به کارگردانی محمد بصیری نیک (سازمان سینمایی سوره)

۱۹. انیمیشن سینمایی «ببعی» به کارگردانی حسین صفارزادگان، میثم حسینی و تهیه‌کنندگی محمدمهدی مشکوری (محصول سازمان اوج)

نباید تصور کنید بقیه فیلم‌های منتخب غیر‌ارگانی‌اند، مثلا فیلم «تمساح خونی» به کارگردانی جواد عزتی، تهیه‌کننده‌اش کامران حجازی است و هر دو نفر از دل سپاه پاسداران و ارگان‌های حکومتی درآمده‌اند. بی‌شک حجازی نمی‌تواند سرمایه‌گذار این فیلم باشد و حتما به‌زودی سرمایه‌گذارش مشخص می‌شود. همین‌طور تهیه‌کننده فیلم «آغوش باز» به کارگردانی بهروز شعیبی -که خودش فیلم‌های امنیتی برای نهادهای امنیتی ساخته- علی‌رضا سرتیپی است. سرتیپی که پسرخاله رسول صدرعاملی است در سینمای حکومتی رشد کرده‌ و سرمایه مستقل ندارد.

با همه‌ این حرف‌ها چهره‌ کسانی مانند سروش صحت که می‌خواهند در این زمانه که مرزها مشخص شده‌اند بین دو صندلی زیست کنند و هم در ونکوور کانادا برنامه اجرا کنند و هم در جمهوری اسلامی فیلم بسازند مشخص‌تر می‌شود. صحت با کارگردانی «صبحانه با زرافه‌ها» در جشنواره‌ سراسر ارگانی حضور دارد و تهیه‌کننده فیلمش، سید مصطفی احمدی، از تهیه‌کنندگان حکومتی است و فیلم قبلی‌اش، «درخت گردو»، به کارگردانی محمدحسین مهدویان ساخته شده است. چهره‌هایی مانند سروش صحت که حکومتی نیستند به‌مراتب از حکومتی‌ها خطرناک‌ترند، زیرا حکومتی‌ها افشا شده‌اند، اما این افراد ممکن است همچون مارهای خوش‌خط‌وخال به نرخ روز در خدمت شب‌ باشند و همیشه کارگزاران شیطان از خود او بدترند.