گزارش‌ها از ایران حاکی از آن است که تا ۲۱ آذر سال جاری، سدهای ایران فقط تا ۴۰ درصد ظرفیت خود دارای آب بوده‌اند. از آغاز سال آبی (اول مهر) تا ۲۱ آذر، میزان ورودی آب به مخازن سراسر ایران معادل سه میلیارد و ۸۴۰ میلیون متر مکعب بوده است. به گزارش خبرگزاری ایسنا، با اینکه مخازن آبی ایران در قیاس با سال گذشته هفت درصد رشد داشته، خروجی سدهای کشور ۲۲ درصد از سال گذشته بیشتر بوده است.

بنا به این گزارش، میزان پرشدگی برخی از سدهای مهم ایران، معادل شش درصد آن‌ها، ‌کمتر از ۱۰ درصد ظرفیت لازم اعلام شده است: سد دوستی و سد طرق استان خراسان رضوی به ترتیب شش و ۱۰ درصد، سد رودبال داراب استان فارس یک درصد، چاه‌‌های نیمه‌عمیق استان سیستان و بلوچستان سه درصد، سد تنگوئیه سیرجان استان کرمان ۹ درصد، و سد ساوه استان مرکزی فقط هفت درصد شرفیت خود آب دارند.

بحران آب در ایران، با عبارت «ورشکستگی آبی» معرفی می‌شود. زمانی که میزان مصرف آب، بیش از منابع بهره‌برداری‌شدنی آب باشد، ورشکستگی آبی رخ می‌دهد. معضلی که این روزها گریبان ایران را گرفته است، در آینده‌ای نزدیک به چالشی جدی در مسائل سیاسی و بین‌المللی تبدیل خواهد شد و می‌تواند دلیل اصلی بحران‌های پیش روی ایران است. در ورشکستگی آبی، هر قدر فاصله بین توان تامین آب و شدت تقاضا افزایش یابد، عمق بحران نیز بیشتر می‌شود. چنانچه تعادل لازم میان این دو عامل ایجاد نشود، چالش معضل آب نیز هر روز جدی‌تر خواهد شد.

شرایط آبی ایران از ۱۳۹۱ از شرایط طبیعی خارج شده است و در حال حاضر در مرز بحران قرار دارد. با این حال، دولت معتقد است که شرایط حاضر، بحرانی جهانی ا‌ست و خاص ایران نیست. خبرگزاری ایرنا، وابسته به دولت جمهوری اسلامی ایران، در گفت‌وگو با چند کارشناس اعلام کرد که عامل و باعث ایت وضعیت، تغییرات اقلیمی در دنیا است.

حسین دهبان در گفت‌وگو با ایرنا با اشاره به تاثیر افزایش دمای کره زمین در بی‌آبی ایران، گفت: «این امر سبب شده هر ساله رکورد افزایش دمای هوا نسبت به سال قبل شکسته شود. مهم‌ترین علت این افزایش دما، مربوط به اثر گازهای گلخانه‌ای و فعالیت‌های صنعتی است و زمانی که افزایش دما، به‌ویژه در جو زمین، اتفاق می‌افتد، باعث می‌شود که توازن انرژی در جو جابه‌جا شود.»

کارشناس «موسسه تحقیقات آب» که نهادی وابسته به دولت است، می‌گوید که افزایش دما سبب آب شدن یخ‌ها در قطب شمال و جنوب شده است و بر این مبنا، جهت جریان‌های هوا که پیش‌تراز غرب به شرق بود، اینک از سمت استوا به سمت قطبین تغییر یافته است و می‌تواند دلیل تغییر جهت حرکت جریان‌هایی آب‌و‌هوایی به سمت ایران باشد.

اما کارشناسان مستقل، نظر متفاوتی دارند.  به باور آنان، ناتوانی دولت در مدیریت آب‎‌های زیرزمینی و کشاورزی غیراصولی در برخی مناطق ایران، باعث شده است که نشست زمین، خشکسالی و خشکی بسیاری از دریاچه‌ها و تالاب‌ها رقم بخورد. ناتوانی دولت در تامین شغل برای شهروندان نیز باعث شده است که بسیاری به کشاورزی روی آورند و بدون در نظر گرفتن سرمایه آبی، محصولاتی را برای کشت انتخاب کنند که سود بیشتری از صادرات آن به‌دست آورند.

عاملی که باعث تسریع روند خشک شدن دریاچه ارومیه شد نیز همین رویکرد بود و کشاورزی‌های غیراصولی و همراهی دولت با این کشاورزان، باعث شد که یکی از مهم‌ترین بحران‌های زیست‌محیطی ایران رقم بخورد و بسیار سریع، گریبان همان کشاورزان و دیگر شهروندان ایران و کشورهای همسایه را بگیرد.

در سال‌های گذشته بارها تاکید شد که استفاده خودسرانه و بدون مدیریت از آب‌های زیرزمینی، به چنین بحران‌هایی می‌انجامد و با افزایش فرونشست زمین در مناطق مختلف ایران، مشخص شد که هشدار کارشناسان درست بوده است. فرونشست زمین زمانی رخ می‌دهد كه آب با سرعتی بیش از دوباره پر شدن طبیعی سفره‌های زیرزمینی، از آن‌ها خارج شود. با دسترسی آسان چاه‌های پمپاژ به آب‌های زیرزمینی، استفاده بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی رواج یافته است. ۶۰ درصد از کل عرضه آب در ایران، از آب‌های زیرزمینی تامین می‌شود و تقریبا ۹۰ درصد آن نیز برای کشاورزی به مصرف می‌رسد. کاهش سطح آب‎های زیرزمینی، علاوه بر احتمال فرونشست زمین، مشکلاتی مانند خشک شدن چاه‌های آب ، کاهش آب رودخانه‌ها و سطح آب دریاچه‌ها، افزایش هزینه پمپاژ و استحصال آب را در پی دارد.

مركز پژوهش‌های مجلس در آبان ۱۴۰۲ گزارشی  درباره فرونشست زمین منتشر كرد. در بخشی از این گزارش، به بیلان آب ایران اشاره می‌شود: «تا سال ۱۴۰۱ از مجموع ۶۰۹ دشت مطالعاتی كشور، ۴۱۰ دشت، معادل ۶۷.۳۳ درصد، در شرایط بحرانی قرار داشته‌اند. بیشترین حجم اضافه‌برداشت از آب‌های زیرزمینی، مربوط به حوضه‌های آبریز فلات مركزی و شرقی است كه نزدیك به نیمی از جمعیت كشور را در خود جای داده و حدود ۷۵ درصد از كل اضافه‌برداشت كشور مربوط به آن است.»

برای رفع این معضل و جلوگیری از تشدید آن، به مدیریت صحیح منابع آبی نیاز است؛ اقدامی که دولت ابراهیم رئیسی چندان تمایلی به صرف وقت و سرمایه برای آن ندارد. بهبود بهره‌وری آبیاری، اجرای پروژه‌های تغذیه آب زیرزمینی و توسعه منابع آب جایگزین، از جمله اقداماتی‌ است که باید در راستای مدیریت منابع آبی زیرزمینی انجام گیرد. دولت همچنان می‌کوشد بحران آب را عادی جلوه دهد، در حالیکه عوامل داخلی و سال‌ها ناتوانی مدیریتی، مهم‌ترین عواملی‌ است که به ورشکستگی آبی ایران انجامیده است.