استیو منوچین، وزیر خزانه‌داری آمریکا، امروز گفت، دولتش انتظار دارد تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران مجدداد اجرایی شود. منوچین گفته که همراه با مایک پمپئو، وزیر امور خارجه، به صورت مستقیم در تماس با هم‌پیمانان اروپایی بوده است.

روز گذشته بریتانیا، آلمان و فرانسه با انتشار اعلامیه‌ای مشترک اعلام کردند که «مکانیسم حل اختلاف» را فعال کرده‌اند.

پیش از انتشار بیانیه سه کشور اروپایی، بوریس جانسون، نخست‌وزیر بریتانیا، در مصاحبه با بی‌بی‌سی گفته بود که اگر قرار است برجام کنار گذاشته شود، بهتر است آن را با «توافق ترامپ» جایگزین کنیم.

دونالد ترامپ هم با انتشار توییتی از این سخنان جانسون تقدیر کرد و نوشت با سخنان او موافق است.

واکنش ایران: ضرر خواهید کرد، منتظر تبعاتش باشید

در مقابل حسن روحانی، رئیس‌ جمهوری ایران، در جلسه امروز هیئت دولت به سختی از نخست‌وزیر بریتانیا انتقاد و تهدید کرد که اگر اروپا یا بریتانیا قدمی به اشتباه بردارند، ضرر خواهند کرد: «اروپا و آمریکا باید به تعهدات خود بازگردند. آنچه ما انجام دادیم، اولا قابل بازگشت است، دوما هرکاری انجام می دهیم با نظارت آژانس است. کشوری هستیم که پادمان و پروتکل الحاقی را اجرا می‌کند و بازرسان آژانس و دوربین های آن‌ها در مراکز غنی سازی ماست. اگر قدم اشتباهی بردارید ضرر خواهید کرد، راه درست این است که به برجام برگردید. آن نخست وزیر در لندن، نمی‌دانم چگونه فکر می‌کند؛ می‌گوید برجام را بگذاریم کنار و طرح ترامپی را اجرا کنیم. ترامپ جز نقض عهد و قراردادهای بین‌المللی کاری نمی‌کند!»

روحانی همچنین موضوع فعال شدن مکانیسم حل اختلاف را به ترور قاسم سلیمانی گره زد و گفت که اروپا و آمریکا از مسیر خود باز گردند وگرنه با ادامه این راه «امروز سرباز آمریکایی در ناامنی قرار دارد و فردا ممکن است سرباز اروپایی ناامن باشد.»

واکنش تهدیدآمیز ایران منحصر به سخنان امروز حسن روحانی نبود. عباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه، نیز روز گذشته به اروپایی‌ها هشدار داد که همانطور که به شما گوشزد شده منتظر تبعات اقدامات‌تان باشید: «چنانچه اروپایی‌ها به جای تلاش برای ایفای تعهدات خود و بهره‌مند کردن ایران از آثار لغو تحریم‌ها وفق پیوست دوم برجام، به تداوم مسیر وادادگی در برابر آمریکا ادامه دهند و یا بخواهند از فرآیند حل و فصل اختلافات در کمیسیون مشترک برجام سوءاستفاده کنند، باید خود را برای پذیرش تبعات آن نیز آماده کنند، که این تبعات قبلا به آنان از طرق مقتضی گوشزد شده است.»

محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، نیز با انتشار توییت‌هایی، سه کشور اروپایی را خطاب قرار داد و آن‌ها را به عدم پایبندی به تعهدات برجامی‌شان متهم کرد. ظریف در نخستین توییت نوشت: «اتحادیه اروپا مدعی پایبندی به تعهدات برجامی است. بررسی واقعیت: واردات نفت از ایران در حد صفر. تحریم بانک‌های ایرانی و قطع کردن سوئیفت. عدم اجرای مکانیسم مقابله با تحریم‌های ثانویه. خروج شرکت‌های اروپایی از ایران. ناتوانی در فروش حتی اقلام معاف از تحریم به ایران، شامل غذا و دارو»

در اعلامیه روز گذشته سه کشور اروپایی، نوشته شده بود که آن‌ها کاملا به برجام پایبند بوده‌اند و اگر ایران نقض تعهدی مشاهده کرده، آن را به کمیسیون مشترک حل اختلاف ارجاع نداده است: «اگر ایران معتقد است که یک عضو یا کلیه اعضای ۱+۵ تعهدات خود را رعایت نکرده‌اند، می‌تواند موضوع را به منظور حل و فصل به کمیسیون مشترک ارجاع کند.»

ایران می‌گوید که این اقدام را انجام داده و مکانیسم حل اختلاف را پیش از برداشتن گام نخست کاهش تعهدات هسته‌ای فعال کرده است و این اروپایی‌ها بوده‌اند که سه اعلامیه ایران در این رابطه را نادیده گرفته‌اند: «این چیزی است که سه کشور اروپایی بعد از خروج آمریکا از برجام انجام داده‌اند: بیانیه‌های پوچ صادر کرده‌اند. قوانین خود را با پیروی از تحریم‌های فراسرزمینی آمریکا زیر پا گذاشته‌اند. سه اعلامیه ایران برای فعال‌سازی مکانسیم حل اختلاف در برجام را نادیده گرفته‌اند. راه‌اندازی اینستکس بدون انجام حتی یک تراکنش.»

ظریف همچنین در واکنش به اعلام تمایل ضمنی اروپایی‌ها برای حرکت در مسیر «توافق ترامپ» نوشت که « ما «توافق اوباما» امضا نکردیم که اکنون به دنبال «توافق ترامپ» باشیم. حتی اگر هم چنین کنیم، چه کسی می‌تواند بگوید که ما سال آینده به توافقی با بایدن، سندرز یا وارن نیاز نخواهیم داشت؟»

ساعاتی پیش از انتشار این توییت‌های ظریف، ژان لودریان، وزیر خارجه فرانسه، هم گفت که کشورش به همراه شرکای اروپایی از تابستان سال 1396 به دنبال توافقی جامع‌تر با ایران بوده‌اند که موضوع برنامه موشکی و نقش منطقه‌ای ایران را نیز در بر بگیرد.

مکانیسم حل اختلاف چگونه کار می‌کند؟

سازوکارهای حل اختلاف در توافق هسته‌ای در بند 36 و 37 برجام تشریح شده است. بر این اساس چنانچه هر کدام از اعضای برجام به این نتیجه برسند که طرف مقابل به تعهداتش عمل نکرده است، موضوع را به کمیسیون مشترک حل اختلاف ارجاع می‌دهند. کمیسیون مشترک و وزرای خارجه اعضای برجام، 15 روز فرصت دارند تا این موضوع را بررسی و درباره آن تصمیم‌گیری کنند. اگر مذاکرات بی‌نتیجه باشد، کمیسیون مشترک یا وزرای خارجه می‌توانند موضوع را به یک هیئت سه نفره متشکل از ایران، کشور شاکی یا متشاکی و عضو مستقل ارجاع دهند. در پایان این فرآیند 30 روزه (که البته می‌تواند با تصمیم مشترک کشورها تمدید شود) چنان‌چه موضوع اختلاف حل‌نشده باقی بماند، شکایت طرح شده به عنوان «عدم پایبندی اساسی به تعهدات» در نظر گرفته خواهد شد و کشور شاکی می‌تواند موضوع را به شورای امنیت ارجاع دهد. شورای امنیت هم 30 روز فرصت خواهد داشت تا درباره این عدم پایبندی فاحش تصمیم‌گیری کند. اگر شورای امنیت در مهلت 30 روزه نتواند به تصمیمی جمعی برسد، قطعنامه 2231 به صورت خودکار لغو و ایران مجددا تحت تحریم‌های معلق‌شده در قطعنامه 2231 قرار می‌گیرد.