ساعت «کِرَش» (The crash) کارتیه که مور دتوجه مجموعه‌داران و ستارگانی چون جی‌زد تا کریس جنر و کانیه وست است، به یکی از پیش‌بینی‌ناپذیرترین ساعت‌های پرفروش بازار تبدیل شده است. فرم آن که انگار در حال چکه کردن است، بیشتر شبیه ساعت‌های سورئال سالوادر دالی است تا ساعت‌هایی که افراد مشهور به دست می‌بندند.

«کرش» به همان اندازه که نامتقارن و پیچیده است، داستانی عجیب هم دارد.

داستان این مدل ساعت کارتیه در سال ۱۹۶۷ لندن آغاز می‌شود؛ زمانی که یکی از مشتریان کارتیه برای تعمیر ساعتی که در یک تصادف رانندگی آسیب دیده بود، به فروشگاه خیابان نیوباند کارتیه مراجعه کرد. شدت تصادف و آتش‌سوزی ناشی از آن به‌حدی بود که بدنه بیضی‌شکل ساعت ذوب شده بود. بنا بر آنچه شرکت کارتیه با سی‌ان‌ان به اشتراک گذاشته، ژان ژاک کارتیه، نوه لویی فرانسوا کارتیه، بنیان‌گذار این نشان تجاری، به قدری فریفته شکل آن شد که تصمیم گرفت آن را بازتولید کند.

البته نوه ژان ژاک، فرانچسکا کارتیه برکل، در کتاب «کارتیه‌ها» (The Cartiers) که سال ۲۰۱۹ منتشر کرد، درباره تولید این ساعت روایت ساده‌تری دارد. او در کتابش نوشته که مدل محبوب «مکسی اوال» (Maxi Oval) را روپرت امرسون، طراح، و پدربزرگش، برای مشتریان وفاداری که به دنبال ساعت‌های منحصربه‌فرد و سفارشی بودند، بازطراحی کردند. به نوشته او، آن‌ها متوجه شدند که می‌توان یک قاب فلزی را با «فشار دادن انتهای آن در یک نقطه و قراردادن پیچ‌خوردگی در وسط» به گونه‌ای ساخت که «گویا در یک تصادف بوده است».

به نظر می‌آید که در وهله اول، تنها تعداد محدودی از این مدل ساعت تولید شده باشد. شکل نامنظم کراش تولید آن را دشوار می‌کرد و اعداد رومی و عقربه‌های شمشیری شکل کارتیه، خواندن ساعت را دشوار می‌کرد.

بریکل از پدربزرگش نقل می‌کند که اولین ساعت «کرش» دردسرهای زیادی ایجاد کرد؛ زیرا با اینکه طراحی زیبایی داشت، زمان را هم باید مشخص می‌کرد و چون شکل نامنظمی داشت، عددها در جای استانداردشان نبودند.

به گفته بریکل، استوارت گرنجر، یکی از بزرگ‌ترین ستاره‌های سینما، جزو اولین مشتریان «کرش» بود؛ اگرچه ظرف یک هفته ساعتش را پس داد، چون «بیش از حد غیرعادی» بود. او این ساعت را برای مشتریان کارتیه در آن دوران «بیش از حد ساختارشکن» توصیف می‌کند.

احتمالا اولین ساعت «کرش» حدود هزار دلار (معدل ۹ هزار دلار امروز) فروخته شده باشد. اما در سال‌های اخیر ارزش این مدل در بازار دست دوم افزایش یافته است. در سال ۲۰۲۱، یکی از مدل‌های کرش ساخت ۱۹۷۰ حدود ۸۹۰ هزار دلار در حراج ساتبی در ژنو فروخته شد و رکوردی برای این مدل ثبت کرد. کمتر از یک سال بعد، یک نسخه نادر و اصلی ساخت سال ۱۹۶۷ در وب‌سایت حراج آنلاین ساعت «لوپوس دیس» (Loupe This) بیش از یک میلیون و ۶۷۰ هزار دلار فروخته شد و دوباره رکورد شکست.

به گفته تام هیپ، متخصص ساعت در ساتبیز لندن، دلیل اصلی این قیمت‌های نجومی احتمالا کمبود این مدل در بازار مجموعه‌دارها است. اگرچه کارتیه تعداد کل ساخته‌شده را اعلام نمی‌کند، کارشناسان معتقدند تعداد خیلی کمی از آن وجود دارد که به هزار هم نمی‌رسد.

پس از تولید اولین سری، کارتیه تولید کراش را در صورت وجود متقاضی و با طلای سفید، صورتی و پلاتین ادامه داد. در سال ۲۰۱۸، آن‌ها دو نسخه محدود جدید، یکی با قاب طلای زرد ۱۸ عیار و دیگری از طلای سفید و پوشیده از الماس را در فروشگاه خیابان نیوباند عرضه کردند. قیمت آن‌ها به ترتیب ۳۰ هزار دلار و ۷۲ هزار دلار بود، اگرچه به گفته هیپ، آن‌ها برای «مشتریان درجه یک کارتیه» رزرو شده بودند.

با این حال نادر بودن به‌تنهایی نمی‌تواند افزایش ناگهانی قیمت‌ها را توضیح دهد. هیپ به یاد می‌آورد که برخی از دلال‌ها کمتر از ۱۰ سال پیش فرصت خرید کرش‌ها با قیمتی حدود ۶۵ هزار دلار را رد کرده بودند.

بنجامین کلایمر، موسس هودینکه، وب‌سایت ساعت‌های لوکس، نیز می‌گوید اگرچه حوالی سال‌های ۲۰۱۶ یا ۲۰۱۷ مجموعه‌دارها به کرش علاقه‌مند شدند، این مدل حتی تا پنج سال پیش هم زیاد موردتوجه نبود. به عقیده او، نقطه عطف کراش سال ۲۰۱۸ بود که کانیه وست در ویژه‌برنامه نتفلیکس دیوید لترمن در حالی دیده شد که یکی از مدل‌های کرش را به دست بسته بود.

افراد مشهور دیگری که بعدها به این ساعت توجه نشان دادند، در افزایش قیمت آن نقش مهمی داشت. به عنوان مثال، تایلر، د کریتور (تهیه‌کننده موسیقی و خواننده رپ) در ویدیو سال ۲۰۲۱ خود با عنوان «لوبرجک» (Lumberjack) یک کراش را به نمایش گذاشت. او اواخر همان سال در حراج ساعت کارتیه در موناکو نیز همین ساعت را به دست بسته بود.

جذابیت کرش در میان مجموعه‌داران ممکن است تحت تاثیر زیبایی شناختی گسترده‌تری قرار گرفته باشد. شاید تصادفی نباشد که محبوبیت آن با علاقه مجدد به جنبش سورئالیستی که موضوع نمایشگاه‌های اخیر و آینده در موسساتی از جمله موزه هنر متروپولیتن، تیت مدرن و موزه طراحی لندن بود و خواهد بود، هم‌زمان شد.

اینکه ژان ژاک کارتیه و امرسون چقدر تحت‌تاثیر نقاشی‌ سال ۱۹۳۱ دالی با عنوان «تداوم حافظه»‌ (The Persistence of Memory)ــ تصویر نمادین ساعت‌هایی که در مناظر پراکنده ذوب می‌شوندــ بودند، مشمول مرور زمان خواهد شد. صرف‌نظر از این، کلایمر معتقد است ارتباط بین ساعت‌شناسی و فرهنگ به طور کلی نشان‌دهنده نقش روبه‌رشد ساعت‌های لوکس در آگاهی از جریان اصلی است.

از نظر هیپ، جذابیت «کرش» در میان کلکسیونرها ممکن است به دلیل شکل «ناقص و بسیار ارگانیک» آن باشد؛ شکلی که تولید انبوه آن تقریبا غیرممکن است.

به عقیده هیپ، بر خلاف بسیاری از قطعات امروزی، در مورد «کرش» می‌توان گفت که یک شخص آن را ساخته است و یک عنصر انسانی در آن وجود دارد.