ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، در نشست خبری روز دوشنبه ۲۶ تیر، به بیانیه اخیر شورای همکاری مشترک کشورهای خلیج‌ فارس و روسیه واکنش نشان داد و گفت دخالت روسیه در مسئله جزایر ایرانی محکوم است.

کنعانی بدون اشاره به حمایت‌های گسترده جمهوری اسلامی از روسیه، احترام به تمامیت ارضی کشورها را «نکته اساسی» در روابط بین‌الملل توصیف کرد و گفت مراتب اعتراض رسمی ایران به دولت روسیه اعلام شده است و «مواضع غیردقیق و غیرسازنده» آن در حاکمیت ایران بر این جزایر هیچ خللی ایجاد نخواهد کرد.

کنعانی مطالب مندرج در بیانیه مشترک کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس و روسیه درباره جزایر سه‌گانه را مردود دانست و گفت احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی کشورها یک اصل شناخته‌شده و انکارناپذیر در حوزه بین‌الملل و برای همه طرف‌ها لازم‌الاجرا است.

وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی پیش‌تر نیز اعلام کرده بود که در واکنش به بیانیه پایانی جلسه مشترک وزرای خارجه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌ فارس و روسیه، سفیر این کشور در تهران را احضار کرده است. بر مبنای این گزارش، علیرضا عنایتی، دستیار وزیر و مدیرکل خلیج‌ فارس وزارت امور خارجه، مراتب اعتراض جمهوری اسلامی را به الکسی ددوف، سفیر روسیه در تهران، ابلاغ کرد و با تاکید بر تعلق ابدی جزایر سه‌گانه به ایران، خواستار تصحیح موضع فدراسیون روسیه در این خصوص شد.

اینک ناصر کنعانی هم می‌گوید جزایر سه‌گانه تا ابد به ایران تعلق دارند و صدور این‌گونه بیانیه‌ها با روابط دوستانه ایران و همسایگان مغایرند. با این حال، مقام‌های وزارت امور خارجه درباره اینکه اعتراض‌های آن‌ها به دولت روسیه چه نتیجه‌ای در پی داشت، توضیحی نمی‌دهند.

وزرای خارجه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس و روسیه روز دوشنبه ۱۰ ژوییه (۱۹ تیر) در بیانیه پایانی نشست در مسکو، از راه‌حلی مسالمت‌آمیز در مورد جزایر تنب کوچک، تنب بزرگ و ابوموسی حمایت کردند و خواستار حل این موضوع از طریق مذاکرات دوجانبه یا دیوان دادگستری بین‌المللی شدند.

در این نشست، علاوه بر سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، وزرای خارجه قطر، عمان، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، کویت و بحرین نیز حضور داشتند و بیانیه را امضا کردند.

امضای روسیه در حالی پای این بیانیه است که جمهوری اسلامی ایران با سیاست نگاه به شرق، این کشور را دوست و شریک تجاری خود می‌داند و به دلیل ارسال پهپاد به روسیه برای استفاده در جنگ اوکراین، با اعتراض‌های بین‌المللی گسترده مواجه است.

در روزهای اخیر، بسیاری از فعالان مدنی و سیاسی درباره به خطر افتادن تمامیت ارضی ایران ابراز نگرانی کردند و برخی فعالان سیاسی داخل ایران نیز خواستار تغییر رویکرد جمهوری اسلامی در قبال روسیه شدند.

در پیوند با این موضوع، «جمعی از سفرا و دیپلمات‌های ارشد جمهوری اسلامی» اقدام دولت روسیه را محکوم کردند و در بیانیه‌ای نوشتند: «‌سیاست شرق‌گرایی یک‌سویه و غرب‌ستیزی افراطی و انکار روابطی متوازن با کشورها و قدرت‌های جهانی بدون توجه به الزام‌های ژئوپولیتیکی ایران خسارات جبران‌ناپذیری به منافع کشور وارد کرده است و هزینه‌های گزافی را تحمیل می‌کند.»

حسین شریعتمداری، مدیر مسئول روزنامه کیهان، هم به این بیانیه تاخت و در یادداشتی نوشت: «مدعیان اصلاحات نه فقط در مقابل نقض حاکمیت ایران بر جزایر سه‌گانه هیچ واکنشی نداشته‌اند، بلکه رسما و علنا از بیانیه‌های شورای همکاری کشورهای عرب خلیج‌فارس حمایت کرده‌اند.» مدیرمسئول کیهان از موضع دولت سیزدهم بعد از صدور بیانیه مشترک روسیه و شورای همکاری خلیج‌فارس دفاع کرد و مدعی شد که ابراهیم رئیسی اقدام روسیه را «قاطعانه» محکوم کرده است.

امارات متحده عربی ادعا می‌کند سه جزیره ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک در خلیج‌ فارس متعلق به این کشورند اما ایران بر مالکیت این جزایر و غیرقابل‌گفت‌وگو بودن این موضوع تاکید دارد.

این نخستین‌ بار نیست که شرکای اصلی جمهوری اسلامی به نفع کشورهای همسایه و علیه ایران موضع‌گیری می‌کنند. پاییز ۱۴۰۱ هم چین همراه سران کشورهای حاشیه خلیج‌ فارس بیانیه‌ای را امضا کرد که در آن حل مسالمت‌آمیز موضوع جزایر سه‌گانه مطرح شده بود.