از گذشته‌های دور تا امروز، «شب چله» یکی از دوست داشتنی‌ترین آیین‌های سنتی ما ایرانیان محسوب می‌شود. «چله» یا «یلدا»، آیینی باستانی است که در آن، مهربانی و دوستی بیش از هر چیز دیگری مورد توجه است. یلدا که از راه می‌رسد، خانواده‌ها و مخصوصا بزرگترهای فامیل، دست‌به‌کار می‌شوند تا فضایی را برای یک دقیقه بیشتر با هم بودن، فراهم کنند. یلدا برگرفته از یک واژه سریانی است که به معنای تولد و زایش است. سریانی زبان رایج مسیحی ها بوده است. دانشمند  و ستاره شناس، ابوریحان بیرونی با نام میلاد اکبر از شب یلدا یاد می کند و آن را میلاد خورشید می‌نامد.

در این روزهای زمستانی، گرمی بازار در سردترین روزهای سال، جان تازه‌ای به اقتصاد هر شهر کوچک و بزرگی می‌دهد و سبب رونق داد و ستد می‌شود. شاید این شرطی است که  جشن شب چله هم مانند ده‌ها جشن دیگر در گوشه‌ای از تاریخ ما باقی مانده است.

 

امسال، سایه سنگین و سرد گرانی، گرما را از بازارها برده است و بخش زیادی از اقشار مختلف جامعه، توان خرید کالاهای مخصوص این شب را که شامل میوه (از جمله برخی میوه‌های خاص، مانند انار و هندوانه) و آجیل و شیرینی است، ندارند. هر چند که مسئولان همچنان بر گفته‌های خود مبنی بر گران نشدن محصولات، به خصوص میوه، پافشاری می‌کنند، اما واقعیت‌های جاری در جامعه از چیز دیگری حکایت دارد.

از سوی دیگر، یلدا دیگر برای خیلی‌ها تعریفی پرتجمل‌تر یافته است. بخشی از جامعه ایرانی معتقد است که یلدا دیگر ساده نیست، و آن را به سوی یک «شب‌نشینی» مجلل سوق داده است. سال‌هاست که در بخش‌هایی از جامعه، مراسم این شب شکل دیگری به خود گرفته است و بسیاری از خانواده‌ها درگیر تجملات برای این شب شده‌اند. در آستانه یلدا، خیلی‌ها در تکاپوی این سنت ایرانی، جزئیات و محتویات سفره شب یلدای خود را، از شمع آن گرفته تا حتی نوع ظرف آجیلش، برنامه‌ریزی می‌کنند. اگر هم وسعشان برسد، این مراسم را جدا از خانواده و در سفره‌خانه‌ها و رستوران‌های مجلل برگزار می‌کنند.

سفره‌خانه‌های سنتی و رستوران‌ها هم از این رقابت جا نمانده‌اند و با پیشنهادهای وسوسه‌انگیز، این آیین باستانی را به یک شب «لاکچری» تبدیل کرده‌اند؛ با بسته‌های تبلیغاتی‌ای که هر فردی را برای یک بار هم که شده، وسوسه می‌کند تا شب یلدایی متفاوت را تجربه کند.

اما در این گرانی سرسام‌آور، سهم قشرهای زحمت‌کش، متوسط و کم‌درآمد جامعه از شب یلدای امسال چقدر است؟ 

نوسانات ارزی و افزایش سه برابری قیمت بنزین در ماه‌های گذشته، قیمت بسیاری از کالاها را در بازار ایران افزایش داده است و در آن میان، اقلام مرتبط با مراسم شب یلدا هم مستثنی نیست. بنا به گزارشی که در روزنامه همشهری منتشر شده است، بررسی‌هایی از بازار تهران از این حکایت دارد که هر چند تردد مردم برای خرید خوراکی‌های شب یلدا به بازار بیشتر شده است، اما نسبت به سال‌های قبل چندان تعریفی ندارد.

بادام رکوردار قیمت نسبت به پسته

 قیمت آجیل و به‌ویژه قیمت پسته در بازار تهران، خیلی‌ها را مجاب یا وادار به حذف خشکبار از سفره رنگین شب یلدا کرده است. شاید به ظاهر و به گفته مسئولان امر در این بخش افزایش قیمت نداشته ایم و حتی نسبت به سال گذشته کاهش قیمت هم بوده اما به واقع درآمدهای پایین و گرانی افسارگسیخته از سال گذشته تا کنون باعث شده تا توان خرید آجیل برای شب یلدا کاهش یابد.    

مصطفی احمدی؛ رئیس اتحادیه فروشندگان خشکبار و آجیل تهران با اعلام قیمت آجیل شب یلدا به خبرگزاری اتاق اصناف گفت: «قیمت کف آجیل شب یلدایی با پوست برای سفره های مردم ۷۰ هزار تومان و قیمت سقف آن هم ۱۰۰ هزار تومان است. او با اشاره به رشد ۷۰ درصدی تولید آجیل و خشکبار نسبت به سال گذشته اظهار کرد که قیمت ها در تابستان سال گذشته حدود ۳۰ تا ۴۰ کاهش یافت.»

به گزارش خبرگزاری ایلنا؛ بر اساس آخرین تعرفه اتحادیه صنف فروشندگان خشکبار شیراز که روز گذشته 25 آذرماه به تصویب و تایید رئیس این صنف رسید، پسته کله قوچی در بازار 175 هزار تومان و پسته اکبری 167 هزار تومان به فورش می‌رسد. پسته احمدآقایی کیلویی 158 هزار تومان است و پسته فندقی که ارزان‌ترین نوع پسته است، در فروشگاه‌ها با قیمت کیلویی 140 هزار تومان فروخته می‌شود.

مصطفی احمدی با اشاره به افزایش قیمت و کمبود عرضه مغز بادام درختی افزود: بیشترین تولید مغز بادام درختی در آذرشهر است که به دلیل سرمازدگی، با کمبود و افزایش قیمت مواجه شدیم و باید با واردات جبران می شد که هنوز اقدامی نشده است.

بنا بر این گزارش، همچنین قیمت بادام هندی نسبت یه عید نوروز اندکی کاهش داشته و این روز‌ها با 180 هزار تومان می‌توان یک کیلو بادام هندی خرید. مغز بادام خام ایرانی کیلویی 190 هزار تومان است و انواع خارجی آن کیلویی ۱۴۰ هزار تومان فروخته می‌شود. قیمت بادام هنوز گران‌تر است و 220 هزار تومان قیمت دارد. 

 میوه های رنگارنگ؛ بالای 100 هزار تومان

میوه‌های رنگارنگ پاییزی از خوراکی‌های پرطرفدار شب یلداست، هندوانه و انار اما جزو لاینفک این شب است. این میوه‌ها امسال نزدیک به ۳۰ درصد نسبت به سال گذشته افزایش قیمت داشته است. از این گذشته، رئیس اتحادیه فروشندگان میوه و سبزی به ایسنا گفته است که میوه‌ها درجه بندی شده‌اند و قیمت هر یک از آنها مشخص است، بنابراین مردم هم باید بر همان اساس، میوه‌های خوب یا دارای کیفیت پایین را تشخیص دهند و مراقب باشند که برخی سودجویان در این بازار، هر میوه ای را با قیمت‌های بالا به آنها قالب نکنند. اسدالله کارگر، در ادامه این اظهارنظرش گفته است که ظاهرا امسال کمبود هندوانه شب یلدا نداریم، و طبق خبر منتشرشده، ۹۰ هزار تن هندوانه به این منظور به بازار تزریق شده است. البته ناگفته نماند که این رقم برای شب یلدای پارسال ۱۱۰ هزار تن بوده است. براساس برخی بررسی‌ها، درحال حاضر قیمت هر کیلوگرم هندوانه به طور متوسط در سر مزارع بین ۸۰۰ تا   ۱۷۰۰ تومان است که در میدان‌های میوه‌ و‌تره‌بار بین ۱۰۰۰ تا ۲۵۰۰ تومان به فروش می‌رسد. بر اساس گزارش‌های منتشره در رسانه‌ها، حداکثر قیمت خرده‌فروشی برای میوه‌هایی چون انار، هندوانه و سیب قرمز به ترتیب کیلویی ۷۴۲۵، ۳۳۷۵ و ۹۴۵۰ تومان اعلام شده است.

افزایش قیمت شیرینی نداریم

جالب است بدانید که در این وانفسای گرانی که در کشور حکمفرماست، ظاهرا قرار است تنها چیزی که به قیمت آن در شب یلدا افزوده نشود، شیرینی باشد. اما فراموش نکنید که قیمت شیرینی حدود سه ماه پیش از یلدا بالا رفته بود. به گفته علی بهره‌مند، رئیس اتحادیه قنادان تهران، بر همین اساس، قیمت مصوب اتحادیه برای عرضه شیرینی‌ها در واحدهای درجه‌یک تا پایان سال، برای «شیرینی تر» ۲۶هزارتومان، «شیرینی دانمارکی» ۲۱هزارتومان، «شیرینی زبان و پاپیون» ۲۱هزار و ۵۰۰ تومان، و «کیک یزدی» ۱۵هزارتومان اعلام شده است.

علی بهره‌مند با اعلام این خبر، به خبرگزاری ایرنا گفته بود، «حدود سه ماه پیش قیمت شیرینی در بازار افزایش یافت و اینک دیگر به‌هیچ عنوان تصمیم یا برنامه‌ای برای افزایش قیمت این کالا در بازار نداریم.» او در ادامه توضیح داده بود، «زمانی که قیمت مواد اولیه در بازار روند صعودی در پیش گرفت، به‌ناچار تصمیم به افزایش ۲۰ درصدی قیمت شیرینی گرفتیم، اما به‌هیچ عنوان برای ایام نوروز و شب یلدا قنادی‌ها حق افزایش قیمت را ندارند و در صورت گزارش مشتریان در مورد افزایش نرخ شیرینی بیش از قیمت مصوب، با مغازه‌داران متخلف برخورد قانونی می‌شود.»

با رشد نجومی قیمت‌ها، کام مردم در روزهای منتهی به شب یلدا، شیرین نیست. چرا که با توجه به اظهارنظرهای مسئولان مبنی بر کاهش برخی اقلام شب یلدا بعضی دیگر از محصولات آنقدر بالا هست که در توان خرید خیلی از خانواده ها نیست. با یک حساب سرانگشتی می توان به راحتی گفت که برای یک خانواده 6 تا 8 نفره یک شب یلدا بیش از نیم میلیون تومان آب می خورد.